Arie de Geus (1788-1849)

Arie de Geus (Werkendam 25 oktober 1788 - Den Bosch 13 september 1849) was een waterbouwkundig ingenieur. Hij begon als landmeter en opzichter onder Christiaan Brunings, werd Directeur-Generaal van de bruggen en wegen in Den Bosch en werkte vervolgens als hoofdingenieur van de provincie Noord-Brabant. Hij werkte mee aan het Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van A.J.van der Aa.

Opleiding en begin van zijn carrière

De Geus had en goede aanleg voor wiskunde en ging na in 1806 het examen landmeter gehaald te hebben op zoek naar een baan, maar er was geen vaste baan beschikbaar. Hij werd daarom door de inspecteur van het 8e district (Christiaan Brunings) ingezet voor het opmeten van de Lek en het maken van een kaart van de Baardwijkse Overlaat. Omdat hij dit heel goed deed kreeg hij op 31 maart 1808 een beloning van koning Lodewijk Napoleon. Hij had inmiddels een baan bij de verponding (de grondbelastingdienst) gekregen. In december 1809 werd hem gevraagd om assistent-landmeter bij de rivieren onder Christaan Brunings te worden. Maar zijn toenmalige chef bij de verponding weigerde hem ontslag te geven. Desondanks werd hij in maart 1810 benoemd tot landmeter bij het kadaster en tot conducteur (opzichter) bij de ‘ponts et chaussées’ (het land bezuiden de Waal was toen door Napoleon geannexeerd, vandaar de Franse namen). Hij kwam toen weer onder Brunings, wat een uitstekende chef was. Hij werd bij besluit van de staatsraad, directeur-generaal der bruggen en wegen, graaf Mathieu Molé, met ingang van 1 januari 1812 belast met de dienst der polders in het departement Bouches de la Meuse. Hij kreeg daarvoor een jaarlijkse toelage van fr. 1200. Het is verwonderlijk dat vergelijkbare functionarissen in Nederland ten noorden van de Maas en Rijn tot ingenieur benoemd werden, en in Brabant en Zeeland niemand, dus ook de getalenteerde De Geus niet. Volgens Ramaer was de reden daarvoor dat de Nederlandse waterstaat onder een bijzondere chef stond, de rekestmeester van den Houte, die de voorstellen voor deze bevorderingen deed. En hij had geen bemoeienis met de voor juli 1810 geannexeerde delen van Nederland. Conrad Ludwig Brunings, hoofdingenieur in Brabant en een broer van bovengenoemde Christiaan Brunings, benoemde hem in 1814 tot conducteur 1e klasse werd, met als taak arrondissement-ingenieur in 's Hertogenbosch. Brunings overleed in 1816 plotseling aan een beroerte, en toen heeft De Geus enige tijd zijn functie waargenomen.

Het arrondissement Breda

In 1817 werd hij ingenieur 2e klasse met standplaats Breda. Hij bleef hier25 jaar. Hij heeft in 1821 en 1822 de Steenbergse Vliet door twee sluizen, het Steenbergse en het Rozendaalse Sas, afgedamd, en van 1828 tot 1829 de afdamming van de Dintel bij Dintelsas uitgevoerd. Dit werk was door de ingenieur J. Sabrier in 1807 en 1808 ook al uitgevoerd, maar dat gehele werk was bij de storm van 8 februari 1810 vernield. Vanaf 1823 viel het provinciale werk niet meer onder hem, maar er bleef genoeg belangrijk werk in het arrondissement over.

In 1830 en 1831 werden onder beheer van de Geus in verband met den Belgische Opstand verscheidene inundaties gesteld; er wordt van hem getuigd, dat hij daarbij de belangen van de grondeigenaren zoveel mogelijk met die van de landsverdediging heeft gecombineerd. Van 1839 tot 1842 heeft hij met zijn ambtgenoot, de provincialen ingenieur van Rappard, een opneming van alle Noord-Brabantse polders uitgevoerd, en de uitkomsten van deze opneming zijn door hem in 1843 gepubliceerd.

Op 1 oktober 1842 werd de Geus benoemd tot hoofdingenieur en kreeg hij de provincie Noord-Brabant als dienstkring toegewezen, waardoor hij naar 's-Hertogenbosch verhuisde. Hier verzorgde hij de uitgave van een studie van zijn overleden zwager Kretschmer^[1] over waterweeg- en waterloopkunde.^[2] Na zijn dood werd een ontwerp van hem voor een afleidingskanaal van de Maas bij Grave naar Geertruidenberg uitgegeven.

De Geus had een grote geschiedkundige speurzin. Daardoor zijn veel bijzonderheden met betrekking tot de waterstaat van Noord-Brabant bewaard. Hij was medewerker aan het Aardrijkskundig woordenboek van Van der Aa, en heeft daarin een groot aantal artikelen geschreven.

