Frans van Eijk
Frans Johan Hubert van Eijk (van Eyk), (Gouda, 19 november 1918 – Hees,[1] 14 februari 1945) was een Nederlandse jachtvlieger en oorlogsfotograaf/filmer van het 322 Dutch Squadron RAF.
| Frans Johan Hubert van Eijk | ||
|---|---|---|
| ||
Frans van Eijk in uniform
| ||
| Geboren | 19 november 1918 Gouda, Nederland | |
| Overleden | 14 februari 1945 Weeze, Duitsland | |
| Rustplaats | Crematorium en Begraafplaats IJsselhof | |
| Land/zijde |  Nederland
| |
| Onderdeel |  Koninklijke Luchtmacht
| |
| Dienstjaren | 1940 - 1945 | |
| Rang | Reserve 
| |
| Eenheid | 322 Dutch Squadron RAF | |
| Slagen/oorlogen | Tweede Wereldoorlog | |
Biografie
bewerkenFrans van Eijk was de tweede zoon van Gerardus Cornelis van Eijk en Henriëtte Petronella van Trotsenburg. Hij volgde de H.B.S.-opleiding en slaagde in 1937. Eind 1937 ging hij werken bij een kaashandel in Dortmund, kort daarna bij Mijm een kaashandel in Gouda die in handen was van de familie. In 1938 werd Van Eijk opgeroepen voor de militaire dienst.
Militaire dienst in Nederland
bewerkenVan Eijk bracht zijn militaire diensttijd door aan de S.R.O.A. (School Reserve Officieren Artillerie) in Utrecht, daar volgde hij de opleiding luchtdoelartillerie. Na zijn opleiding werd hij eerst gedetacheerd in Amsterdam bij het Tweede regiment luchtdoelartillerie, daarna in Alkmaar bij het Vierde depot batterij luchtdoelartillerie en als laatste in IJmuiden als Vaandrig bij de 18e Batterij luchtdoelartillerie.
Na de Duitse inval zou Van Eijk met zijn batterij in actie zijn gekomen tegen verschillende Duitse vliegtuigen. Daarbij zou ten minste een Messerschmitt Bf 109 zijn neergehaald. Ook werd een drietal NSB'ers in hechtenis genomen. Op 14 mei kwam het bericht dat de Nederlandse strijdkrachten zich overgaven. Op dat moment besloot Van Eijk samen met twee collega's naar Engeland te vluchten. Zij konden meevaren met een schip De Java, een kustvaarder vol met Joodse vluchtelingen.[2] Rond 22.30 uur verliet het schip de haven. Tijdens de oversteek werd het aangevallen door een vliegtuig, maar werd niet geraakt.
Nederlandse Brigade in Engeland
bewerkenOp 15 mei kwam De Java met Van Eijk aan in de Duins en voer via Wight naar Poole. Na Poole reist van Eijk door naar Londen en werd ingedeeld bij de Luchtmacht, (overste Zeegers). In juni 1940 wordt Van Eijk benoemd tot Reserve Tweede luitenant bij de Nederlandse Brigade, die later bekend kwam te staan als de Prinses Irene Brigade. Van Eijk meldde zich vervolgens in augustus 1940 aan bij de RAF en werd goedgekeurd. In november kreeg hij de King’s Commission en werd Pilot Officer (tweede luitenant) in de RAF. In de tussenliggende tijd deed Van Eijk dienst als pelotonscommandant in de Nederlandse compagnie en bewaakte het vliegveld in South Wales (Llandow), daarna verbleef zijn brigade in Congleton en Wolverhampton.
Van Eijks periode als gevechtsvlieger
bewerkenOp 24 november 1941 begon Van Eijks vliegeropleiding. Zijn opleiding vond plaats in zowel Engeland als Canada. Door onder andere de inzet van prins Bernhard werd binnen de RAF in de zomer van 1943 een Nederlands squadron opgericht. In mei 1943 maakte Van Eijk zijn eerste vlucht in een Spitfire. In het begin waren de vliegtijden gemiddeld een uur per dag, later breidde dat zich uit tot twee à drie uur per dag, verdeeld over meerdere vluchten. Aan het begin van 1945 was Van Eijk gestationeerd op de Vliegbasis Woensdrecht in Nederland. Het zuiden van Nederland was op dat moment al bevrijd.[3] Vanuit Woensdrecht stegen Engelse jagers, waaronder het 322 (Dutch) Squadron RAF, op. Ze kregen de taak om de V1-raketten van de Duitsers neer te schieten.
