Christus als de lijdende verlosser

Christus als de lijdende verlosser (Deens: Kristus som den lidende frelser) is een schilderij van Andrea Mantegna uit het eind van de vijftiende eeuw. Het werk maakt deel uit van de collectie van het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen.

Christus als de lijdende verlosser
Kunstenaar	Andrea Mantegna
Jaar	1488-1500
Techniek	Tempera op paneel
Afmetingen	78 × 48 cm
Museum	Statens Museum for Kunst
Locatie	Kopenhagen
Inventarisnummer	KMSsp69
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Geschiedenis

De datering van het schilderij, dat buitengewoon goed bewaard is gebleven, is niet eenduidig. Soms wordt op basis van gelijkenissen met de Madonna van de steengroeve uitgegaan van Mantegna's verblijf in Rome (1488-1490), maar ook het daarop volgende decenium (1490-1500) wordt gebruikt.

Uit een inventaris uit 1627 blijkt dat het schilderij toen in het bezit van het Huis Gonzaga was. Tot 1763 maakte het deel uit van de collectie van kardinaal Silvio Valenti Gonzaga. Op 18 mei 1763 lieten de erven van Gonzaga zijn collectie veilen in Amsterdam. Daar kocht de kunsthandelaar Gerhard Morell het voor de Deense koning Frederik V.

Voorstelling

Christus is afgebeeld als Man van Smarten zittend op een geopende porfieren sarcofaag waarop rechtsonder Mantegna's handtekening (ANDREAS MANTINIA) is gegraveerd. Links op de grond is het deksel zichtbaar. Twee engelen ondersteunen hem, geknield op de rand van de sarcofaag, een cherubijn aan de rechterkant in het blauw gekleed en in het rood aan de linkerkant een serafijn.

Christus heeft een ontbloot bovenlijf en toont zijn vijf wonden, aan de zijkant, aan de open handpalmen en aan de voeten. Een bijzonder fraai geschilderde lijkwade bedekt de rest van zijn lichaam. Het ene uiteinde van de stof wordt vastgehouden door de engel aan de rechterkant.

Aan weerszijden van het tafereel op de voorgrond is een gedetailleerd weergegeven landschap zichtbaar. Links zijn twee vrouwen te zien die op een pad lopen tussen velden met herders en hun kudden. Het pad leidt in de verte naar Jeruzalem aan de voet van de berg Zion. De opkomende zon verlicht het landschap. Aan de rechterkant schilderde Mantegna de Golgotha met zijn drie lege kruisen en een groeve waar steenhouwers aan het werken zijn voor de ingang van een grot. In het evangelie volgens Lucas staat beschreven hoe enkele vrouwen in de vroege morgen naar het graf van Jezus gingen en het leeg aantroffen. Mantegna verbindt zo het bijbelverhaal met de devotie-afbeelding op de voorgrond.

Mantegna had grote bewondering voor de antieke oudheid. Op Christus als de lijdende verlosser wordt dat vooral zichtbaar in de sierlijke porfieren sarcofaag met voluten en rozetten. In tegenstelling tot veel tijdgenoten die al gebruik maakten van olieverf, werkte Mantegna nog steeds met tempera waarmee hij niettemin prachtige resultaten wist te bereiken.

Afbeelding

• 
  Madonna van de steengroeve (1488-1490)

Literatuur

• Alberta De Nicolò Salmazo (1997). Mantegna. Milaan: Electa
• Tatjana Pauli (2001). Mantegna. Milaan: Leonardo Arte
• Ettore Camesasca (2007). Mantegna. in: Pittori del Rinascimento, Florence: Scala

Externe links

• (en) Informatie over het schilderij op de website van het Statens Museum for Kunst. Gearchiveerd op 18 februari 2023. Geraadpleegd op 16 januari 2023.
• (en) Google Arts & Culture. Gearchiveerd op 16 januari 2023. Geraadpleegd op 16 januari 2023.
• (en) Cavallini to Veronese, A guide to the works of the major Italian Renaissance Painters. Gearchiveerd op 18 februari 2023. Geraadpleegd op 16 januari 2023.
• (en) Informatie over het schilderij op de website van het Louvre. Gearchiveerd op 26 februari 2021. Geraadpleegd op 16 januari 2023.

De werken van Andrea Mantegna (selectie)

Madonna met kind tussen de heiligen Hiëronymus en Lodewijk (ca. 1455) · Sint-Joris (1460-75) · Bewening van de dode Christus (circa 1483) · Madonna van de cherubijnen (circa 1485) · Madonna van de steengroeve (1488-90) · Christus als de lijdende verlosser (1488-1500) · Trivulzio-altaarstuk (1497) · Ecce Homo (circa 1500)