Privéleven

Hij trouwde op 29 juli 1812 met Elisabetha Johanna Kretschmer, die 28 mei 1864 overleed en bij wie hij 9 kinderen had, waarvan 6 jong stierven. Een zoon werd volwassen, G.A. De Geus, die opzichter van Rijnland werd en o.a. bij de droogmaking van het Haarlemmermeer en bij den aanleg der spoorweglijn Amsterdam - Haarlem gewerkte heeft.

Publicaties van Arie de Geus

De locatie van originele exemplaren van deze publicaties is te vinden door uitvouwen van Bibliografische Informatie hieronder en dan op het OCLC nummer achter ‘world cat identities’ te klikken.

Arie de Geus, E.C.B. ridder van Rappard (1843). Statistiek tableau der polders in Noord-Brabant. H. Palier en Zn, 's-Hertogenbosch, 424 blz.

Arie de Geus (1844). Geschiedkundige beschrijving der overlaten in Noord-Braband, Werken Provinciaal Genootschap van Kunsten en wetenschappen in Noordbraband, 3e deel. Broese, Breda, blz.

Arie de Geus (1846). Tabel van eenige waarnemingen, die gedurende de wintersaizoenen van 1810 tot 1846, speciaal nopens de rivieren de Maas en Merwede, in Noord-Braband geschied zijn, waarachter gevoegd is eenen staat van waarnemingen, welke nopens de uitdamping enz. van eenen aldaar vermelden waterplas in 1844 gedaan zijn, 's-Hertogenbosch.

Arie de Geus (1849). Ontwerp van een kanaal van uitwatering en inundatie van Grave naar Geertruidenberg. Gebr. Muller, 's-Hertogenbosch, 32 blz, zonder tekeningen.
Arie de Geus (1848). Rapport wegens de rivier de Dommel, Manuscript in Bibliotheek Universiteit Utrecht. Rijkswaterstaat.

Arie de Geus (1849). Berigt en consideratien betrekkelijk het ontworpen kanaal van uitwatering en inundatie van Grave naar Geertruidenberg, met tekeningen en bijlagen. Gebr. Muller, 's-Hertogenbosch, 105 blz.

Kaarten

Arie de Geus. Copie der kaart der rivier de Merwede omtrent de traverse van Gorinchem, manuscriptkaart, getekend in 1813 en bijgewerkt in 1815, beschikbaar in Streekarchief Langstraat Heusden Altena.
de Geus, A. (1819). Kadastrale atlas van de gemeente Schoutambt Almelo kwartier Twente provincie Overijssel opgemeten in den jare 1817 onder de administratie van zyn Excellentie den Here Berend Hendrik Baron Bentinck tot Buckhorst...., (op papier in Universiteitsbaibliotheek Untrecht). Joh. Jac. Sorg, Zwolle.

Bronnen

Ramaer, J.C. (1911). Arie De Geus, Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek.

Referenties

↑ Hendrik Paul KRETSCHMER ( Zutphen 27 september 1790 - Zutphen 31 januari 1827). Ongehuwd. Hij was daar leraar in de wis-, natuur- en aardrijkskunde, ook was hij ijker voor het arrondissement. In de vergaderingen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen hield hij voordrachten over verschillende wetenschappelijke onderwerpen, ook voor het natuurkundig genootschap ‘Nut is ons doel’. Na zijn overlijden heeft zijn zwager Arie de Geus enkele van deze voordrachten uitgegeven.
↑ Hendrik Paul Kretschmer, (bezorgd door Arie de Geus) (1843). Verhandeling over de waterweeg- en waterloopkunde : toegepast op de rivieren in het algemeen, en in het bijzonder op de stroomen in ons vaderland / uit nagelaten stukken verzameld, met teekeningen opgehelderd en met tab. verm. door A. de Geus. W.J. Kruijt, Arnhem.

[1] Hendrik Paul KRETSCHMER ( Zutphen 27 september 1790 - Zutphen 31 januari 1827). Ongehuwd. Hij was daar leraar in de wis-, natuur- en aardrijkskunde, ook was hij ijker voor het arrondissement. In de vergaderingen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen hield hij voordrachten over verschillende wetenschappelijke onderwerpen, ook voor het natuurkundig genootschap ‘Nut is ons doel’. Na zijn overlijden heeft zijn zwager Arie de Geus enkele van deze voordrachten uitgegeven.

[2] Hendrik Paul Kretschmer, (bezorgd door Arie de Geus) (1843). Verhandeling over de waterweeg- en waterloopkunde : toegepast op de rivieren in het algemeen, en in het bijzonder op de stroomen in ons vaderland / uit nagelaten stukken verzameld, met teekeningen opgehelderd en met tab. verm. door A. de Geus. W.J. Kruijt, Arnhem.

[1]

[2]