Cyclura ricordi
Cyclura ricordi is een hagedis uit de familie leguanen (Iguanidae). De soort is endemisch op het Caraïbische eiland Hispaniola (Dominicaanse Republiek en Haïti).
| Cyclura ricordi IUCN-status: Bedreigd[1] (2018) | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Cyclura ricordi | |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||
| Cyclura ricordi (A.M.C. Duméril & Bibron, 1837) | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
Cyclura ricordi op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Voor zover bekend is het de enige soort uit het geslacht van de ringstaartleguanen die zijn leefgebied deelt met de neushoornleguaan (Cyclura cornuta).[3][4] De natuurlijke habitat van de overgebleven populaties bestaat uit droge savanne gesitueerd in het zuidwesten van de Dominicaanse Republiek en het zuidoosten van Haïti.[3][4]
Het is een bedreigde soort,[5] onder meer door de effecten van habitatverlies als gevolg van landbouwexpansie.[3][4]
Etymologie en taxonomie
bewerkenDe geslachtsnaam, Cyclura, is afgeleid van het Oudgriekse kuklos (κύκλος) voor "ring" en ourá (οὐρά) voor "staart", verwijzend naar de dikke staart met het geringde kleurpatroon dat kenmerkend is voor alle ringstaartleguanen.[6][7] De soortaanduiding, ricordi, is een latinisering van de achternaam van de Franse bioloog Alexandre Ricord,[8] die in 1826 als eerste over deze hagedis schreef.[9]
Deze leguaan werd voor het eerst als een nieuwe soort beschreven door André Marie Constant Duméril en Gabriel Bibron, die het de naam Aloponotus ricordii gaven. In 1843 bracht Leopold Fitzinger de soort onder bij het geslacht Hypsilophus, maar in 1885 plaatste Edward Drinker Cope de soort weer terug bij het geslacht Aloponotus. In 1924 werd de soort uiteindelijk toegewezen aan het geslacht Cyclura door Doris Mable Cochran.[10]
Uit morfologische en genetische gegevens blijkt dat Cyclura ricordi het meest verwant is aan Cyclura carinata van de Turks- en Caicoseilanden.[11]
Uiterlijke kenmerken
bewerkenCyclura ricordi is een grote ringstaartleguaan met een lichaamslengte die varieert van 49–51 cm onder mannetjes en 40–43 cm bij vrouwtjes; de lengte van de staart is ongeveer gelijk aan de lichaamslengte.[12] De tenen zijn zodanig gearticuleerd dat ze zeer geschikt zijn voor het graven van holen en het beklimmen van bomen.[12] De lichaamskleur is grijsgroen en wordt gemarkeerd door vijf tot zes brede alternerend lichtgrijs en donkergrijs getinte chevronvormige banden.[12] Bij volwassen dieren is het contrast van de donkere chevrons minder uitgesproken dan bij de jongere dieren.[12] De ogen hebben een donkere, bijna zwarte iris en rood sclera.
Evenals andere Cyclura-soorten vertoont Cyclura ricordi geslachtsdimorfie: de mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes en bezitten prominentere rugkammen en grotere femorale poriën aan de onderzijde van de dijen, waarmee ze feromonen afscheiden voor het markeren van een territorium en om partners aan te trekken.[13][14]
Cyclura ricordi bezit een uitstekend gezichtsvermogen en kan op grote afstand beweging en vormen waarnemen.[15] De zintuigcellen in de ogen, de zogeheten "dubbele kegeltjes", bieden een goed ontwikkeld vermogen tot kleuren zien en stelt de leguanen ook in staat ultraviolette golflengten waar te nemen.[15] Hiermee kan de leguaan de locaties met het meeste ultraviolet zonlicht vinden om de vitamine D-productie te optimaliseren.[13] Cyclura ricordi kan echter niet goed zien bij weinig licht vanwege de kleine hoeveelheid staafjes of lichtgevoelige cellen in de ogen.
