Dirck Rembrantsz van Nierop
Dirck Rembrantsz van Nierop (Nieuwe Niedorp, 1610 – aldaar, 4 november 1682) was een zeventiende-eeuwse Nederlandse cartograaf, wiskundige, landmeter, astronoom, astroloog, almanakberekenaar, onderwijzer en vermaner van de Waterlandse doopsgezinden.
| Dirck Rembrantsz van Nierop | ||
|---|---|---|
| ||
Dirck Rembrantz van Nierop (1658)
| ||
| Algemene informatie | ||
| Geboren | 1610 Nieuwe Niedorp | |
| Overleden | 4 november 1682 Nieuwe Niedorp | |
| Religie | doopsgezind | |
| Beroep(en) | cartograaf | |
| Bekend van | almanakken | |
Leven en werk
bewerkenVan Nierop heeft ruim dertig wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan, zoals Nieuw Dubbelt Nierper Graed-boeck dat tot 1715 meer dan tien maal werd herdrukt. De Nieropper almanakken verschenen jaarlijks van 1655 tot 1683. Bovendien bewerkte hij het journaal van Abel Tasman en het journaal van de overwintering van Willem Barentsz op Nova Zembla. Tevens heeft hij ontwerpen van zonnewijzers op zijn naam staan. Ook was hij als adviseur op het gebied van navigatiemiddelen en zeekaarten actief voor de VOC. Als onderwijzer van stuurlui en schippers was hij de leraar van onder anderen:
- Pieter Rembrantsz van Nierop, schrijver van tal van boeken zoals almanakken
- Jan Albertsz van Dam, leraar van Tsaar Peter de Grote
- Symon van de Moolen, eerste zon-eclipsvoorspeller in Nederland
- Pieter Maasz Smit, eerste Nederlander, die een boek schreef, hoe een globe moest worden gemaakt en leraar was van Gerard Valck
- Cornelis Pietersz. Neuvel, geboren te Nierop, die in 1682 tot boekhouder van het Bouwhof te Emden en tot onderwijzer in de stuurmanskunst aldaar benoemd werd
Nierop schreef en werkte mee aan diverse almanakken. Samen met Gillis Joosten Saeghman maakte hij de Zaagmans almanak, de Kleyne Zaagmans almanach na de nieuwe en oude stijl en Zaagmans Comptoir almanach. Bij dezelfde uitgever J. Stichter in Amsterdam verscheen ook de naar hem genoemde Nieropper almanak. Bij de uitgevers Hendrick Doncker en Theunis Jacobsz. Lootsman verschenen de Almanach nieuwen-stijl over acht jaren, de Almanach tien jaren en de Almanach twaalf jaren
Van Nierop onderhield vriendschappelijke en zakelijke relaties met onder andere Christiaan Huygens, Nicolaas Witsen, Frans van Schooten G. van Goedesbergen en Descartes. De planeetwyser van Dirck Rembrantsz. inspireerde Christiaan Huygens tot zijn 'Tabula Lignea', waarbij de stand der planeten op een houten tafel werd weergegeven. Als cartograaf werkte van Nierop samen met Willem Hesselz de Vlamingh en Pieter Goos. De Europese paskaart, een wassende zeekaart uit het jaar 1658, staat op zijn naam. Als eerbetoon aan Dirck Rembrantsz staat een portret van hem samen met Nicolaas Copernicus, Tycho Brahe en Claudius Ptolemaeus op de kaart "Nieuwe Wereld", van Jacob Harrewyn, Jacobus Robijn en Hendrick Doncker 1688 (Maritiem Museum Rotterdam). Een compliment kreeg Dirck Rembrantsz van Nierop tevens in het blijspel van de schrijver en toneelspeler Willem van der Hoeven. In "de vermomde minnaar" (1714) staat vermeld 'Dat gaat zo zeker als een Nieropper almanak'.