Van Eijks laatste vlucht
bewerken
Op 14 februari 1945 sneuvelde Van Eijk te Weeze. Hij werd uit de lucht geschoten door Duits afweergeschut. Van Eijk werd begraven op het landgoed Haus Hees. Op 19 februari werd hij herbegraven op het British Cemetery in het Reichwald bij Kleef. Na medewerking van de Nederlandse Oorlogsgravenstichting kon hij op 18 maart 1949 overgebracht worden naar de Oude Begraafplaats Gouda en op 20 mei 1959 naar de Begraafplaats IJsselhof in Gouda.[4]
Loopbaan (samengevat)
bewerken- Vaandrig in het 18e Batterij luchtdoelartillerie: mei 1940
- Benoemd tot Reserve Tweede luitenant bij de Nederlandse Brigade: juni 1940
- Eerste vlucht op een Tiger Moth lestoestel, opleiding te Desford in Alberta, Canada: 24 april 1942
- Eerste solo vlucht op de Tiger Moth: 7 mei 1942
- Benoemd tot Reserve Eerste luitenant, volgens K.B. (Koninklijk Besluit) van 23 april: 8 juni 1942
- Militair Brevet behaald op de Tiger Moth, Stearman P 27 en Harvard: 22 januari 1943
- Militair Brevet behaald op de Miles Master I, II en III: 28 maart 1943
- Van Eijks eerste vlucht in een Spitfire: 2 mei 1943
- Van Eijk wordt gemachtigd tot het dragen van het Oorlogsherinneringskruis met de gespen voor algemene- en bijzondere krijgsverrichtingen: 6 juli 1944
Het totaal aantal vlieguren van Van Eijk als piloot en navigator was 616 uur en 25 minuten.
Oorlogsfilmer en fotograaf
bewerkenVan Eijk was in Nederland tijdens zijn diensttijd begonnen met filmen, in Engeland kreeg hij toestemming om het dagelijkse leven te filmen en te fotograferen. De eerste vergunning van 1 april 1941, werd verleend aan ‘den 2e Luitenant F.J.H. van Eijk’, ondertekend door Generaal-Majoor, Inspecteur der Nederlandsche Troepen in Engeland, G.B. Noothoven van Goor. De tweede vergunning werd aan F/O F.J.H. van Eijk verleent op 18 september 1944 en was ondertekend door The Director of Netherlands Air Forces, The Vice-Admiral, J.W. Termijtelen. Een groot aantal films, foto’s en negatieven zijn bewaard gebleven, een deel daarvan heeft de familie Van Eijk in bruikleen gegeven aan de Stichting Vrienden van Militair Luchtvaartmuseum (nu het Nationaal Militair Museum). Een ander deel bevindt zich in het depot van het Streekarchief Midden Holland (samh).
Nationaal Militair Museum
bewerkenIn augustus 1993 bestond het 322-Squdron van de Koninklijke Luchtmacht 50 jaar. De opening van de tentoonstelling, werd verricht door de politicus Elco Brinkman, een neef van Van Eijk. Ter gelegenheid daarvan was de expositie Nederlandse Spitfires onder Engelse vlag van 24 augustus t/m 13 oktober 1993 te zien in het Nationaal Militair Museum (Militair Luchtvaart Museum, Soesterberg). De stichting Vrienden van het museum, kreeg 23 films, gemaakt door Van Eijk, in bruikleen van de familie Van Eijk. Van dit filmmateriaal was een documentaire van 45 minuten samengesteld met als titel: Nederlandse Spitfires onder Engelse vlag. De film laat zien hoe de Spitfires het luchtruim kiezen om Mitchell-bommenwerpers te gaan escorteren en hoe het 322 Squadron achtereenvolgens bezoekt krijgt van prins Bernhard, koningin Wilhelmina en prinses Juliana.[5] Ook de mascotte, de Papegaai Polly Grey komt in beeld.[6]
Films (selectie)
bewerkenCollectie Nationaal Militair Museum[7]
- Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene, deel 1, flitsen uit Congleton
- Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene, deel 2, H. M. de Koningin in Wrothesleypaek
- Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene, deel 3, H.Q. Company
- Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene, deel 6, diverse opnamen onder andere de parade 22 maart 1941
- 322 Squadron in Engeland deel 1, 2, 3, 4
- 322 Squadron in Engeland, deel 5, Vertrek van Biggin Hill naar Woensdrecht
- 322 Squadron in Engeland deel 6, Verblijf op Woensdrecht deel 1, 2
- 322, The Dutch Squadron at Woodvale.
