Klassiek motorstel

Klassiek motorstel is een serie elektrische treinstellen van de NMBS. In de periode 1939-1979 zijn er bijna 500 van deze treinstellen gebouwd. In december 2024 neemt de NMBS afscheid van dit type in de geplande reizigersdienst.

Klassiek motorstel
Een klassiek motorstel onderweg
Een gemoderniseerd stel (MSCR) te Antwerpen
Aantal	497 gebouwd, maar niet tegelijk in dienst
Fabrikant	La Brugeoise et Nivelles, Ragheno, Ateliers Germain, werkplaats 's-Gravenbrakel, centrale werkplaats Mechelen
Vervoerder	NMBS
Indienststelling	1939-1979
Uit dienst	MS39: 1978 MS46: 1978 MS50: 1995 MS51: 1978 MS53: 1995 MS54: 1995 MS55: 1995 MS56: 2000 MS62: 2013 MS66: gepland 2024 MS70 Airport: 2013 MS73: 2024 MSCR: gepland 2024
Asindeling	(A1)(1A) + (A1)(1A)
Assen	8
Spoorwijdte	1.435 mm
Massa	98,5 tot 117 ton, afhankelijk van de serie
Lengte over buffers	44,4 tot 46,575 meter, afhankelijk van de serie
Breedte	2.781 tot 3.000 mm, afhankelijk van de serie
Hoogte	3.767 tot 4.400 mm, afhankelijk van de serie
Maximumsnelheid	130 km/h 140 km/h MS46 en vanaf MS66-serie
Versnelling	0,46 m/s2
Wieldoorsnee	1010 mm
Deuren	MS39: Schuifdeuren Rest: Pneumatische vouwdeuren 4 per zijde (excl. bagagedeur)
Aantal zitplaatsen	118 tot 185, afhankelijk van de serie
Zitplaatsen 1e klas	24 tot 45, afhankelijk van de serie
Zitplaatsen 2e klas	86 tot 154, afhankelijk van de serie
Aantal staanplaatsen	afhankelijk van de serie
Techniek
Stroomsysteem	Bovenleiding
Voeding	3 kV = 1,5 kV =
Aandrijving	Gelijkstroom (rijweerstanden of chopper)
Vermogen	620 tot 840 kW, afhankelijk van de serie
Uurvermogen	4× 190 kW
Continuvermogen	4× 170 kW
Aantal motoren	4× gelijkstroom
Overbrenging	71 : 21
Treinbeïnvloeding	TBL1+ (nummers 642 en hoger)
Portaal    Openbaar vervoer Verkeer & Vervoer

Gemoderniseerde MS66 in het station van Dendermonde

MSCR te Brussel-Noord

MSCR te Antwerpen-Berchem

Klassiek motorstel in de kleuren van Sabena

Geschiedenis

De eerste stellen werden oorspronkelijk afgeleverd in twee tinten groen.

Vanaf stel 035 was de donkergroene kleur jarenlang de standaard, eerst met smalle zichtbaarheidsbanden en later met brede zichtbaarheidsbanden. Ook de stellen 001 tot 034 kregen de donkergroene schildering. Hierdoor kreeg dit type materieel de bijnaam groentjes. Ook de term tweetjes was gemeenzaam voor deze stellen.

Vanaf 1984 werden de stellen met nummer 152 en hoger bordeauxrood geschilderd. De treinstellen uit de MS56-serie (MS: motorstel, vaak ook AM naar het Franse automotrice) zijn opgebouwd uit roestvrij staal en zijn nooit volledig beschilderd. De meeste tweetjes werden gebouwd door La Brugeoise et Nivelles, Brugge (nu Bombardier) en hebben een elektrische installatie van ACEC, Charleroi (nu Alstom).

Zes stellen zijn in 1970 gebouwd voor Sabena om te gebruiken op de toen pas geëlektrificeerde lijn Brussel – Luchthaven Brussels Airport.

15 stellen uit de serie MS54 zijn in 1988 omgebouwd tot posttreinstellen voor De Post.

