Creative Commons
Creative Commons (CC) is een oorspronkelijk Amerikaans project voor het bevorderen van open inhoud. Het heeft als doel om creatieve werken vrijer beschikbaar te stellen dan bij traditioneel auteursrecht of copyright mogelijk is, zodat die werken bijvoorbeeld gemakkelijker gekopieerd en verspreid kunnen worden of dat anderen er verder aan kunnen werken. Creative Commons biedt verschillende vrije licenties aan die auteursrechthebbenden kunnen gebruiken om bij het verspreiden van informatie problemen te voorkomen die door de huidige auteursrechtwetgeving kunnen optreden.
| Creative Commons | ||
|---|---|---|
| ||
| Geschiedenis | ||
| Opgericht | 15 januari 2001 | |
| Oprichter | Lawrence Lessig | |
| Structuur | ||
| Directeur | Catherine Stihler | |
| Doel | creatieve werken vrijer beschikbaar stellen dan bij traditioneel auteursrecht of copyright mogelijk is | |
| Media | ||
| Website | https://creativecommons.org/ | |
Het initiatief werd in 2001 opgericht door onder anderen Lawrence Lessig, een pleitbezorger voor een soepeler systeem van auteursrecht. Creative Commons heeft internationaal netwerk om de licenties te vertalen van het Engels naar andere talen.[1]
Creative Commons kenmerkt haar licenties door ervoor te zorgen dat deze licenties begrijpelijk zijn zowel voor de mens (de Commons Deed) als voor machines (de metadata) en dat de licenties afdwingbaar zijn voor de rechtbank (de juridische code, de daadwerkelijke licentie).
Kenmerken
bewerkenDe volgende vier kenmerken worden gebruikt in combinaties en vormen de verschillende Creative Commons-licenties.
Naamsvermelding
bewerken
Attribution of 'Naamsvermelding' (BY) houdt in dat het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk en afgeleide werken is toegestaan op voorwaarde van het vermelden van de oorspronkelijke auteur.
Niet-commercieel
bewerken
of 
Non-commercial of 'Niet-commercieel' (NC) betekent dat het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk en afgeleide werken mag voor niet-commerciële doeleinden.
Geen Afgeleide werken
bewerken
No Derivative Works of 'Geen afgeleide werken' (ND): het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk is toegestaan, maar niet het veranderen van het werk
Gelijk delen
bewerken
Share Alike of 'Gelijk delen' (SA): het distribueren van afgeleide werken is alleen toegestaan onder een identieke licentie, zie ook copyleft.
Er zijn verschillende CC-licenties, die genoemd worden naar welke van de hierboven genoemde punten ze bevatten. Versie 4.0 is de meest recente versie.[2]
Overzicht licenties
bewerken
Zie Creative Commons-licenties voor het hoofdartikel over dit onderwerp.| Icoon | Code | Nederlandse titel | Engelse titel | Vrije kennis* |
|---|---|---|---|---|
|
|
CC BY | Naamsvermelding | Attribution | Ja |
|
|
CC BY-SA | Naamsvermelding-GelijkDelen | Attribution-ShareAlike | Ja |
|
|
CC BY-ND | Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken | Attribution-NonDerivative | Nee |
|
|
CC BY-NC | Naamsvermelding-NietCommercieel | Attribution-Noncommercial | Nee |
|
|
CC BY-NC-SA | Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen | Attribution-Noncommercial-ShareAlike | Nee |
|
|
CC BY-NC-ND | Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken | Attribution-Noncommercial-NoDerivatives | Nee |
- * Werken met een vrije kennis licentie zijn "Goedgekeurd voor Vrije Culturele Werken"[3] volgens de Definitie van Vrije Culturele Werken en zijn compatibel met websites zoals Wikipedia en Wikimedia Commons.
CC0 Publieke domein dedicatie
bewerken
Naast de verschillende CC-licenties bestaat er ook CC0. CC0 is bedoeld voor eigenaren van auteursrechten om werk vrij te geven aan het publiek domein, waarbij bepaalde juridische systemen het effectief verbieden om de rechten van een eigenaar over te dragen, zelfs als de auteur dit wenst.[4] Ook CC0 is goedgekeurd voor vrije culturele werken volgens de Definitie van Vrije Culturele Werken.
