Chris van der Heijden
Christofoor Anton Maria (Chris) van der Heijden (Leiden, 18 oktober 1954) is een Nederlandse historicus en publicist. Hij doceerde tot begin 2021 aan de School voor Journalistiek in Utrecht en publiceerde voor diverse media, sinds geruime tijd vooral voor De Groene Amsterdammer. Van der Heijden studeerde Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en deed een (verkort) kandidaats in Vergelijkende Literatuurwetenschap & Filosofie. Hij promoveerde aan de UVA.
| Chris van der Heijden | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Van der Heijden in 2010
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Volledige naam | Christofoor Anton Maria | |||
| Geboren | 18 oktober 1954 | |||
| Geboorteplaats | Leiden | |||
| Land | Nederland | |||
| Beroep | Historicus | |||
| Werk | ||||
| Bekende werken | Grijs Verleden: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, Het zand in de machine: Managerscultuur in Nederland | |||
| Dbnl-profiel | ||||
| ||||
Carrière
bewerkenVan der Heijden publiceert vanaf het eind van de jaren zeventig regelmatig over historische, culturele en politieke onderwerpen in kranten en weekbladen zoals Vrij Nederland, NRC Handelsblad, Haagse Post, Maatstaf, De Standaard, Algemeen Dagblad en De Groene Amsterdammer. Hij maakte voor deze bladen en kranten tal van portretten, reportages, essays, achtergrondverhalen, reisverhalen en recensiens. Tussen 1981 en 1998 werkte hij als programmamaker voor onder andere de KRO, de NOS en de VPRO. Ook was hij jurylid voor de AKO Literatuurprijs. Tussen 2010 en 2021 had hij een column over media in De Groene Amsterdammer.
Geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog
bewerkenSinds 2001 heeft Van der Heijden een handvol boeken gepubliceerd over de Tweede Wereldoorlog in Nederland, alsmede over de historiografie en de beeldvorming van die periode. Daaronder vallen bijvoorbeeld Grijs Verleden: Nederland en de Tweede Wereldoorlog (2001) en Joodse NSB'ers: De vergeten geschiedenis van Villa Bouchina in Doetinchem (2006). In 2011 promoveerde hij aan de UvA op zijn studie Dat nooit meer. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland.[1] Van der Heijden betoogt in deze werken voornamelijk dat er uit de onderhavige periode een soort morele Grondwet van Goed en Fout is gedistilleerd, die bijstelling en nuancering behoeft. In zijn proefschrift beschrijft hij hoe en door welke groepen in de samenleving dit morele uitgangspunt in stand wordt gehouden. Deze stellingnames werden wisselend ontvangen. Zo noemde De Gids hem in 2011 "de belangrijkste historicus van Nederland"[2] en wordt hem een belangrijke rol toegeschreven in het historiografisch debat over de Tweede Wereldoorlog.[3] Anderen schreven kritisch over zijn werk.[4] Evelien Gans en Remco Ensel vonden dat in zijn meest bekende werk Grijs Verleden sprake was van nivellering.[5] Met name Joodse NSB'ers en Dat nooit meer kregen fikse kritiek te verduren. Ondanks "een indrukwekkende hoeveelheid materiaal" die door Van der Heijden was "verzameld over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog", zo luidde de kritiek van Ronald Havenaar in zijn recensie d.d. 22 december 2012 in VN, wordt "dit resultaat bedorven door de constructie van geforceerde patronen, de manipulatie van bronnen en de onbegrensde drang tot relativeren".[6][7][8]
Meerdere bronnen melden dat het wetenschappelijk debat over de geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog in Nederland er "niet zachtzinnig aan toe gaat".[3] Dat geldt in het bijzonder voor de discussie over Van der Heijdens werk, mede daar hij soms provocerende stellingen inneemt.[9] Daarbij zijn ook Van der Heijdens persoonlijke omstandigheden ingebracht. Zijn ouders waren tijdens de Tweede Wereldoorlog onder meer actief in de NSB[10] en zijn vader was lid van de Waffen SS.[11] Van der Heijden heeft zich bij herhaling fel verzet tegen de aantijging dat het verleden van zijn ouders een rol zou spelen in zijn beeld van de geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog.[12]
Persoonlijk
bewerkenVan der Heijden was getrouwd met een Spaanse.[13] Hij is de oudere broer van de scenarioschrijver Haye van der Heyden.
