Cyclopentaan

chemische verbinding

Cyclopentaan is een alicyclische koolwaterstof die bestaat uit een ring van vijf koolstofatomen, met als brutoformule C5H10. Het is een kleurloze vloeistof die licht ontvlambaar (het vlampunt ligt bij −51 °C) is.

Cyclopentaan
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule van cyclopentaan
Structuurformule van cyclopentaan
Algemeen
Molecuul­formule C5H10
IUPAC-naam cyclopentaan
Molmassa 70,14 g/mol
SMILES
C1CCCC1
InChI
1/C5H10/c1-2-4-5-3-1/h1-5H2
CAS-nummer 287-92-3
EG-nummer 206-016-6
PubChem 9253
Wikidata Q80260
Beschrijving Kleurloze vloeistof met fenolachtige geur
Vergelijkbaar met cyclobutaan, cyclohexaan
Waarschuwingen en veiligheids­maatregelen
Ontvlambaar
Gevaar
H-zinnen H225 - H412
EUH-zinnen geen
P-zinnen P210 - P273
EG-Index-nummer 601-030-00-2
LD50 (muizen) (oraal) 12.800 mg/kg
Fysische eigenschappen
Aggregatie­toestand vloeibaar
Kleur kleurloos
Dichtheid 0,7457 g/cm³
Smeltpunt −93,9 °C
Kookpunt 49,3 °C
Vlampunt −51 °C
Oplosbaarheid in water 0,156 g/L
Goed oplosbaar in n-hexaan, benzeen, tolueen, xyleen
Slecht oplosbaar in water
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Van cyclopentaan komen twee symmetrische conformaties voor: de envelop- en de twistconformatie.

Synthese

bewerken

Hoewel het in de natuur voorkomt, kan cyclopentaan ook synthetisch bereid worden. De meest gebruikte methode hiertoe is de katalytische reforming van 2-methylbutaan, met platina als katalysator.

Voorkomen

bewerken

Vijfringen komen vaak voor in natuurproducten. Zo bijvoorbeeld in bepaalde insecticiden, aromaverbindingen en in prostaglandinen. Ook komen ze voor in de steroïden, in combinatie met drie cyclohexaanringen. Cyclopentaan wordt - zoals vele alkanen en cycloalkanen - aangetroffen in aardolie.

Toepassingen

bewerken

Cyclopentaan wordt onder meer aangewend als oplosmiddel in de organische chemie. Sedert de jaren 90 van de 20e eeuw wordt het ook aangewend als blaasmiddel bij de industriële productie van polyurethaan. Dit wordt onder meer gebruikt voor de isolerende bekleding van koelkasten en diepvriezers. Cyclopentaan is geen ozonafbrekende stof, in tegenstelling tot vroeger gebruikte blaasmiddelen zoals CFC-11 (trichloorfluormethaan).[1]

bewerken
  • (en) MSDS van cyclopentaan
  • (en) Gegevens van cyclopentaan in de GESTIS-stoffendatabank van het IFA