Adriaen Verwer

Adriaen Verwer (Rotterdam, circa 1655 - Amsterdam, 1717), zoon van Pieter Adriaensz. Verwer, was werkzaam in de handel, maar daarnaast geleerde, filosoof en taalkundige, vooral bekend geworden door zijn anoniem uitgegeven grammatica Linguae Belgicae idea grammatica, poetica, rhetorica; deprompta ex Adversariis Anonymi Batavi: In Usum Proximi Amici (1707, 1783²). Hij wordt veelal beschouwd als de taalkundige mentor van zijn jongere vriend Lambert ten Kate.

Publicaties

• Taalkundige geschriften (1707-1711). Met de 'Letterkonstige, dichtkonstige en redenkonstige schetse van de Nederduitsche tale', uit het Latijn vertaald door Adriaan Kluit en brieven over taalkunde van Willem Séwel en Arnold Moonen. Bezorgd en ingeleid door Igor van de Bilt. Amsterdam/Münster 2005. (= Uitgaven Stichting Neerlandistiek VU, 50).
• "Daer moet maer naerstig gelezen worden". Brieven over taalkunde (1708-1709). Ingeleid en bezorgd door Igor van de Bilt. Amsterdam/Münster 2002. (= Cahiers voor taalkunde, 20).
• Letterkonstige, dichtkonstige en redenkonstige schetse van de Nederduitsche tale. Uit het Latijn vertaald door A. Kluit naar de editie-1707. Ingeleid en bezorgd door Igor van de Bilt en Jan Noordegraaf. Amsterdam/Münster 2000. (= Cahiers voor taalkunde,18).
• Schets van de Nederlandse taal; grammatica, poëtica en retorica. Naar de editie van E. van Driel vertaald door J. Knol. Met een fotomechanische herdruk van Anonymus Batavus' Idea Linguae Belgicae grammatica, poetica et rhetorica bezorgd door Everhardus van Driel, Leiden 1783. Bezorgd door Th.A.J.M. Janssen en J. Noordegraaf met medewerking van A.J. Burger, L.F. van Driel, A.J.Kleywegt en H. Stouthart. Amsterdam/Münster 1996. ( = Uitgaven Stichting Neerlandistiek VU, 21).
• Anonymi Batavi Idea Linguae Belgicae grammatica, poetica et rhetorica, curante Everhardo van Driel (1783).
• Nederlants See-rechten; Avaryen; en Bodemeryen (1711).
• Linguae Belgicae Idea, grammatica, poetica, rhetorica; deprompta ex adversariis Anonymi Batavi: in usum proximi amici (1707).
• Inleiding tot de Christelyke Gods-geleertheid (1698).
• Mom-aensicht der Atheistery afgerukt door een Verhandeling van den aengeboren stand der menschen (1683).

Literatuur

• Bio- en bibliografische informatie bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Igor van de Bilt,' 'Zie daer het heele geheim'. De taalkunde van Adriaen Verwer'. In: Adriaen Verwer, Taalkundige geschriften (1707-1711). Met de 'Letterkonstige, dichtkonstige en redenkonstige schetse van de Nederduitsche tale', uit het Latijn vertaald door Adriaan Kluit en brieven over taalkunde van Willem Séwel en Arnold Moonen. Bezorgd en ingeleid door *Igor van de Bilt. Amsterdam/Münster 2005, xi-lxxvii.
• Igor van de Bilt, 'Amsterdams gegaap en Vondels secterijtje. Adriaen Verwer en de taal van de Statenbijbel', in: Ontheven aan de tijd. Linguïstisch-historische studies voor Jan Noordegraaf bij zijn zestigste verjaardag. Ed. by Lo van Driel & Theo Janssen. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU & Münster Nodus Publikationen 2008, 75-84.
• Igor van de Bilt, Landkaartschrijvers en landverdelers. Adriaen Verwer, Adriaan Kluit en de Nederlandse taalkunde van de achttiende eeuw. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU & Münster: Nodus Publikationen 2009.
• Steffen Ducheyne, 'Adriaen Verwer (1654/5-1717) and the First Edition of the Principia in the Dutch Republic', Notes and Records 74 (2020), 479-505. (ook: https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rsnr.2019.0008)
• Jan Noordegraaf, 'From ‘Radical Enlightenment’ to Comparative Historical Linguistics. The study of language in the Netherlands around 1700'. In: The History of Linguistics in Texts and Contexts. – Geschichte der Sprachwissenschaft in Texten und Konzepten. Two volumes. Ed. by/hrsg. v. Gerda Haßler & Gesina Volkman. Münster 2004. Vol. II, 155-168.
• L. van Driel, “Eene geauctoriseerde tale; Adriaen Verwer, koopman, jurist en taalliefhebber”, Voortgang; Jaarboek voor de Neerlandistiek 13 (1992), 121-143.
• Henk Duits en Rob de Graaf (eds.), Lijst van bronnen genoemd in Anonymi Batavi: Linguae Belgicae grammatica, poetica et rhetorica, curante Everhardo van Driel. (Leiden, 1783). Bijlage bij Adriaen Verwer, Schets van de Nederlandse taal; grammatica, poëtica en retorica. Naar de editie van E. van Driel vertaald door J. Knol. Amsterdam/Münster, 1996. Amsterdam & Münster 1996.
• Anthony J. Klijnsmit, 'Spinoza en Verwer. Een zeventiende-eeuws meningsverschil over de grondslagen van de wetenschap', in: Jan Noordegraaf & Roel Zemel (red.), Accidentia. Taal- en letteroefeningen voor Jan Knol. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU 1991, 9-20.
• J.F. Vanderheyden, “Adriaan Verwer; Verwer in de geschiedschrijving en over de geschiedenis van het Nederlands; Verwer en Zuid-Nederland”, Verslagen en Mededelingen der Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1957, 617-671.