Net als andere leguanen, bezit deze soort boven op de kop een lichtgevoelig zintuig, het zogenaamde derde oog.[15] Dit licht getinte "oog" heeft slechts een rudimentair netvlies en lens en kan geen beelden vormen, maar is wel lichtgevoelig en in staat beweging waar te nemen.[15] Dit dient om vijanden van boven waar te kunnen nemen, zoals aanstormende roofvogels.
Cyclura ricordi heeft net zoals andere plantenetende hagedissen te maken met het probleem van osmoregulatie: plantaardig materiaal bevat meer kalium en bezit minder voedingswaarde per gram dan dierlijk materiaal, zodat er meer van moet worden gegeten om aan de metabole behoefte van de hagedis te voldoen.[16] Omdat Cyclura ricordi niet in staat is vloeibare urine te produceren met een hogere concentratie dan het lichaamsvocht, scheiden ze, net als vogels, nitraathoudende afvalstoffen uit in de vorm van lichaamszouten via een zoutklier.[16] Cyclura ricordi heeft daarvoor, als aanvulling op de nierfuncties, een zoutklier ontwikkeld aan de zijkant van de neus waarmee overtollig kalium- en natriumchloride kan worden uitgescheiden.[16]
Voedsel
bewerkenEvenals de meeste andere Cyclura-soorten, is Cyclura ricordi voornamelijk een planteneter die zich voedt met de bladeren, bloemen en vruchten van verschillende plantensoorten. Uit onderzoek in de dierentuin van San Diego bleek dat plantenzaden sneller ontkiemen als ze door het spijsverteringskanaal van Cyclura-leguanen zijn gegaan.[17][18] De zaden van de vruchten die door Cyclura-leguanen worden gegeten hebben daarmee een adaptief voordeel: omdat ze sneller ontkiemen, hebben ze meer tijd te groeien voor de kortdurende regenseizoenen eindigen.[18] Cyclura ricordi is een belangrijke verspreider van zaden naar nieuwe gebieden, met name als de vrouwtjes naar hun nestelgebieden trekken; en, als een van de grootste inheemse planteneters van Hispaniola's ecosysteem, is de soort van groot belang voor het onderhouden van een evenwicht tussen klimaat en vegetatie.[18]
Verspreiding en habitat
bewerkenDe natuurlijke habitat van Cyclura ricordi bestaat uit savanne met xerofiele vegetatie en voldoende zanderige of aardachtige grond voor het graven van holen en nesten.[3] De ingangen van deze holen worden gewoonlijk gegraven onder dicht doorngewas, struiken, boomstronken of rotsen, en deze holen worden in de loop der tijd steeds verder uitdiept.[3] De volwassen dieren leven voornamelijk op de grond en verschuilen zich in holen, terwijl de jonge dieren zich gewoonlijk in bomen verschuilen.[7][19]
Tot 2008 dacht men dat Cyclura ricordi alleen in het zuidwesten van de Dominicaanse Republiek voorkwam: in de droge Valle de Neiba, en in het meest xerofiele deel van de laaglandkust van de Peninsula de Barahona.[12] Deze twee populaties zijn van elkaar gescheiden door een ecologische barrière die wordt gevormd door de Sierra de Baoruco (in Haïti Massif de la Selle genaamd), waarvan de drie hoogste pieken boven de 2000 m reiken.[12][20] Genetische uitwisseling tussen beide populaties kan in het verleden hebben plaatsgevonden bij het droogvallen van de kustwateren tijdens de drogere periodes van het Pleistoceen.[12] Cyclura ricordi deelt zijn verspreidingsgebied met de neushoornleguaan (Cyclura cornuta) —die een veel groter verspreidingsgebied heeft op het eiland— en de herpetoloog Jose Ottenwalder heeft beide soorten zien ronddrijven in zoet water.[12] Alle andere Caraïbische eilanden waar de ringstaartleguanen voorkomen herbergen slechts één enkele soort.[19] In 2008 werd een kleine populatie ontdekt in Anse-à-Pitre, in het zuidoosten van Haïti.[21]
Gedrag en voortplanting
