Dapenghua

taal
(Doorverwezen vanaf Dapeng (dialect))

Het Dapenghua is een Chinees dialect, dat door ongeveer een anderhalf miljoen mensen op de wereld wordt gesproken. Het heeft veel sprekers in New York, Portsmouth, Den Haag, Limburg, Longgang (met name de streek Dapeng Bandao) en Hongkong. Jongeren kunnen het meestal alleen verstaan. Het woord Dapenghua wordt in het eigen dialect uitgesproken als [ tʰaːi pʰuŋ waː ] (IPA)) en in het Standaardkantonees uitgesproken als [ taːi pʰaːŋ waː ].

Dapenghua
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd 大鹏话
Traditioneel 大鵬話
Pinyin Dàpénghuà
Jyutping (Standaardkantonees) daai6 paang4 wa2
Zhuyin ㄉㄚˋ ㄆㄥˊ ㄏㄨㄚˋ
Standaardkantonees IPA: [ taːi pʰaːŋ waː ]
Yale (Standaardkantonees) daaih pàahng wá
Dapenghua IPA: [ tʰaːi pʰuŋ waː ]
Bao'an-Hakka tai3 pen2 wa3
Hongkong-Hakka tai5 ? wa5
Dongguanhua tai5 ? wa3
Meixianhua tai3 pen2 wa5
Taiwan-Hakka Thai-?-fa
Minnanyu Tāi-phêng-ōa

Classificatie

bewerken

Het Dapeng is volgens Chinese linguïsten een uniek dialect binnen de Chinese talen en wordt beschouwd als een Junjiahua. Doordat er geen ander dialect is dat bestaat uit twee grote Han-Chinese talen. Het dialect bestaat namelijk uit een mengelmoes van Hakka en Kantonees.

of

Geschiedenis

bewerken
Dapenghua
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd 军营里的普通话
Traditioneel 軍營裏的普通話
Pinyin jūnyíng lǐ de pǔtōnghuà
Zhuyin ㄐㄩㄣˉ 一ㄥˊ ㄌ一ˇ ㄉㄜ˙ ㄆㄨˇ ㄊㄨㄥˉ ㄏㄨㄚˋ
Standaardkantonees IPA: [ kʷɐn jɪŋ lɵy kɛː pʰou tʰʊŋ waː ]/軍營裏嘅普通話
Dapenghua IPA: [ kʷɐn jɐŋ liː kɛː pʰu tʰʊŋ waː ]/軍營裏嘅普通話
Letterlijke vertaling de omgangstaal in het legerkamp

In Chinese geschiedenisboeken wordt het ook wel Junying li de putonghua genoemd, omdat in het begin het dialect alleen werd gebruikt door soldaten van de legerkampen Laifu en Liufu.

Doordat vroeger Standaardmandarijn niet door iedere Chinees als hoofdtaal werd beschouwd, waren er veel problemen in communicatie. Het Dapeng werd door de soldaten als lingua franca gebruikt in Longgang, want de soldaten kwamen van verschillende gebieden in Guangdong.

Later gebruikte de Hakka in Longgang steeds meer het Dapeng. Waardoor het dialect nu een mengelmoes is van Kantonese en Hakka woorden en klanken.

Ook is het dialect sterk verwant met het Weitouhua, dat de Waitau spreken.

Dapengsprekers

bewerken

Alle mensen die uit het gebied Longgang vandaan komen kunnen het dialect verstaan en spreken. De meeste sprekers wonen in New York, Longgang en Hongkong. Het dialect wordt steeds minder gesproken omdat de meeste jongeren het niet hebben geleerd en omdat Standaardkantonees steeds populairder wordt.

Op het Hongkongse Ping Chau/平洲, een eiland in Dapeng Wan/大鹏湾, wordt een variant van het Dapeng gesproken. Het verschil is klein het ligt op de intonatie van woorden. Er is een vervorming van de Dapenghua klank [iː] naar de Ping Chau klank [yuː].