In december 2024 gaan de klassieke motorstellen uit dienst. Op 14 december 2024 wordt de officiële afscheidsrit van de klassieke motorstellen georganiseerd door Train World, dat nadien motorstel 660 zal bewaren in haar collectie.

Technische gegevens

De treinstellen hebben een asindeling (A1)(1A) + (A1)(1A) en worden aangedreven door vier elektromotoren (in elk draaistel een). Vanaf MS66 heeft het materieel een maximale snelheid van 140 km/h (daarvoor 130 km/h) en werd de tweebeenpantograaf vervangen door eenbeenpantograaf.

Bij de reeksen MS70JH en eerder worden de tractiemotoren aangestuurd met rijweerstanden en een Jeumont-Heidmann-schakelwals (vandaar: JH). Vanaf serie MS70TH (nummer 665 en hoger) worden de tractiemotoren aangestuurd met thyristor-choppers van ACEC Charleroi. De reeksen met choppers zijn in Duitsland niet toegelaten. Voor de L-09 / 5000-dienst voert de Duitse bovenleiding tot Aachen Hbf 3000 V gelijkspanning (zoals in België), waar in de rest van Duitsland 15 kV wisselspanning gebruikt wordt.

De klassieke motorstellen zijn in treinschakeling koppelbaar met de MS75 ('Varkensneus'), die ook uitgerust is met een semiautomatische koppeling henricot. Hoewel de MS75 technisch tot de klassieke motorstellen behoort, wordt die daar in het spraakgebruik niet toe gerekend.

De treinstellen zijn gebouwd voor gebruik op 3000 volt gelijkspanning. Omdat op het Nederlandse net maar 1500 volt gebruikt wordt, kunnen deze stellen ook in Nederland rijden, zij het op halve kracht. Hierdoor kunnen de treinen ingezet worden voor de L-trein-diensten naar Nederland, al werd deze mogelijkheid in 2012 enkel nog benut op de lijn Luik-Guillemins - Maastricht. Eind 2012 werden de treinstellen op dit traject vervangen door de MS80. Op Lijn 12 Antwerpen - Roosendaal rijden de huidige stellen enkel in geval van uitval van een stel uit de reeks MS75 en dan wordt de trein beperkt tot Essen wegens problemen met het vrijeruimteprofiel bij de Roosendaalse perrons. De MS 001 tot 049, die veel hoger waren, konden wel zonder problemen Roosendaal aandoen.

Comfort

Het materieel heeft in tweede klasse de traditionele 2+3-opstelling van de banken. Bij maximale bezetting van alle zitplaatsen zit men daardoor vrij krap, terwijl er bij een lagere bezetting een 1+2-opstelling ontstaat die juist veel ruimer is. In eerste klasse is de opstelling 2+2.

Vanwege de leeftijd beschikt dit materieel niet over modern comfort zoals airconditioning of een gesloten toiletsysteem. Wel hebben deze treinstellen een uitgebreide verwarmingsinstallatie, die zich als een groot blok onder de zitplaatsen bevindt, waardoor ze op koude winterdagen toch nog comfortabel warm zijn, in tegenstelling tot andere treinstellen.

Modernisering

Sinds 1999 werden de reeksen MS66 tot 74 gemoderniseerd en in de NMBS New Look-huisstijl (wit-grijs) geschilderd. Hierbij werd ook het interieur van de grond af aan opnieuw opgebouwd.

Een aantal klassieke stellen werden ook gemoderniseerd en aangepast tot CityRail-stellen die later ook op het GEN dienstdeden. Deze stellen zijn gelijkaardig aan de andere gemoderniseerden, met uitzondering van elektronische aankondigers, compartimenten met staanplaatsen, een aangepaste kleur en enkele technische details (zoals sluitseinen met leds en een statische omvormer). Vanaf 2019 werden deze stellen ontdaan van hun CityRailkleuren en terug omgevormd naar de NMBS New Look-kleuren.