- Nederlandse Spitfires onder Engelse vlag
- Fly with the RAF, deel 1, Initial Training Wing
- Fly with the RAF, deel 2, EFTS Desford
- Fly with the RAF, deel 3, Canada
- Fly with the RAF deel 4, EFTS The Winton
- Fly with the RAF deel 7, Verlof in de Canadian Rockies, deel 1, 2
-
Tiger Moth -
6 juli 1944, Oorlogsherinneringskruis -
Spitfire met Nederlands roundel, bij het Oorlogsmuseum Overloon -
Vergunning voor oorlogsfilmer Frans J.H. van Eijk (hier geschreven als Eyck)
- dr. J.L. van Eijk, Frans Johan Hubert van Eijk, 14 november 1918-14 februari 1945, Het te korte en bewogen leven van een jachtvlieger bij de Royal Air Force, Gouda 1993. Dit boekje is samengesteld uit de persoonlijke brieven, zakagenda's, dagboeken en Pilots Flying Logbooks van Frans van Eijk en aanvullende gegevens afkomstig uit:
- Kolonel J. Tammes, Het wapen der militaire Luchtvaart in de Engelse Periode 140-1945. 's Gravenhage Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf 1961.
- Mr J.T. Bosch. De Militaire Luchtvaart tijdens de Tweede Wereldoorlog in Groot-Brittannië 31 mei 1940 - 9 mei 1945. Hoofdstuk 6, p.75-135
- Intern rapport van de Sectie Luchtmacht Historie, Luchtmacht Staf. (depot: Streekarchief Midden Holland)
- Documentaire "Niet praten maar doen" van producent Cameo Medio uitgezonden door de Evangelische Omroep op 4 mei 1995.
- De sporen van "Dutch' Squadron 322, NRC Handelsblad, 24 augustus 1993
- Luchtvaartmuseum legt hand op 23 kleurenfilms uit WO II, Nederlands Dagblad, 1 april 1993
- Logeren op het Catshuis, De Telegraaf, 27 augustus 1993
Externe links
- Beeldbankwo2, Beeldnr. 175793. Frans van Eijk voor zijn Spitfire, collectie:Nationaal Bevrijdingsmuseum Groesbeek
- allspitfirepilots, Spitfire RK895. Frans van Eijk
- Spitfires in Nederland en hun achtergrond, groepsfoto van het No. 322 (Dutch) Squadron met onder andere Frans van Eijk
- nationaalarchief.nl, plaatsingslijst persoonsdossiers Oorlogsgravenstichting
Referenties
- ↑ Frans van Eijk is overleden in Hees, een gehucht in de Duitse gemeente Weeze bij de Nederlandse grens, zoals ook op zijn grafsteen staat. In een tv-documentaire van de Evangelische Omroep over het leven van Frans van Eijk, wordt Weeze als plaats van overlijden genoemd. In een artikel over een tentoonstelling in het Militair Luchtvaartmuseum Soesterberg, is dit Xanten en het Streekarchief Midden-Holland noemt Reichswald. De verwarring is ontstaan doordat Hees ook de naam van een heuvel bij Xanten die onderdeel van de Nederrijnse heuvelrug is en doordat ,,Reichswald" Duits is voor ,,Rijkswoud" waaronder het Reichswald in kwestie dat meerdere kleinere bossen, die wel een specifieke naam dragen, omspande waarin uiteindelijk het desbetreffende Hees ligt waar Frans van Eijk neerstortte.
- ↑ Beschrijving van de tocht op de Java (1937, id 3206) Maritiem Historische Databank
- ↑ Oorlogsgravencomité Oegstgeest. Gearchiveerd op 29 oktober 2017. Geraadpleegd op 28 oktober 2017.
- ↑ Grafmonumenten< Oude Begraafplaats, Gouda
- ↑ Beeld en geluid. Film: Bezoek van Prinses Juliana aan het 322e Nederlandse Spitfire Squadron in Engeland, 26 sep 1944. Gearchiveerd op 29 oktober 2017.
- ↑ Elsevier 25 sept. 1993
- ↑ Nationaal Militair Museum, collectie films van Van Eijk
