Crafoordprijs

De Crafoordprijs is een wetenschapsprijs, die sinds 1980 jaarlijks wordt uitgereikt door de Zweedse Academie voor Wetenschappen.

Geschiedenis

De prijs werd ingesteld door Holger Crafoord, een Zweedse industrieel, en zijn vrouw Anna-Greta Crafoord. De prijs is bedoeld om internationaal basisonderzoek op het gebied van astronomie, wiskunde, geowetenschappen, biowetenschappen (met name ecologie) en polyarthritis (reumatoïde artritis) te belonen. Deze laatste categorie werd door Crafoord ingesteld omdat hij zelf de laatste jaren van zijn leven aan deze ziekte leed. Volgens het Kungliga Vetenskapsakademien zijn de categorieën gekozen omdat deze vakgebieden buiten de categorieën van de Nobelprijs vallen.

Uitreiking

Elk jaar wordt slechts één prijs uitgereikt, elk jaar voor een andere categorie - astronomie en wiskunde, dan geowetenschappen, dan biowetenschappen. De categorie polyarthritis wordt alleen uitgereikt indien een speciaal comité hiertoe beslist. De winnaar van de Crafoordprijs wordt in januari van elk jaar bekendgemaakt. De prijsuitreiking is op Crafoorddag in april. De prijs wordt overhandigd door de Koning van Zweden.

De prijs bestond in 2009 uit een geldbedrag van 500.000 dollar. Dit geld dient de prijswinnaar te besteden aan verder onderzoek.