Nederland heeft ongeveer duizend Chinezen die het Dapeng en het dialect Pingchau spreken en nog eens duizenden die het verstaan. Voor Kantonezen is het Dapeng makkelijk te verstaan doordat het verschil tussen Kantonees en Dapeng alleen de intonatie van woorden betreft.

Uitspraak

bewerken

Alle Chinese woorden behalve de tweede Mandarijnse woorden moeten op z'n Nederlands uitgesproken worden. De "uh" van "uh" van "huh?". De "ur" van "Turk". De "aauw" van de "auw" van "miauw. De "ôow" van de "oo" van "boog". De "oe" van "doen". De "j" van "Janssen". De "dj" van het Engelse "jeans". De letters waar een accent grave op staat betekent dat de klank naar boven verheven wordt. Voorbeeld: de "a" van "maken" wordt bij á de ' "aa" van "maar?" bij een vraag '

woorden in vergelijking
Nederlands Dapenghua Dapenghua (IPA) Standaardkantonees Standaardkantonees (IPA) Standaardmandarijn/pinyin
één Yát 一 [jɐt] Yāt 一 [jɐt] Ie/yi 一
twee Ngie 二 [ŋiː] Yie 二 [jiː] Ur/er 二
drie Sam 三 [saːm] Saam 三 [saːm] San/san 三
vier Sie 四 [siː] Seej 四 [sei] Ss/Si 四
vijf MM 五 [m̩] MM 五 [m̩] Woe/wu 五
zes Lók 六 [lʊk] Lok 六 [lʊk] Ljuw/liu 六
zeven Chat 七 [tsʰɐt] Chat 七 [tsʰɐt] Chie/qi 七
acht Páat 八 [paːt] Paat 八 [paːt] Baa/ba 八
negen Kauw 九 [kɐu] Kauw 九 [kɐu] Djuw/jiu 九
tien Sáp 十 [sɐp] Sap 十 [sɐp] Sj/shi 十
honderd miljoen Jak 億 [jɐk] Jik 億 [jɪk] Ie/yi 億
kleur Sak 色 [sɐk] Sik 色 [sɪk] Suh/se 色
groen Lók 綠 [lʊk] Lok 綠 [lʊk] Luu/lü 綠
dankuwel Toh Chéh 多謝 (in Standaardkantonees als "多車") [tɔː tsʰɛː] Toh Cheh 多謝 [tɔː tsɛː] Sjeh Sjeh/xiexie 謝謝
alstublieft MM K'oei 唔該 [m̩ kʰuːi] MM Kooi 唔該 [m̩ kɔːi] Sjeh Sjeh/xiexie 謝謝
ruilen Óen 換 [uːn] Woen 換 [wuːn] Goewan/huan 換
groot T'áai 大 [tʰaːi] Taai 大 [taːi] Daa/da 大
goed Haauw 好 [haːu] Hoow 好 [hou] Haauw/hao 好
boven Sôong 上 [sɔːŋ] Seung 上 [sœːŋ] Sjang/shang 上
geen Maauw 冇 [maːu] Moow 冇 [mou] Boe/bu 不
ook Taauw 都 [taːu] Toow 都 [tou] Daauw/dao 都
door 由於 [jɐu jiː] 由於 [jɐu jyː] 由於
weten Sák 識 [sɐk] Sik 識 [sɪk] Dj daauw/zhi dao 知道
komen [lɵy] [lɔːi]
weten T'íe 知 [tʰiː] Chie 知 [tsiː] Dj daauw/zhi dao 知道
zitten Chōh 坐 (in Standaardkantonees als "錯") [tsʰɔː] Choh 坐 Dzwo/zuo 坐
