Categorieën van manuscripten van het Nieuwe Testament

Een manier om de handschriften van het Nieuwe Testament onder te verdelen, is een indeling in vijf categorieën. Deze is in 1981 voorgesteld door Kurt en Barbara Aland van het Institut für neutestamentliche Textforschung van de Westfälische Wilhelms Universiteit in Münster. Zij deden het voorstel in hun boek Der Text des Neuen Testaments.^[1]

De aanleiding voor deze indeling in categorieën was het inzicht dat in de beoordeling van tekstverschillen het gewicht van een handschrift niet (uitsluitend) door de ouderdom ervan bepaald zou moeten worden, maar door de kwaliteit van de tekst in het betreffende handschrift. Het onderscheid in kwaliteit wordt bepaald door de aard van de tekstverschillen ten opzichte van andere handschriften. Daarbij geldt als vuistregel: hoe meer oude of oorspronkelijke lezingen een handschrift heeft, hoe hoger de kwaliteit ervan.

Andere tekstcritici hebben kritiek geleverd op de door de Alands voorgestelde categorisering en deze is dan ook niet algemeen aanvaard. Zo is geopperd dat de categorisering te veel gebaseerd is op het onderscheid tussen de Alexandrijnse tekst en de Byzantijnse tekst, terwijl andere teksttypes, met name de Westerse tekst, onvoldoende op waarde geschat zijn. Het uitgangspunt dat de tekstkwaliteit zwaarder weegt dan (uitsluitend) de ouderdom van een handschrift wordt echter breed gedeeld en er is nog geen voorstel gedaan dat op meer instemming kan rekenen.

Vanaf Papyrus 89 en Unciaal 0275 zijn de Papyri en Uncialen nog niet in categorieën geplaatst.

Categorieën

De vijf categorieën kunnen als volgt omschreven worden.

Categorie I

In deze categorie zijn de oudste en beste handschriften opgenomen, die de basis vormen voor de standaardtekst van het Nieuwe Testament, het Novum Testamentum Graece, ook wel bekend als de Nestle-Aland-editie. Deze categorie omvat vrijwel alle handschriften tot aan het begin van de vierde eeuw, ongeacht de tekst die zij vertegenwoordigen.^[2] Ook handschriften van iets later datum met vrijwel uitsluitend tekstlezingen die tot het Alexandrijnse teksttype behoren, worden tot deze categorie gerekend. Vandaar dat ook enkele latere papyri, teksten in unciaal schrift (hoofdletters) en zelfs een aantal teksten in minuskelschrift (kleine letter) tot deze categorie gerekend worden.^[3]

Tot deze categorie worden onder meer de beroemde Codex Sinaiticus en Codex Vaticanus gerekend.

Categorie II

De handschriften uit deze categorie komen grotendeels overeen met die uit categorie I, maar zij vertonen sporen van vreemde invloeden. Evenals de handschriften in categorie I zijn zij van groot belang bij het vaststellen van de oorspronkelijke tekst.

Categorie III

Deze categorie bevat handschriften met een eigen karakter, die vooral een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van de tekstoverlevering van het Nieuwe Testament, maar die van iets minder groot belang zijn in het vaststellen van de oorspronkelijke tekst. Deze categorie omvat onder meer de tekstfamilies f¹, f¹³.

Categorie IV

Hiertoe behoren de handschriften uit de Westelijke traditie van de tekstoverlevering van het Nieuwe Testament, waarvan Codex Bezae de belangrijkste vertegenwoordiger is.

Categorie V

Deze categorie omvat de handschriften die (geheel of grotendeels) behoren tot het Byzantijnse teksttype. Deze handschriften komen uit de middeleeuwen en de tekst die zij vertegenwoordigen is dan ook relatief laat. Omdat evenwel de meeste handschriften van het Nieuwe Testament tot het Byzantijnse teksttype behoren, is deze categorie de grootste van de vijf. Voor het bepalen van de oorspronkelijke tekst zijn zij echter van minder groot belang. Van de minuskels zijn verreweg de meeste in deze categorie ingedeeld.

Overzicht van handschriften per categorie

In de onderstaande tabel worden de handschriften van het Nieuwe Testament opgenomen door vermelding van de standaardafkorting voor het manuscript. In de linkerkolom staan jaartallen. De in de kolommen I-V opgenomen manuscripten zijn rond het in de linkerkolom vermelde jaar geschreven. De Romeinse cijfers I-V verwijzen naar de bovengenoemde categorieën van Handschriften.

De lijst volgt Aland & Aland (zie bibliografie), p. 167-171.

