Adriaan Viruly

Adriaan Viruly
	Adriaan Viruly (1946)
Algemene informatie
Bijnaam	Jons
Volledige naam	Adriaan Virulij
Geboren	5 januari 1905
Geboorteplaats	Breda
Overleden	13 augustus 1986
Overlijdensplaats	Amsterdam
Land	Nederland
Beroep	piloot, schrijver, Engelandvaarder
	Dbnl-profiel
Portaal	Literatuur

Adriaan Virulij (beter bekend onder de naam Viruly) (Breda, 5 januari 1905 – Amsterdam, 13 augustus 1986), bijgenaamd "Jons",^[1] was een Nederlandse vlieger, schrijver en Engelandvaarder.

Levensloop

Jeugd

Viruly werd geboren als zoon van Jan Dionijs "Dio" Virulij, ambtenaar ter gemeentesecretarie van Breda, en Teuntje Antoinette Butner. Het gezin verhuisde in 1913 naar Westkapelle, waar zijn vader burgemeester werd. Hier zou Viruly bevriend raken met de latere dichter Jan Campert, zoon van de plaatselijke huisarts, en met Jacques van Elsäcker, voordrachtskunstenaar en zoon van de plaatselijke hoofdonderwijzer.^[2] Viruly volgde de hbs in Middelburg en later in Den Haag en daarna de Hogere Handelsschool. Deze studie brak hij in 1925 af, omdat hij in militaire dienst moest.

Hij werd gelegerd op de heide van Soesterberg, waar de Luchtvaartafdeeling (LVA) van het Nederlandse leger was gevestigd. Na zijn opleiding tot reserve luitenant-waarnemer werd hij leerling-vlieger. Hij behaalde in 1927 zijn Groot Militair Brevet en werd aangesteld als reserve-eerste-luitenant-vlieger. In dat jaar trouwde hij voor de eerste maal, met Dina ("Dick") van Hattum. Zij kregen twee zoons en een dochter.

Vliegcarrière

Op 1 mei 1931 trad Viruly in dienst bij de KLM als vlieger. Al vrij snel daarna volgde zijn eerste vlucht naar het toenmalige Nederlands-Indië. Hij beschreef veel van zijn belevenissen in een aantal populaire boeken, zoals We vlogen naar Indië en Alles OK?....Draaien. Met sommige boeken en vooral in zijn Reissonnetten toonde hij een meer literaire ambitie. Tevens vertaalde hij de romans Vol de nuit (Nachtvlucht) en Pilote de guerre (Oorlogsvlieger) van de Franse vlieger / schrijver Antoine de Saint-Exupéry, met wie hij bevriend was, in het Nederlands. Van het toneelstuk Village Wooing van George Bernard Shaw maakte hij een Nederlandse versie onder de titel Dorpsvrijage.

Adriaan Viruly (1952)

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilde hij niet in het bezette Nederland blijven. Al aan de vooravond van de Duitse aanval op Nederland in 1940 probeerde hij met zijn collega's Jan Hondong en Willem van Veenendaal met een KLM-vliegtuig uit te wijken naar Engeland, maar dat werd door KLM-directeur Albert Plesman verboden. In 1941 ontmoette hij zijn Zweedse vriend graaf Carl Gustav von Rosen, ook vlieger. Deze regelde een visum voor hem, zodat hij via Zweden alsnog naar Engeland kon gaan. Daar vloog hij in opdracht van de Nederlandse regering in ballingschap onder meer op de KLM-lijndienst van Bristol naar Lissabon in het neutrale Portugal.

Na de bevrijding keerde Viruly terug naar Nederland. Hij trouwde in 1946, voor de tweede maal, met Henderika ("Riekes") Groenhout. Hij werd een van de meest gerenommeerde KLM-gezagvoerders, kreeg in 1953 de eretitel Commodore en werd chef van de trans-Atlantische vliegroute. Daaraan kwam op 5 september 1954 een abrupt einde.

Ongeval

Op die dag was hij de gezagvoerder van de Lockheed Super Constellation Triton, die tijdens KLM-vlucht 633 nabij Shannon Airport verongelukte, waarbij 28 doden vielen. De Raad voor de Luchtvaart onderzocht het voorval en concludeerde dat onverwachts het landingsgestel opnieuw was uitgeklapt. De gezagvoerder had daarop niet alert genoeg gereageerd. Tegen Viruly werden geen tuchtmaatregelen genomen. Weliswaar was hij in zorgvuldigheid tekortgeschoten, maar "gelet op het leed dat dit ongeval hem reeds heeft veroorzaakt en op het feit dat hiermee tevens een langdurige en verdienstelijke carrière is afgesloten, acht de Raad het verantwoord om van haar bevoegdheid maatregelen van tucht te nemen, geen gebruik te maken". Viruly ging met vervroegd pensioen en beëindigde hierbij zijn loopbaan, met 19.000 vlieguren. Hij heeft altijd gezegd dat hem niets te verwijten viel omdat er simpelweg te weinig tijd was geweest om te reageren. Hij was verbitterd over de behandeling die hem door de KLM ten deel was gevallen.

Buiten de luchtvaart

Adriaan Viruly, 1952

In de jaren daarna bleef hij boeken publiceren, maar zijn onderwerpen koos hij niet meer in de eerste plaats binnen de luchtvaart. Viruly werd sterk bewogen door pacifistische ideeën. Hij had daaraan al uiting gegeven in een aantal geschriften, zoals Wij kunnen de oorlog uitbannen! (1936, met J.J. van der Leeuw), Ons land en het geweld (1938), Om de eer van ons land. Een pleidooi voor luchtvaart boven de oorlogsgedachte uit (ca. 1938) en Kaïn in de cockpit (1955). In later jaren nam hij enige afstand van het pacifisme zoals dat volgens hem door linkse politici werd gedomineerd. Hij zette ook vraagtekens bij het algemeen kiesrecht en vroeg zich af of van verlicht despotisme misschien meer te verwachten viel.