bewerken
Voortplanting vindt plaats in de periode van mei tot en met juni.[3][20] De copulatie wordt voorafgegaan door een groot aantal "kopknikken" van het mannetje, dat daarna om het vrouwtje heen loopt en haar nek van achteren met zijn bek vastgrijpt.[20] Vervolgens probeert hij het vrouwtje in bedwang te houden en zijn staart onder die van haar te positioneren voor de paring.[20] De copulatie duurt gewoonlijk tussen 30 en 90 seconden en zal doorgaans niet vaker dan een tot twee keer per dag plaatsvinden.[20] In juni of juli legt het vrouwtje, afhankelijk van leeftijd en grootte, twee tot achttien eieren in nestholen die ze graaft in aarde die aan de zon is blootgesteld.[3] De incubatieperiode bedraagt ongeveer 90 tot 100 dagen, waarna deze in september of oktober uitkomen.[3] Cyclura-eieren behoren tot de grootste van alle hagedissen.[20]
Bedreigingen en bescherming
bewerkenIn de penínusla de Barahona wordt de leguanenpopulatie bedreigd door habitatverlies ten gevolge van de expansie van landbouw en veeteelt en de productie van houtskool.[22] De lokale bevolking bejaagt en vangt de leguanen als voedselbron; ook worden ze door geitenhoeders gedood om de ongefundeerde overtuiging dat leguanen de buik van geiten zouden openrijten met hun stekelige rugkammen.[22][23] Een andere bedreiging wordt gevormd door voedselconcurrentie van verwilderd vee en predatie van jonge leguanen door katten en honden.[22] Omdat de in het wild levende populatie slechts uit 3000 tot 4000 dieren bestaat, wordt de soort als bedreigd beschouwd.[5][24][3]
Bescherming
bewerkenNiet-gouvernementele organisaties als Indianapolis Zoo en International Iguana Foundation zijn al jaren betrokken bij het natuurbehoud in de Dominicaanse Republiek en andere Caraïbische landen, onder meer bij de studie en conservatie van Cyclura ricordi.[25][26] De programma's van deze organisaties hebben tot doel de leguanen en hun leefgebied in de Caraïben te behouden door een combinatie van lokale conservatiemaatregelen, fokprogramma's van in gevangenschap levende leguanen, voorlichting en wetenschappelijk onderzoek.[19][26]
Bronvermelding
bewerkenReferenties
- ↑ (en) Cyclura ricordi op de IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ (en) Cyclura ricordi. Integrated Taxonomic Information System. itis.gov. Geraadpleegd op 22 augustus 2019.
- ↑ a b c d e f g h i (en) Ottenwalder, J, Cyclura ricordii. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2017.1 e.T6032A12348520. iucnredlist.org (1996). Geraadpleegd op 31 juli 2017.
- ↑ a b c Hudson, Rick (1 april 2007). Big Lizards, Big Problems. Reptiles Magazine 15 (4): 58
- ↑ a b (en) Pasachnik, S.A. & Carreras De León, R., Cyclura ricordii. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2019: e.T6032A3098833.. iucnredlist.org (2019). Gearchiveerd op 19 juli 2019. Geraadpleegd op 18 juli 2019.
- ↑ (en) Roberts, George, Zalesky, Mark D (2009). An Etymological and Explanatory Dictionary of the Terms and Language of Geology. BiblioLife, p. 80. ISBN 978-1-103-11533-4.
- ↑ a b (en) Sanchez, Alejandro, Family Iguanidae: Iguanas and Their Kin. Father Sanchez's Web Site of West Indian Natural History Diapsids I: Introduction; Lizards. Kingsnake.com. Geraadpleegd op 26 november 2007.
- ↑ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. ISBN 978-1-4214-0135-5. (Anolis ricordi, p. 221).
- ↑ Hollingsworth, Bradford D. (2004). The Evolution of Iguanas: An Overview of Relationships and a Checklist of Species. University of California Press, 43. ISBN 978-0-520-23854-1.
- ↑ The Reptile Database - Peter Uetz & Jakob Hallermann, Cyclura ricordi.