Periode	Categorie I	Categorie II	Categorie III	Categorie IV	Categorie V
150	P⁵², P⁹⁰, P¹⁰⁴
200	P³², P⁴⁶, P^64/67, P⁶⁶, P⁷⁷, 0189
250	P¹, P⁴, P⁵, P⁹, P¹², P¹⁵, P²⁰, P²², P²³, P²⁷, P²⁸, P²⁹, P³⁰, P³⁹, P⁴⁰, P⁴⁵, P⁴⁷, P⁴⁹, P⁵³, P⁶⁵, P⁷⁰, P⁷⁵, P⁸⁰, P⁸⁷, 0220		0212	P⁴⁸, P⁶⁹
300	P¹³, P¹⁶, P¹⁸, P³⁷, P⁷², P⁷⁸, 0162, P¹¹⁵			P³⁸, 0171
350	P¹⁰, P²⁴, P³⁵, 01, 03	P⁶, P⁸, P¹⁷, P⁶², P⁷¹, P⁸¹, P⁸⁶, 0185	P⁸⁸, 058?, 0169, 0188, 0206, 0207, 0221, 0228, 0231, 0242
400	057	P¹⁹, P⁵¹, P⁵⁷, P⁸², P⁸⁵, 0181, 0270	P²¹, P⁵⁰, 059, 0160, 0176, 0214, 0219
450	02 (behalve evv), 0254	P¹⁴, 04, 016, 029, 048, 077, 0172, 0173, 0175, 0201, 0240, 0244, 0274	02 (evv), 032, 062, 068, 069, 0163, 0165?, 0166, 0182, 0216, 0217, 0218, 0226, 0227, 0236, 0252, 0261	05	026, 061
500		P⁵⁶, 071, 076, 088, 0232, 0247	P⁵⁴, P⁶³, 072, 0170, 0186, 0213
550		P³³⁺⁵⁸, 06, 08, 073, 081, 085, 087, 089, 091, 093 (behalve Hand.), 094, 0184, 0223, 0225, 0245	P², P³⁶, P⁷⁶, P⁸³, P⁸⁴, 06, 015, 035, 040, 060, 066, 067, 070, 078, 079, 082, 086, 0143, 0147, 0159, 0187, 0198, 0208, 0222, 0237, 0241, 0251, 0260, 0266		022, 023, 024, 027, 042, 043, 064, 065, 093 (Hand.), 0246, 0253, 0265?
600	P²⁶	P⁴³, P⁴⁴, P⁵⁵, 083	P³, 0164, 0199
650	P⁷⁴, 098	P¹¹, P³¹, P³⁴, P⁷⁹, 0102, 0108, 0111, 0204	P⁵⁹, P⁶⁸, 096, 097, 099, 0106, 0107, 0109, 0145, 0167, 0183, 0200, 0209, 0210, 0239, 0259, 0262		0103, 0104, 0211
700		P⁴², P⁶¹,	P⁶⁰
750		019, 0101, 0114, 0156, 0205, 0234	P⁴¹, 095, 0126, 0127, 0146, 0148, 0161, 0229, 0233, 0238, 0250, 0256		07, 047, 054?, 0116, 0134
800		044 (kath)	044 (buiten kath)
850	33 (buiten de evv)	010, 038, 0155, 0271, 33 (evv), 892, 2464	012, 025 (behalve Hand., Opb), 037, 050, 0122, 0128, 0130, 0131, 0132, 0150, 0269, 565		09, 011, 013, 014, 017, 018, 020, 021, 025 (Hand., Opb), 030, 031, 034, 039, 041, 045, 049, 053?, 063, 0120, 0133, 0135, 0136?, 0151, 0197, 0248, 0255, 0257, 0272, 0273?, 461
900		1841	0115, 1424		1424, 1841
950	1739	0177, 0243?, 1739, 1891, 2329	051, 075, 0105, 0121a, 0121b, 0140, 0141, 0249, 307, 1582, 1836, 1845, 1874, 1875, 1912, 2110, 2193, 2351		028, 033, 036, 046, 052, 056, 0142, 1874, 1891
1050	1175, 1243, 2344	81, 323, 945, 1006, 1854, 1962, 2298	28, 104, 181, 323, 398, 424, 431, 436, 451, 459, 623, 700, 788, 1243, 1448, 1505, 1838, 1846, 1908, 2138, 2147, 2298, 2344, 2596?		103, 104, 181, 398, 431, 451, 459, 945, 1006, 1448, 1505, 1846, 1854, 2138, 2147, 2298
1100		256, 1735	1735, 1910		256
1150	1241	36, 610, 1611, 2050, 2127	1, 36, 88, 94?, 157, 326, 330, 346, 378, 543, 826, 828, 917, 983, 1071, 1241, 1319, 1359, 1542b, 1611, 1718, 1942, 2030, 2412, 2541, 2744		1, 180, 189, 330, 378, 610, 911, 917, 1010, 1241, 1319, 1359, 1542b?, 2127, 2541
1200			1573		1573
1250	2053, 2062	442, 579, 1292, 1852	6, 13, 94, 180, 206, 218, 263, 365, 441, 614, 720, 915, 1398, 1563, 1641, 1852, 2374, 2492, 2516, 2542, 2718?		6, 94?, 180, 206, 218, 263, 365, 597, 720, 1251?, 1292, 1398, 1642, 1852, 2374, 2400, 2492?, 2516
1300			1342
1350	2427	1067, 1409, 1506, 1881	5, 209, 254, 429, 453, 621, 629, 630, 1523, 1534, 1678?, 1842, 1877, 2005, 2197, 2200, 2377		5?, 189, 209, 254, 429, 1067, 1409, 1506, 1523, 1524, 1877, 2200
1400			2495
1450		322	69, 205, 322, 467, 642, 1751, 1844, 1959, 2523, 2652		69, 181, 205, 429, 467, 642, 886, 2523, 2623, 2652?
1500			61, 522, 918, 1704, 1884		61, 522, 918, 1704
1550			849, 2544 (Pls)		2544 (behalve Pls)

Zie ook

Lijsten

Artikelen

Referenties

↑ Aland, 116 e.v.
↑ Aland, 346.
↑ Aland, 140vv. Minuskel 33 bijvoorbeeld behoort in de evangeliën tot categorie II, maar daarbuiten tot categorie I (Aland, 141).

Literatuur

Kurt und Barbara Aland, Der Text des Neuen Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart, 2., ergänzte und erweiterte Auflage 1989, ISBN 3-438-06011-6

Externe links

[1] Aland, 116 e.v.

[2] Aland, 346.

[3] Aland, 140vv. Minuskel 33 bijvoorbeeld behoort in de evangeliën tot categorie II, maar daarbuiten tot categorie I (Aland, 141).

[1]

[2]

[3]