Viruly was driemaal getrouwd. Zijn zoon uit zijn eerste huwelijk, Olaf Viruly, werd bekend als pianist. In 1955 trouwde hij voor de derde maal, met de actrice Mary Dresselhuys, met wie hij al sinds 1950 samenwoonde nadat hij in 1948 een boekje over haar had gepubliceerd. Zij introduceerde hem in de wereld van kunstenaars, waarin hij, met zijn belangstelling voor literatuur en toneel, goed paste. Onder acteurs stond het echtpaar Viruly - Dresselhuys bekend als het duo Kunst & Vliegwerk. Onder die titel maakten zij in 1969 samen een theaterprogramma. Na zijn dood schreef zij een boekje Jons over hem.

Viruly overleed in 1986, op 81-jarige leeftijd, aan de gevolgen van een ernstige val die hij bij een (tweede) hersenbloeding had gemaakt.

Trivia

Wim Kan, met wie hij tientallen jaren bevriend was, vertelde ooit dat Viruly gezegd zou hebben: "Ik lees veel boeken en tijdschriften, want daar leer je zoveel van. Alleen de artikelen over de luchtvaart sla ik over, want daar staan onjuistheden in".^[3]

Bibliografie

Proza

Voor vrij? ... Contact! Amsterdam, 1930
In de schroefwind. Amsterdam, 1931
Met de KLM naar Indië. Groningen, 1933 (met J.M. de Feijter)
We vlogen naar Indië. Amsterdam, 1933
Vliegen als beroep? Een aansporing, een wegwijzer. Amsterdam, 1933
De wereld van boven. Joure, 1933
Het Uiver-album. Amsterdam, 1934 (met Han Hollander)
Alles O.K.?.... Draaien!. Amsterdam, 1935
The Green Hat. Amsterdam, 1935
Logboek vliegtuig Douglas PH-AKE. Amsterdam, 1937
Wij vlogen over Nederland over Europa en naar Indië. Amsterdam, 1938
Sneeuw. Naar de witte zomer. Amsterdam, 1938
Kinderen mogen vliegen. Groningen, 1939 (met J.M. de Feijter)
Verrassende ontmoetingen. Amsterdam, 1940
Hilversum riep de Reiger. Amsterdam, 1941 (met A.D. Hildebrand)
Ik word KLM-vlieger. Amsterdam, 1948 (met J.A. Bach en C.C. Steensma)
Mary Dresselhuys. 1948.
Vergezichten en met Bernadotte naar Palestina. Amsterdam, 1949
Wij vlogen naar Java. Amsterdam, 1949
Kleurenvlucht. Utrecht, 1949
Vleugels voor Jan en Ineke. Utrecht, 1951
De vluchten van Pegasus. Amsterdam, 1953
Zie je ze vliegen. Amsterdam, 1954 (met Henrik Scholte)
De zee en de overkant. Amsterdam, 1954
Vrouwen nemen de tijd. Amsterdam, 1957
Zon. Laren, 1959
Weerzien bij Passchendaele. Amsterdam, 1961
't Begon op Parijs. Utrecht, 1961 (met Willem van Veenendaal)
De zee en de overkant. 30 jaar vliegen. Den Haag, 1961
Huisje, boompje, beestje. Hoorn, 1965
Evert, Evert en Evert. Groningen, 1969
Vrouwen spelen een rol. Naarden, 1971
Normandisch Freud. Naarden, 1973
Mannen. Den Haag, 1980
De grote mythe. Den Haag, 1982

Poëzie

Gevleugeld woord. Den Haag, 1955 (bloemlezing, met Ed. Hoornik, Gerrit Kouwenaar en Henrik Scholte)
Reissonnetten. Den Haag, 1979
Reissonnetten II. Den Haag, 1985

Toneel

Theater in Zeist: blijspel in één bedrijf. Amsterdam, 1967
Geen stuk voor Zeist. "Een drama door Adriaan Viruly, William Shakespeare, Edmond Rostand, Joost van den Vondel en Anton Paulovitch Chekhov". Bussum, 1970
Een meisje uit Zeist. Amsterdam, 1970
Kunst en vliegwerk. Theaterprogramma. Rotterdam, 1970 (met Mary Dresselhuys)

Literatuur

Mary Dresselhuys, Jons. Amsterdam, 1990
Wim Adriaansen, Jons Viruly: 1905-1986, vlieger en schrijver. Vleugels aan het woord gegeven. Zaltbommel, 2008

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ K. Faase (de Sampetter) (1984). Dorp aan de Zeedijk: Herinneringen aan Westkapelle. ADZ, Vlissingen, p. 106.
↑ Edo Hebinck (2019). Zonen van Westkapelle; Adriaan Viruly, Jan Campert, Jac. van Elsacker, als Westkappels drietal.. Stichting Museum Droom en Geheugen, Ede, p. 19-31.
↑ Wim Kan bij "De alles is anders show" 1981

Zie de categorie Adriaan Viruly van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] K. Faase (de Sampetter) (1984). Dorp aan de Zeedijk: Herinneringen aan Westkapelle. ADZ, Vlissingen, p. 106.

[2] Edo Hebinck (2019). Zonen van Westkapelle; Adriaan Viruly, Jan Campert, Jac. van Elsacker, als Westkappels drietal.. Stichting Museum Droom en Geheugen, Ede, p. 19-31.

[3] Wim Kan bij "De alles is anders show" 1981

[1]

[2]

[3]