Aleid van Holland
Aleid van Holland (1228 — Dordrecht, 1284), ook bekend als Aleid(a) van Avesnes, was gravin van Henegouwen en regentes van Holland. Zij speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van Schiedam als stad en de ontwikkeling van Holland.
| Aleid van Holland | ||||
|---|---|---|---|---|
| 1228 — 1284 | ||||
| ||||
Standbeeld Vrouwe Aleida te Schiedam
| ||||
| Gravin van Henegouwen | ||||
| Periode | 1246 - 1284 | |||
| Regentes van Holland | ||||
| Periode | 1258 - 1263 | |||
| Regent | Hendrik III van Brabant (mede-regent) | |||
| Overleden | Dordrecht, Graafschap Holland | |||
| Vader | Floris IV van Holland | |||
| Moeder | Machteld van Brabant | |||
| Dynastie | Huis Holland | |||
| Broers/zussen | Willem II van Holland, Floris de Voogd | |||
| Partner | Jan van Avesnes | |||
| Kinderen | 7, zie "Huwelijk en kinderen" | |||
| ||||
Henegouwen en Holland
bewerkenAleid was een dochter van Floris IV van Holland en Machteld van Brabant. Er werd een huwelijksovereenkomst gesloten met Jan van Avesnes zodat een bondgenootschap van haar broer Willem II van Holland met het Huis Avesnes tot stand kwam. Als onderdeel van het afsprakenpakket droeg Willem II zijn leengoed van de koningen van Schotland aan Aleid over.[1] Willem II was goed in het knopen van dergelijke bondgenootschappen en bracht het mede door financiële ondersteuning aan de Rooms-Katholieke kerk uiteindelijk tot rooms-koning.
Na de dood van Jan (1257) werd ze regentes van Henegouwen voor haar zoon Jan II van Avesnes. Na de dood van haar broers Willem (1256) en Floris de Voogd (1258) wierp ze zich op als regentes van Holland ("tutrix Hollandie") voor de toen vierjarige Floris V van Holland, die officieel al graaf was maar te jong om beslissingen te nemen.
Aleid vestigde zich in Holland. Zij kocht in 1258 de polder Nuwer Scye (Nieuwe Schie) van Dirk Bokel, ter hoogte van het huidige Schiedam (het gebied tussen Hoogstraat, Boterstraat en Broersvest). De aankoop van deze polder was aantrekkelijk, omdat ten tijde van het bewind van Aleid de aanleg van het westelijk gedeelte van de huidige Schielands Hoge Zeedijk (ongeveer vanaf Kralingen naar het westen) zijn voltooiing naderde. Dit werk was in 1250 begonnen op initiatief van haar broer Willem II van Holland. Na zijn dood in 1256 werd het werk onder het bestuur van Aleid voltooid. Het gebied rondom Schiedam was zo beter beschermd tegen het water.
Om voldoende steun en strijdkrachten onder de Hollandse adel te winnen stelde ze hertog Hendrik III van Brabant aan als mede-regent. Toen deze in 1261 overleed, wendde een aantal edelen zich tot hertog Otto II van Gelre met het verzoek om in te grijpen. Toen deze met een leger in Dordrecht arriveerde, had Aleid zich met haar leger teruggetrokken op Zuid-Beveland. Daar vond een gewapend treffen plaats, waarin Aleid werd verslagen. Ze moest het graafschap verlaten.[2]
Ontwikkeling Schiedam
bewerkenFloris V werd in 1266 (twaalf jaar oud) na de dood van Otto van Gelre volwassen verklaard en Aleid kwam in 1268 terug naar Holland om met hem te regeren. In 1272 kocht zij van Dirk II van Wassenaer zijn ambacht in Schiedam, zijn visrechten van Overschie tot de Maas en alle andere rechten voor honderd pond Hollandse penningen.[3] Opmerkelijk aan de originele akte van overdracht is dat deze in de Nederlandse taal is opgesteld en niet, zoals te doen gebruikelijk, in het Latijn.
