Balk (Friesland)
Balk is een dorp in de gemeente De Friese Meren, in de Nederlandse provincie Friesland, dat gelegen is ten noordwesten van Lemmer, tussen Harich en Wijckel. Door het dorp stroomt de rivier de Luts. In 2023 telde het dorp 4.255 inwoners.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
| |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  De Friese Meren
| ||
| Coördinaten | 52° 54′ NB, 5° 35′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 4,99[1] km² | ||
| - land | 3,35[1] km² | ||
| - water | 1,65[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
4.255[1] (853 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 1.848 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8561 | ||
| Netnummer | 0514 | ||
| Woonplaatscode | 1674 | ||
| Belangrijke verkeersaders |  
| ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Kaart van Balk | |||
| Foto's | |||
| |||
| De Luts in het centrum van Balk met de loopbrug | |||
| |||
| Luchtfoto Balk | |||
| |||
Geschiedenis
bewerken
Balk is ontstaan bij een eenvoudige balkbrug over de Luts, vandaar de plaatsnaam. Later werd deze houten balkbrug vervangen. De plaats komt in 1491 voor het eerst voor als Balc. In 1509 werd het vermeld als toe balc, in 1520 als Wyckelderbalk en in 1573 als Balck. Aanvankelijk hoorde Balk bij Harich.
In 1585 werd Balk door Spaanse soldaten uit Groningen geplunderd. Het werd in de 18e eeuw welvarend door de boterhandel, en in de 19e eeuw was het een zelfstandig dorp geworden.
Tot 1 januari 2014 behoorde Balk tot de gemeente Gaasterland-Sloten. Het was daarvan de hoofdplaats met het gemeentehuis van de gemeente.
Monumenten
bewerkenEen deel van Balk is een beschermd dorpsgezicht en is een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland.
-
-
Van Swinderenstraat 51 -
Van Swinderenstraat 7
Zie ook:
Religie
bewerkenBalk kende vanouds diverse geloofsgemeenschappen. Een daarvan was de gemeente der Mennonieten in Balk, die zeer streng in de leer was. In het midden van de 19e eeuw is een grote groep naar de Verenigde Staten uitgeweken om zich daar in de omgeving van Goshen in de staat Indiana te vestigen. Een gevelsteen in Balk herinnert nog aan deze oude geloofsgemeenschap.
Eind 17e eeuw vestigde zich een flink aantal hugenoten in Gaasterland. Tussen 1684 en 1721 was in Balk een Waalse kerk gevestigd.
De grootste geloofsstroming is het protestantisme. De protestantse gemeente Balk kent zo'n 1800 zielen en heeft 2 kerkgebouwen: een monumentale kerk aan de Luts en een nieuw(er) kerkgebouw uit 1982. In het dorp is ook een katholieke parochie met een mooie kerk gewijd aan Sint Ludgerus.
In het Kamp Wyldemerk ten westen van Balk woonden van 1954 tot 1986 bijna alle Ambonese moslims (zie Geschiedenis van de Molukkers in Nederland). De tweede moskee van Nederland werd daarom in 1956 in dit kamp gebouwd.[2]
Cultuur
bewerkenHet dorp en de rivier hebben de dichter Herman Gorter, wiens grootvader in de 19e eeuw doopsgezind predikant was in Balk, tot zijn beroemde gedicht "Mei" geïnspireerd. Daarin spreekt Gorter overigens niet van een dorp, maar van een stadje, en niet van een riviertje, maar van een watergracht:
- Een nieuwe lente en een nieuw geluid
- Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit
- Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht
- In een oud stadje, langs de watergracht.
Ter herinnering staat er een standbeeld van de dichter. Balk bezit verder een historische kern, met een raadhuis uit 1615.
In Balk en omstreken verschijnt een krant: de Balkster Courant.
In Balk staat het radiostation van de gemeente De Friese Meren: Radio Spannenburg.[3]
Jaarlijks wordt er door de Kunstkring Gaasterland in Balk een van de grootste kunstmarkten van Noord-Nederland georganiseerd. Meer dan 100 kunstenaars tonen dan hun werk, aan weerszijden van de Luts.
Watersport
bewerken
Balk is een centrum voor de watersport. Aan de Luts zijn zeilschool de Ulepanne en zeilschool de Stipe gevestigd. Een grote jachthaven ligt aan de rand van het Slotermeer. Voor fietsers en zeilers vaart er een traditioneel skûtsje als zeilend beurtveer tussen Heeg en Balk. In de wintermaanden wordt vanuit Balk op het Slotermeer om de Berenburgcup gezeild.
Openbaar vervoer
bewerkenBus (Arriva):
- Lijn 41: Heerenveen - Joure - Scharsterbrug - Sint Nicolaasga - Spannenburg - Tjerkgaast - Sloten - Wijckel - Balk v.v.
- Lijn 44: Balk - Sondel - Nijemirdum - Oudemirdum - Rijs - Bakhuizen - Hemelum - Koudum - Workum - Bolsward v.v.
- Lijn 47: Sneek - Jutrijp - Hommerts - Woudsend - Ypecolsga - Harich - Balk - Sondel - Lemmer v.v.
Geboren in Balk
bewerken- Jetze Doorman (1881-1931), schermer
- Frans Haarsma (1921-2009), priester
- Bauke van Hout (1917-1984), burgemeester
- Johannes van Hout (1905-1972), burgemeester
- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Molukkers vijfeeuwenmigratie.nl (bezocht op 25 september 2017)
- ↑ Radio Spannenburg - Lokale omroep De Friese Meren. radiospannenburg.nl. Gearchiveerd op 6 april 2023.