Doorloopmogelijkheid

Elk klassiek motorstel heeft aan de kopeinden een intercirculatiedeur, waardoor het mogelijk is van het ene treinstel naar het andere te lopen (zoals bij de MS96). De treinbestuurder zit rechts in een klein hokje naast de doorloopkop. Nadat twee stellen gekoppeld zijn, wordt de doorgang gecreëerd door de kopdeuren te ontgrendelen, de voetplaten uit te klappen en de vouwbalgen tegen elkaar te plaatsen. Wanneer een stel niet gekoppeld is, zijn de deuren aan de uiteinden vergrendeld. Ook als een motorstel gekoppeld met MS75 (zonder doorloopmogelijkheid) rijdt, blijft de doorloopkop ingeklapt en op slot.

Alle motorstellen hebben aan één uiteinde een bagageafdeling achter de doorloopkop. Theoretisch zouden alle motorstellen in dezelfde richting georiënteerd staan (met de bagageafdeling aan de zuidkant op de Brusselse Noord-Zuidverbinding). Hierdoor zou een tweedeklasseafdeling altijd aan een bagageafdeling gekoppeld zijn. Omdat de bagageafdeling niet vrij toegankelijk is voor reizigers, zouden zij in theorie nooit gebruik kunnen maken van de doorloopmogelijkheid. In de praktijk komt het echter dikwijls voor dat stellen na het afleggen een bepaalde route omgekeerd uitkomen. Enkel als twee gekoppelde stellen met de tweedeklasseafdelingen naar elkaar toe staan, kunnen reizigers van het ene stel naar het andere lopen.

Inzet

In hun beginjaren reden de klassieke motorstellen alle elektrische IC-verbindingen (toen nog Direct genoemd) waar geen getrokken treinen op reden. Met de komst van MS80 (Break) en later de MS96 (Deense neus) werden de 'tweetjes' meer en meer verdreven van de IC- en IR-verbindingen en aldus steeds vaker ingezet als L-trein en P-trein. Met de komst van de MS08 (Desiro ML) worden ze ook steeds minder ingezet op de L-verbindingen. Men kan men ze vooral vinden op L-verbindingen in Wallonië (L -04, -15, -19 & -31) en de S-netten van Luik en Charleroi (S41, S61, S62)

In 2024 rijden alleen de MS70JH (648, 660,en 663) en MSCR's (965, 988, 991, 997) nog rond. Deze stellen zijn allemaal gemoderniseerd. De MS62's, MS63's, MS65's en MS70 Airports, die niet gemoderniseerd waren, zijn in 2012-2013 uit dienst gegaan. Sinds 2014-2015 worden ook gemoderniseerde motorstellen buiten dienst gesteld.

De 624 ging begin december 2023 uit dienst. Dit was tevens het laatste stel van de serie met bouwjaar 1966 dat in dienst was. De resterende MS70JH-, de MS73- en de CityRail-stellen zullen wellicht in de loop van 2024 uit dienst gaan. De 624 en de 660 worden bewaard. Op 6 februari 2024 ging stel 731 uit dienst als laatste uit de reeks MS73.

Begin januari 2024 werden de 624 en 660 weer in dienst gesteld wegens materieeltekort. Ook de 642 en de 663 werden opnieuw ingezet. Op 6 maart 2024 ging motorstel 624 opnieuw uit dienst.

Een deel van de klassieke motorstellen — voornamelijk stellen uit de series 54, 55 en 56 — zijn aan Italiaanse particuliere spoorwegmaatschappijen verkocht. Anno 2024 worden de treinstellen daar niet meer in actieve dienst aangetroffen.

Series

Het getal in het serienummer staat voor het bouwjaar. Tot 1 januari 1971 werd de typenummering gebruikt waarbij de motorstellen in het type 228 waren ingedeeld. Vanaf 1 januari 1971 wordt het reeksnummer gebruikt. Hierbij vervalt de typeaanduiding en blijft het volgnummer van drie cijfers behouden. De motorstellen '39 en '46 hebben ook nog stelnummers gehad, aansluitend op de stelnummers van de stellen '35: 13 tot 20 (MS39) en 21 (MS46).