Bibliografie
bewerken
- Nederduytsche Astronomia, uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, 1653, tweede druk 1658
- Kort byvoegsel Friesche Sterr-konst, Jan Hessels, Harlingen, 1654
- Tydt beschrijvinge der Werelt, 1e druk 1654 uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, meerdere malen herdrukt door Van Goedesbergh en door de wed. Theunis Jacobsz. Lootsman en Hendrick Doncker, Amsterdam, 1681 en door de wed. Abel van der Storck, Amsterdam, 1688
- Verklaringhe over de loop des Hemels, 1658
- Wiskonstige Musyka, uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, 1659
- Mathematische Calculatie, uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, 1659
- Wassende graade paskaart, uitg. Pieter Goos, Amsterdam, 1660
- Kort begrijp van de nieuwe lichtende columne, ofte Zee-spiegel, uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, 1664
- Nieuw Dubbelt Nierper graed-boeck, 1660, 7e druk 1675
- Verdediging van de stilstand der Zon, 1661
- By-voeghsel op ’t Onderwijs der zee-vaert, uitg. Gerrit van Goedesbergh, Amsterdam, 1661, herdrukt door Hendrick Doncker, Amsterdam, 1669; de herziene druk hiervan verscheen bij de uitg. wed. Theunis Jacobsz. Lootsman, Amsterdam, 1683
- Des Aertrycks-beweging en de Sonne-stilstand, uitgever G.v.d.Goedesbergh, Amsterdam, 1661, 2e druk, uitg. weduwe Abel van der Storck, Amsterdam, 1683
- Hemelspleyn, Jan Stampioen/Dirck Rembrantsz van Nierop, Hendrick Doncker, Amsterdam, 1664
- Libro delos grados, uitgever, H. Doncker, Amsterdam, 1668
- Eenige Oefeningen in Godlijcke Wiskonstige dingen, uitgever G.v.d.Goedesbergh, Amsterdam, 1669-1674
- Lootmans Weghwyser, Hendrick Doncker, Amsterdam, 1670
- Tweede deel Eenige Oefeningen in godlijcke, wiskonstige en natuerlijcke dingen, uitg. Abel van der Storck, Amsterdam, 1674
- Nieroper Schatkamer, uitg. Abel van der Storck, Amsterdam, 1676
- By-voeghsel Nederduytsche Astronomia, Claes Jansz Vooght, uitg. Abel van der Storck, Amsterdam, 1677
- Byvoeghsel op des aertryks beweging of de sonnestilstant, uitg. Abel van der Storck, Amsterdam, 1677
- By-voeghsel Eenige Oefeningen, 1678
- Generale beschryvinge der son en maen eklipsen, uitg. wed. Theunis Jacobsz. Lootsman, Amsterdam, 1683
- Nieuw groot Stuurmans Zeespiegel, 1683
- Nieuw Nieroper graed-boek, uitg. Hendrick Doncker, Amsterdam, 1683
- Een kort begrip van alle langs en dwars courssen van Oosterse/Noordse/Westerse en Straetse scheepvaert, uitg. C. Lootsman, Amsterdam, 1686,
- Sedekunst strekkende tot naspeuringh van het opperste goet, uitg. Stoffel Jansz. Korting, Hoorn, 1710[1]
Tentoonstellingen
bewerken- Tijdgebonden: Almanakken en Kalenders Koninklijke Bibliotheek Den Haag, 2000
- Abel Tasman/Dirck Rembrantsz van Nierop, Sydney Australia, 2006
- Johannes Hevelius/Dirck Rembrantsz van Nierop, Nederlands Uurwerkmuseum, Zaandam, 2007
- Het vinden der Lengtegraad Oost en West, Nederlands Uurwerkmuseum, Zaandam, 2008
- Almanakken en oude prenten, Regionaal Archief Alkmaar, 2009
- Westfries Genootschap: Dirk Rembrantsz. van Nierop (gearchiveerd)
- Smit, Jan Dirck Rembrantsz van Nierop, 1610-1682: het leven en werk van een beroemd sterrenkundige, meester in de wiskonst en een uitmuntend onderwijzer voor schippers en stuurlieden, Winkel, 1992
- Ligthart, A. Inventarisatie werken Dirck Rembrantsz van Nierop, Zaandam, 2011
- Marlise Rijks (ed.), The Correspondence of Dirck Rembrantsz van Nierop (1610-1682), The Hague, 2012. 412 pp. Ill. ISBN 978-90-8759-271-4.
Noot
- ↑ Zou een werk van Dirck Rembrantz van Nierop zijn, volgens Jan Hartig (1745) in Naamlyst der Doopsgezinde schryveren en schriften, blz. 71