Lijst van winnaars

Jaar	Categorie	Afbeelding	Naam	Nationaliteit	Werk
1982	Wiskunde		Vladimir Arnold	Sovjet-Unie	Theorie van non-lineaire differentiaalvergelijkingen
			Louis Nirenberg	Verenigde Staten
1983	Geowetenschappen	—	Edward Lorenz	Verenigde Staten	Geofysische hydrodynamica
		—	Henry Stommel	Verenigde Staten
1984	Biowetenschappen		Daniel H. Janzen	Verenigde Staten	Co-evolutie
1985	Astronomie		Lyman Spitzer	Verenigde Staten	Studies van het Interstellair medium
1986	Geowetenschappen	—	Claude Allègre	Frankrijk	Isotopische geothermische relaties
		—	Gerald J. Wasserburg	Verenigde Staten
1987	Biowetenschappen	—	Eugene P. Odum	Verenigde Staten	Ecologie van ecosystemen
			Howard T. Odum	Verenigde Staten
1988	Wiskunde		Pierre Deligne	België	Algebraïsche geometrie
			Alexander Grothendieck	Frankrijk
1989	Geowetenschappen		James Van Allen	Verenigde Staten	Verkenning van de ruimte, ontdekking van de Van Allen-gordels
1990	Biowetenschappen	—	Paul Ralph Ehrlich	Verenigde Staten	Dynamiek en genetic van gefragmenteerde populaties.
			Edward Osborne Wilson	Verenigde Staten	Theorie van eiland-biogeografie
1991	Astronomie	—	Allan Rex Sandage	Verenigde Staten	Bestudering van sterrenstelsels
1992	Geowetenschappen	—	Adolf Seilacher	Duitsland	Onderzoek naar de evolutie van leven
1993	Biowetenschappen	—	William Donald Hamilton	Verenigd Koninkrijk	Theorie van selectie en genetische verwantschap
			Seymour Benzer	Verenigde Staten	Genetische en neurofysiologische studies van fruitvliegen
1994	Wiskunde	—	Simon Donaldson	Verenigd Koninkrijk	Vierdimensionele geometrie
			Shing-Tung Yau	Verenigde Staten	Non-lineare technieken in differentiële geometrie
1995	Geowetenschappen	—	Willi Dansgaard	Denemarken	Ontwikkeling van geologische analysemethoden van isotopen
			Nicholas Shackleton	Verenigd Koninkrijk
1996	Biowetenschappen	—	Robert M. May	Verenigd Koninkrijk	Ecologisch onderzoek
1997	Astronomie	—	Fred Hoyle	Verenigd Koninkrijk	Bestuderen van nucleaire processen in sterren, stellaire evolutie
		—	Edwin Salpeter	Verenigde Staten
1998	Geowetenschappen	—	Don L. Anderson	Verenigde Staten	Bestuderen van de structuren en processen binnenin de Aarde
		—	Adam M. Dziewonski	Verenigde Staten
1999	Biowetenschappen		Ernst Mayr	Verenigde Staten	Ontwikkeling van het concept van evolutionaire biologie
		—	John Maynard Smith	Verenigd Koninkrijk
		—	George C. Williams	Verenigde Staten
2000	Polyarthritis	—	Marc Feldmann	Verenigd Koninkrijk	Definitie van TNF-alpha
		—	Ravinder N. Maini	Verenigd Koninkrijk
2001	Wiskunde	—	Alain Connes	Frankrijk	Theorie van operator-algebra's, bedenker van non-communatieve geometrie
2002	Geowetenschappen	—	Dan P. McKenzie	Verenigd Koninkrijk	Dynamica van de lithosfeer
2003	Biowetenschappen	—	Carl Woese	Verenigde Staten	Derde domein van het leven
2004	Polyarthritis	—	Eugene C. Butcher	Verenigde Staten	Studie van moleculaire mechanismen met betrekking tot witte bloedcellen.
		—	Timothy A. Springer	Verenigde Staten
2005	Astronomie	—	James E. Gunn	Verenigde Staten	Begrijpen van de grote structuur van het universum
		—	James Peebles	Verenigde Staten
			Martin Rees	Verenigd Koninkrijk
2006	Geowetenschappen	—	Wallace S. Broecker	Verenigde Staten	Onderzoek naar de globale koolstofkringloop
2007	Biowetenschappen	—	Robert Trivers	Verenigde Staten	Analyse van sociale evolutie
2008	Astronomie		Rashid Alievich Sunyaev	Rusland	Bijdragen aan hoge-energie-astrofysica en kosmologie
	Wiskunde		Maxim Kontsevitsj	Rusland	Bijdragen aan de moderne wiskunde, theoretische fysica.
			Edward Witten	Verenigde Staten
2009	Polyarthritis	—	Charles Dinarello	Verenigde Staten	Isolatie van interleukines en het begrijpen van hun rol in het ontstaan van ontstekingen.
		—	Tadamitsu Kishimoto	Japan
		—	Toshio Hirano	Japan
2010	Geowetenschappen		Walter Munk	Verenigde Staten	“voor zijn onderzoek en fundamentele bijdragen aan het begrijpen van oceaancirculaties, getijden, golven, en hun rol in de aardse dynamiek”
2011	Biowetenschappen		Ilkka Hanski	Finland	Onderzoek naar de invloed van ruimtelijke variatie op de dynamiek van planten- en dierengemeenschappen
2012	Astronomie	—	Reinhard Genzel	Duitsland	"voor hun waarnemingen van sterren in een baan om het centrum van het melkwegstelsel, die de aanwezigheid van een superzwaar zwart gat aangeven"
			Andrea Ghez	Verenigde Staten
	Wiskunde		Jean Bourgain	België	“voor hun briljante en baanbrekende werk op het gebied van Fourieranalyse, partiële differentiaalvergelijkingen, ergodische theorie, getaltheorie, combinatieleer, functionaalanalyse en theoretische computerwetenschappen"
			Terence Tao	Verenigde Staten
2013	Polyarthritis		Peter K. Gregersen	Verenigde Staten	"for their discoveries concerning the role of different genetic factors and their interactions with environmental factors in the pathogenesis, diagnosis and clinical management of rheumatoid arthritis".
			Lars Klareskog	Zweden
			Robert J. Winchester	Verenigde Staten
2014	Geowetenschappen	—	Peter Molnar	Verenigde Staten	"voor zijn baanbrekende bijdrage aan het begrip van de tektoniek van de aarde, in het bijzonder van de vervorming van continenten en de structuur en evolutie van bergketens, en de impact van tektonische processen op oceaan-atmosfeercirculatie en klimaat".
2015	Biowetenschappen	—	Richard Lewontin	Verenigde Staten	"voor hun vernieuwende analyses en fundamentele bijdragen aan het begrip van genetisch polymorfisme".
		—	Tomoko Ohta	Japan
2016	Astronomie		Roy Kerr	Nieuw-Zeeland	"for fundamental work concerning rotating black holes and their astrophysical consequences"
			Roger Blandford	Verenigde Staten
	Mathematics		Yakov Eliashberg	Verenigde Staten	"for the development of contact and symplectic topology and groundbreaking discoveries of rigidity and flexibility phenomena"
2017	Polyarthritis		Shimon Sakaguchi	Japan	"for their discoveries relating to regulatory T cells, which counteract harmful immune reactions in arthritis and other autoimmune diseases."
		—	Fred Ramsdell	Verenigde Staten
			Alexander Rudensky	Verenigde Staten
2018	Geowetenschappen	—	Syukuro Manabe	Japan / Verenigde Staten	"for fundamental contributions to understanding the role of atmospheric trace gases in Earth’s climate system."
		—	Susan Solomon	Verenigde Staten
2019	Biowetenschappen	—	Sallie W. Chisholm	Verenigde Staten	"for the discovery and pioneering studies of the most abundant photosynthesising organism on Earth, Prochlorococcus".

Bronnen, noten en/of referenties

• Officiële website

---

Mediabestanden

Zie de categorie Crafoord Prize van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.