- ↑ (en) Gerber, Glenn; Pagni, Lee, Turks and Caicos Iguana Conservation and Management Plan 2005-2009 (PDF). IUCN/SSC Iguana Specialist Group (2012). Gearchiveerd op 23 maart 2017. Geraadpleegd op 5 september 2017.
- ↑ a b c d e f g h Ottenwalder, Jose, Ricord's Iguana Cyclura ricordi. Iguana Specialist Group (2007). Gearchiveerd op 28 oktober 2007. Geraadpleegd op 26 november 2007.
- ↑ a b De Vosjoli, Phillipe, Blair, David (1992). The Green Iguana Manual. Advanced Vivarium Systems, Escondido, California. ISBN 1-882770-18-8.
- ↑ Martins, Emilia P., Lacy, Kathryn (2004). Behavior and Ecology of Rock Iguanas,I: Evidence for an Appeasement Display. University of California Press, 98–108. ISBN 978-0-520-23854-1.
- ↑ a b c d Brames, Henry (2007). Aspects of Light and Reptile Immunity. Iguana: Conservation, Natural History, and Husbandry of Reptiles 14 (1): 19–23
- ↑ a b c Hazard, Lisa C. (2004). Sodium and Potassium Secretion by Iguana Salt Glands. University of California Press, 84–85. ISBN 978-0-520-23854-1.
- ↑ Derr, Mark, "In Caribbean, Endangered Iguanas Get Their Day", 10 oktober 2000.
- ↑ a b c Alberts, Allison, Lemm, Jeffrey; Grant, Tandora; Jackintell, Lori (2004). Testing the Utility of Headstarting as a Conservation Strategy for West Indian Iguanas. University of California Press, 210. ISBN 978-0-520-23854-1.
- ↑ a b c Foster PhD, John Scott, Saving Ricord's Iguana: Conservation and Education in the Dominican Republic (PDF) 19–20. Association of Zoos and Aquariums Communique (augustus 2005). Gearchiveerd op 21 februari 2007. Geraadpleegd op 31 juli 2017.
- ↑ a b c d e f Blair, David (1991). West Indian Iguanas of the Genus Cyclura: Their Current Status in the Wild, Conservation Priorities and Efforts to Breed Them in Captivity (PDF): 55–56. Gearchiveerd van origineel op 11 april 2008. Geraadpleegd op 31 juli 2017.
- ↑ Accime, Masani, Ricord's Iguana Project: Message from our research team. Gearchiveerd op 1 november 2012. Geraadpleegd op 12 februari 2012.
- ↑ a b c Rupp, Ernst, Inchaustegui, Sixto; Arias, Yvonne (1 december 2005). Conservation of Cyclura ricordii in the Southwestern Dominican Republic and a Brief History of the Grupo Jaragua. Iguana: Journal of the International Iguana Society 12 (4): 222–234
- ↑ Rupp, Ernst, Inchaustegui, Sixto; Arias, Yvonne (2005). Preliminary Report on the Distribution and Situation of Cyclura ricordi on the Southern Shore of Enriquillo Lake. El Vergel 2005 (33): 1–12
- ↑ Alberts, Allison, Hudson, Richard D (2004). The Role of Zoos in the Conservation of West Indian Iguanas. University of California Press, 275. ISBN 978-0-520-23854-1.
- ↑ Wyatt, III, John E., Indianapolis Zoo Conducts Ricord’s Iguana Field Research. Project Iguana. Indianapolis Zoo (2003). Gearchiveerd op 6 februari 2008. Geraadpleegd op 4 oktober 2007.
- ↑ a b (en) What We Do. International Iguana Foundation. Geraadpleegd op 31 juli 2017.
Bronnen
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Cyclura ricordi op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- (en) – Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database - Cyclura ricordi - Website Geconsulteerd 22 augustus 2019
Aanbevolen literatuur
- Duméril, A.M.C.; Bibron, G. (1837). Erpétologie générale ou Histoire naturelle complète des Reptiles. Tome quatrième [Volume 4]. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret. 571 pp. + errata et emendanda. (Aloponotus ricordii, new species, pp. 190-192). (in French).