Serie	Foto	Nummers	Aantal	Max. snelheid	Vermogen	Lengte	Massa	Zitplaatsen	Uit dienst	Opmerkingen
MS39		001-008	8	130 km/h	840 kW	43.040 m	101 ton	143 30 1e klas 113 2e klas	1978	Hoogperronmotorstellen
MS46		009	1	140 km/h	830 kW	43,3xx m	110 ton	164 24 1e klas 140 2e klas	1978	Prototype en pseudo-hogesnelheidsmotorstel dat met 140 km/h kon rijden. Hoogperronmotorstel
MS50		010-034	25	130 km/h	620 kW	44.402 m	117 ton	170 32 1e klas 138 2e klas	1995	Vrijwel identiek aan MS53. Hoogperronmotorstellen
MS51		501 Later 050	1			45,78x m	98,5 ton	161 42 1e klas 119 2e klas	1978	Later vernummerd naar 050, nummer vrijgekomen wegens hernummering originele 050 in 062. Hoogperronmotorstel
MS53		035-049	15			44,402 m	116 ton	170 32 1e klas 138 2e klas	1995	Vrijwel identiek aan MS50. Hoogperronmotorstellen
MS54		050-128	79			45.280 m	106 ton	185 31 1e klas 154 2e klas	1995	050 is hernummerd naar 062 na brand van de oorspronkelijke 062 in februari 1971. 15 stellen zijn omgebouwd tot posttrein in 1988. Treinstel 106 reed rond 2004 als meettrein voor TBL.
MS55		502-539	38			45,680 m	105 ton	181 45 1e klas 136 2e klas	1995
MS56		129-150	22			45,280 m	101,5 ton	185 31 1e klas 154 2e klas	2000	Beplating van RVS, zijn niet geverfd
MS62 MS63 MS65		151-210 211-250 251-270	60 40 20		735 kW	46,575 m	101 ton	180 28 1e klas 152 2e klas	2013	151 hernummerd naar 050 eind jaren 90 wegens testen asynchrone motoren
MS66 MS70JH MS70TH		601-640 641-664 665-676	40 24 12	140 km/h	770 kW	46,615 m	101 ton	180 28 1e klas 152 2e klas	Gepland 2024	Vanaf 665 zijn alle stellen uitgerust met thyristor-choppers. In 2006-2008 zijn alle MS70TH-stellen, behalve de 672, gemoderniseerd tot MSCR.
MS70 Airport		801-806 Later 595-600	6				121 ton	118 32 1e klas 86 2e klas	2013	Gebouwd voor diensten naar Brussels Airport-Zaventem, met een extra ruimte voor bagage.
MS73 MS74 MS78 MS79		677-706 707-730 731-756 757-782	30 24 26 26				107,5 ton	178 28 1e klas 150 2e klas	2024	In 2006-2008 zijn MS73 (677 t/m 683) en MS74 (alle behalve 709 en 716) gemoderniseerd tot MSCR. Op 6 februari 2024 voerde stel 731 zijn laatste diensten uit als laatste stel van deze serie.
MSCR 'CityRail'		960-999	40	Gemoderniseerde MS70TH, MS73 en MS74.					Gepland 2024	Vanaf 2019 werden deze stellen ontdaan van hun CityRailkleuren en omgevormd naar de NMBS New Look-kleuren.

Interieurfoto's

• 
  Interieur 2e klasse
• 
  Interieur 2e klasse
• 
  Gemoderniseerd interieur 2e klasse
• 
  Gemoderniseerd interieur 2e klasse
• 
  Interieur 1e klasse
• 
  Gemoderniseerd interieur 1e klasse
• 
  Cabine
• 
  Gemoderniseerde cabine

Mediabestanden

Zie de categorie SNCB Classical EMU van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Spoorwegmaterieel NMBS

Bronnen, noten en/of referenties