Public Domain Mark
bewerken
Ten slotte biedt Creative Commons ook een manier aan om werken te markeren waarvan het auteursrecht verlopen is. De Public Domain Mark (PDM) is net als CC0 geen licentie, maar het is ook geen vrijwaring. PDM is bedoeld voor werken die al publiek domein zijn.[5]
Ported en unported
bewerkenDe versies voorafgaand aan versie 3.0 waren gebaseerd op de Amerikaanse wetgeving en werden aangeduid met generic (generiek) omdat de licenties niet specifiek waren toegepast op een bepaalde jurisdictie of wetgeving. Dit had tot gevolg dat de licenties in verschillende wetgevingen op verschillende manieren geïnterpreteerd konden worden. Daarom besloot men om aangepaste (Engels: ported) licenties uit te brengen die specifiek op een bepaalde jurisdictie waren toegespitst. Daarbij werd de aanduiding generic van de algemene licentie gewijzigd in unported (niet aangepast), omdat deze beter de verschillen aangeeft. In december 2013 heeft Creative Commons de 4.0 versie van de licenties uitgegeven.[6] Nog meer dan in de eerdere versies zijn deze gebaseerd op het taalgebruik van internationale verdragen. Hiermee is een universele licentie gecreëerd die niet meer geporteerd hoeft te worden. Vertalingen van de 4.0 licentie zijn daarom taalkundig in plaats van juridisch.
Toepassingen
bewerkenEr zijn verschillende projecten die een Creative Commons-licentie gebruiken, waaronder Wikipedia en Wikibooks. Daarnaast bestaat er op Wikimedia Commons de mogelijkheid om media, zoals afbeeldingen, onder een van de vrije varianten van de Creative Commons-licentie op alle Wikimedia-projecten te uploaden. De Wikimedia Foundation gebruikt de licentie CC BY-SA 3.0.
Ook gebruiken ook vele erfgoedinstellingen zoals het Rijksmuseum, het Nationaal Archief[7], de Koninklijke Bibliotheek Creative Commons-licenties om collectie-informatie en media uit de collectie beschikbaar te stellen.
In de onderwijssector worden open leermiddelen vaak gelicenseerd met Creative Commons-licenties. Klascement, Wikiwijs en VO-Content zijn hier voorbeelden van. Ook in het hoger onderwijs worden Creative Commons-licenties gebruikt, bijvoorbeeld in MOOCs.
Overheden maken ook gebruik van Creative Commons-licenties. de website van de Nederlandse Rijksoverheid is bijvoorbeeld gelicenseerd onder een CC0 publieke domein verklaring. Net als veel datasets van verschillende Nederlandse overheden.
Creative Commons Nederland
bewerkenCreative Commons Nederland is een afdeling van vrijwilligers van het Creative Commons Netwerk.[8] De afdeling wordt ondersteund door de vereniging Open Nederland.
De afdeling verzorgt de Nederlandse versies van de Creative Commons-licenties. Creative Commons Nederland heeft de 4.0 versies de licenties linguïstisch vertaald .[9] Met de licenties kunnen Nederlandse schrijvers, fotografen, filmmakers, musici en andere contentproducenten hun werk vrij voor het publiek beschikbaar maken. De Nederlandse versies van de licenties zijn te vinden via de website van Creative Commons Nederland.[10]
Zie ook
bewerkenExterne links
bewerken- (nl) Creative Commons Nederland
- (en) creativecommons.org
- (en) De 6 CC-licenties
- (nl) De 6 CC-licenties
- ↑ (en) Het Internationale Creative Commons Netwerk
- ↑ (en) Creative Commons 4.0 Licenses Unveiled
- ↑ Approved for Free Cultural Works, 20 februari 2008. Gearchiveerd op 16 juni 2023.
- ↑ About CC0 — "No Rights Reserved". Gearchiveerd op 17 juni 2016.
- ↑ About the Public Domain Mark — “No Known Copyright”. Gearchiveerd op 16 juni 2023.
- ↑ Persbericht Creative Commons. Gearchiveerd op 16 juni 2023.
- ↑ (nl) Het Open Databeleid van het Nationaal Archief
- ↑ Afdeling Creative Commons Nederland in het Creative Commons Netwerk. Gearchiveerd op 16 april 2021. Geraadpleegd op 13 april 2021.
- ↑ Creative Commons Nederland Blogpost op 25 februari 2015: Creative Commons 4-0 vertaald naar het Nederlands. Gearchiveerd op 3 december 2022.
- ↑ Creative Commons Nederland