maken Chǎng 整 [tsɐŋ] Chǐng 整 [tsɪŋ] Djwo/zuò 做
begrijpen Mang Pák 明白 [mɐŋ pɐk] Ming Paak 明白 [mɪŋ paːk] Ming Baj/ming bai 明白
roepen/commanderen [ha:m] [ki:u]
de deur openen Foej Moen 開門 [fuːi muːn] Hooj Moen 開門 [hɔːi muːn] Káaj Men/kai men 開門
China Chòng Kók 中國 [tsʊŋ kwɔːk] Chóng Kwôk 中國 Djong Gwoh/zhongguo 中國
Shanghai 上海 Sôong Foej 上海 [sɔːŋ fuːi] Seung Hooj 上海 Sjang Haaj/Shanghai 上海
hij他/zij她/het它 Hǐe 佢 [hiː] Heui 佢 [kʰɵy] Taa/ta 他/她/它
oma van vaderskant Aa Maa [a: ma:] Aa Maa 阿嫲 Naai Naai/nainai奶奶
oma van moederskant 姊婆 [tsɛ: pʰɔ:] 阿婆 Laauw Laauw/laolao姥姥
moeder 阿奶 [aː naːi] 阿媽 [aː maː]
de was ophangen 灑乾 [saːi kuːn] 晾杉 [lɔːŋ saːm]
gisteren 瘡日 [tsʰɔːŋ jɐt] 沉日 [tsʰɐm jɐt] Djwoh T'jen/zuotian 昨天
lange tijd [kɐu] [lɔ:i] Djuw/jiu
dik persoon 肥佬 [fiː laːu] 肥佬 [fei lou] 胖子
chinese achternaam Zhang,Cheung 張/张 Chôong 張 [tsɔːŋ] Cheung 張 [tsœːŋ] Djang/zhang 張
vroeg (ochtend) Chaauw 早 [tsaːu] Choow 早 [tsou] Chaauw/zao 早
de hele dag 成日 [saːŋ jɐt] 成日 [sɪŋ jɐt] 全天
alles Tsien 全 [tsʰiːn] Tsuun 全 [tsʰyːn] Tsjwen/chuan 全
het weer T'íen Híe 天氣 [tʰiːn hiː] T'ǐen Heej 天氣 [tʰiːn hei] T-jen Ch'ie/tiānqì天氣
modern Sien Chan 先進 [siːn tsɐn] Sien Chun 先進 [siːn tsɵn] Ssjen Djin/xiānjìn
stage Sak Chap 實集 [sɐk tsɐp] Sat Chaap 實集 [sɐt tsaːp]
afstuderen Pát Niep 畢業 [pɐt niːp] Pat Yiep 畢業 [pɐt jiːp] Bie Yeh/bìyè 畢業
nieuwe zaak openen Fóei Chôong [fuːi tsɔːŋ] Hooi Chéung K'aj Djang/kaizhang
zak Teuj 袋 [tɵy] Tooi 袋 [tɔːi] Daai/dài 袋
retour Leuj Woei 來回 [lɵy wuːi] Lóoi Woei 來回 Laai GGweej/laihui 來回
keuken Ch'uu Fong 廚房 [tsʰiː fɔːŋ] Ch'uu Fôong 廚房 [tsʰyː fɔːŋ] Ch'oe Fang/chúfáng 廚房
oranje pompoen 金瓜 [kɐm kwaː] 黃瓜 [wɔːŋ kwaː] [nɐn kwaː] 南瓜
weg/pad Loe 路 [luː] Loow 路 [lou] Loe/lu 路
acountant Wóei Kaj 會計 [wuːi kɐi] Woei Kaj 會計 GGweej Djie 會計
huisarts Kaa T'ang Ngie Saang 家庭醫生 [kaː tʰɐŋ ŋiː saːŋ] Kaa T'ing Yie Sang 家庭醫生 [kaː tʰɪŋ jiː sɐŋ] Djaa Tieng Ie Sjung/jiatingyisheng 家庭醫生
tafel [tʰɵy] [tʰɔːi] Djwoh/zuo 桌
auto, kar [tsʰaː] [tsʰɛ] Ch'uh/Che 車
offeren bij de vooroudergraven 家祠 [kaː tsʰiː] 拜山 [paːi saːn] 祭祖
contract Háap T'ong 合同 [haːp tʰʊŋ] Hap T'ong 合同 [hɐp tʰʊŋ] 合同