Aleid was de stichtster van Huis te Riviere in Schiedam dat het eerste slot in het graafschap Holland was. Dit kasteel werd groots opgezet en in de Franse stijl gebouwd, het was vierkante van vorm met een grote hofplaats. Ook liet zij een kerk en gasthuis bouwen, mensen die doneerden voor de bouw van de kerk kregen hun zonden kwijtgescholden, een aflaat, zo was Adelheid met de kerk overeengekomen.[4] Floris en Aleid gaven Schiedam in 1270 het recht om een weekmarkt en een jaarmarkt te houden.[5] Tolvrijheid volgde snel. In 1275 verleende zij, met toestemming van graaf Floris V, stadsrechten aan Schiedam. In 1272 zegde Dirk, heer van Teilingen, ridder, bijstand toe aan Aleid.[6]
Aleid overleed in 1284 in Dordrecht (mogelijk in het Huis Henegouwen), waarna ze per schip en rijtuig naar Valencijn werd vervoerd en naast haar man aldaar werd begraven.
Haar tijdgenoot, de geschiedschrijver Jacob van Maerlant droeg zijn eerste werk, Alexanders Geesten, op aan Adelheid van Holland.
In 1991 werd in Schiedam een standbeeld, de vrouwe Aleida voor haar opgericht.[7] De beeldhouwster was Theresia van der Pant.
Huwelijk en kinderen
bewerkenAleid trouwde op 9 oktober 1246 met Jan van Avesnes. Er zijn zeven kinderen uit het huwelijk geboren:
- Jan II van Avesnes, graaf van Henegouwen(1280) en van Holland (1299)
- Boudewijn (leefde nog in 1299)
- Bouchard (26 mei 1251 - 29 november 1296), kanunnik in Kamerijk en Luik (1282), proost van Sint-Lambertus in Luik (1286), proost van Maastricht, aartsdiaken van Leuven, bisschop van Metz (1283). Vader van Elisabeth, gehuwd met Steven van der Weyden.
- Gwijde, bisschop van Utrecht
- Willem, bisschop van Kamerijk
- Floris, stadhouder van Zeeland en vorst van Achaea (1255-1297)
- Johanna (overleden 1304), abdis van Flines.
Kwartierstaat (voorouders)
bewerken Floris III van Holland (ca. 1140-1190) | Ada van Schotland (ca. 1145-1204) |  Otto I van Gelre (ca. 1150-1207) | .svg){kind=small} Richarda van Beieren (1173-1232) |  Godfried III van Leuven (ca. 1140-1190) | Margaretha van Limburg (1135-1172) |  Mattheüs I van de Elzas (ca. 1138-1173) | Maria van Boulogne (1136-1182) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Willem I van Holland (1168-1222) | Aleid van Gelre (overleden in 1218) |  Hendrik I van Brabant (ca. 1165-1235) | Mathilde van Boulogne (ca. 1161-1210) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Floris IV van Holland (1210-1234) | Machteld van Brabant (ca. 1200-1267) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}  Willem II van Holland (1227-1256) | Floris de Voogd (ca. 1228-1258) | Aleid van Holland (1228-1284) | Margaretha van Holland (1234-1276) | Hendrik van Holland | Machteld van Holland | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Externe links
bewerken- Portret van Aleid van Holland in het Digitaal Vrouwenlexicon van het Instituut voor Nederlandse geschiedenis
- (en) Brieven van Adelheid van Holland verzameld en vertaald door professor Joan Ferrante van de Columbia University
- Inventaris van het archief van de Graven van Holland, 1189-1581
Voetnoten
bewerken- ↑ Inventaris van het archief van de Graven van Holland, 1189-1581, archiefstuk 6~6.1~2159. nationaalarchief.nl. Nationaal Archief (Publiekrechtelijke Rechtspersoon). Geraadpleegd op 29 juni 2023.
- ↑ Jan Wagenaar, Vaderlandsche historie. Deel 3, p. 6-7
- ↑ Archiefstuk 6~6.1~2170, Akte van overdracht. nationaalarchief.nl. Nationaal Archief. Geraadpleegd op 29 juni 2023.
- ↑ Archiefstuk 6~6.1~2166, Akte van aflaat door Emond, bisschop van Kurland. NationaalArchief.nl. Nationaal Archief. Geraadpleegd op 29 juni 2023.
- ↑ Archiefstuk 6~6.1~2165. nationaalarchief.nl. Nationaal Archief. Geraadpleegd op 29 juni 2023.
- ↑ Archiefstuk 6~6.1~2170, Akte toezegging bijstand. nationaalarchief.nl. Nationaal Archief. Geraadpleegd op 29 juni 2023.
- ↑ www.historic.nl, Aleid van Holland (voor 1234-1284). Gearchiveerd op 25 september 2012.