Bibliografie
bewerken- 1987: Sporen van Elisabeth : uit de nalatenschap van Elisabeth Otter-Knoll, Kwadraat, ISBN 9064810710
- 1988: Monnik zonder God, Kwadraat, ISBN 9064810818
- 1989: Daghani, Daghani, Contact, ISBN 9025466605
- 1990: De Jojo's en het dropjesgeheim, Contact, ISBN 9025468845
- 1994: Hemel, hel of heden, Conserve, ISBN 9054290315
- 1994: Handleiding ter bestrijding van extreem rechts, De Bezige Bij, ISBN 9023434277
- 1998: Zwarte renaissance, Contact, ISBN 9025421393
- 1998: Schittering van Spanje, Waanders, ISBN 9040092974
- 2001: Grijs verleden: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, Contact, ISBN 9789025431808
- 2002: Monnik zonder God, Aspekt, ISBN 9059110668
- 2002: Het bejaardenoffensief, Contact, ISBN 9025401511
- 2005: Een dollar per dag : Arm en rijk in de wereld van nu, Contact, ISBN 9025427537
- 2006: Momenten van herinnering, overige betrokkenen: Ellis van Midden, Vera Andree, Fontaine, ISBN 9789059561908
- 2006: Joodse NSB'ers : De vergeten geschiedenis van Villa Bouchina in Doetinchem, Begijnekade 18, ISBN 9789078019060
- 2007: Het zand in de machine : Managerscultuur in Nederland, Contact, ISBN 9789025426781
- 2008: Israël, een onherstelbare vergissing, Contact, ISBN 9789025428365
- 2011: Een kleine geschiedenis van bijna niets : 5000 jaar de mens, Contact
- 2011: Dat nooit meer : De nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland, Contact
- 2013: Zwarte canon : Over de schaduwzijde van de geschiedenis, Contact, ISBN 9789045023663
- 2014: Kinderen van foute ouders, Atlas Contact, ISBN 9789045026220
- 2017: Spiegelzaal van onze tijd : LINDA. en de Nederlandse samenleving, Atlas Contact, ISBN 9789045033815
- 2019: Te goed geregeld : De overorganisatie van Nederland, Atlas Contact, ISBN 978-90-450-3722-6
Overzichten
bewerken- ↑ De Tweede Wereldoorlog. ‘Dat nooit meer’, foliaweb.nl, 26 oktober 2011. Gearchiveerd op 24 februari 2014.
- ↑ Chris van der Heijden, profielschets door De Groene Amsterdammer, geraadpleegd 17 april 2014.
- ↑ a b De NSB was niet antisemitisch en andere moreel onaanvaardbare taboes, boekrecensie uit Aanzet, geraadpleegd 17 april 2014.
- ↑ In de NRC was Ewoud Kieft op 28 oktober 2011 overwegend positief over Grijs verleden, maar zeer kritisch over Dat nooit meer.
- ↑ Wij weten iets van hun lot. De Groene Amsterdammer. Gearchiveerd op 26 augustus 2019. Geraadpleegd op 26 augustus 2019.
- ↑ Joodse NSB'ers, De Volkskrant, 19 januari 2007. Gearchiveerd op 20 december 2021.
- ↑ Verhit debat over ‘niet-wetenschappelijk proefschrift’, foliaweb.nl, 12 januari 2012.
- ↑ Dat nooit meer – Chris van der Heijden, Vrij Nederland, 22 december 2011.
- ↑ De oorlog na de oorlog, Nieuw Israëlietisch Weekblad, 19 januari 2012.
- ↑ De SS en Nederland, documenten uit SS-archieven 1935-1945, deel II blz. 1092, Den Haag, 1976. Gearchiveerd op 21 januari 2022.
- ↑ In een verslag uit de Kaukasus in Het Nationale Dagblad van 30 december 1942 ondertekent Van der Heiden sr. met "SS-Rottenführer".
- ↑ "Held moet terugkeren in oorlogsgeschiedschrijving", verslag van debat in Verzetsmuseum op Geschiedenis24.nl, geraadpleegd 17 april 2014. Gearchiveerd op 19 april 2014.
- ↑ Blog van Van der Heijden over Dat nooit meer, geraadpleegd 23 april 2014. Gearchiveerd op 24 april 2014.