Gebruiker:ACdeRidder-Zwijndrecht/Kladblok

De Nationale Tentoonstelling van Nijverheid en Kunst te Dordrecht in 1897

Van 3 juni tot 7 september 1897 vond te Dordrecht de "Nationale Tentoonstelling van Nijverheid en Kunst" plaats. De tentoonstelling, die werd georganiseerd door de Vereniging Vak en Kunst was bedoeld voor de presentatie van de nieuwste snufjes van de industriële revolutie die in dat tijdgewricht volledig in gang was.

Deel van de kaart van Dordrecht, in blauw ingetekend de locatie waar de Nationale Tentoonstelling Nijverheid en Kunst plaats vond in 1897. Rechtsonder (rood omcirkeld) de locatie van "Oud-Dordt"

Op het Dordtse tentoonstellingsterrein dat gelegen was op de toenmalige Stadsweide, het huidige Oranjepark (de locatie is op de kaart in blauw ingetekend), presenteerden zich tientallen bedrijven. Aan de zuidzijde werd het tentoonstellingsterrein begrensd door de Toulonselaan, waar overigens al sprake was van bebouwing. De tentoonstelling werd naast de presentatie van nieuwe technieken opgeluisterd met een bloemencorso, muziekuitvoeringen, een doolhof en wandelexcursies. In het hoofdgebouw, ongeveer gelegen op de plaats waar men het huidige Johan de Witt gymnasium treft, was gelegenheid voor demonstraties, kunstuitingen en muziekuitvoeringen. Toch was de belangrijkste smaakmaker het speciaal gebouwde stukje “Oud-Dordt” met nagemaakte oude, toen veelal al inmiddels verdwenen, karakteristieke bouwwerken uit Dordrecht. Als tegenhanger van de niet te stuiten vooruitgang konden bezoekers kennisnemen van een teloorgegaan stukje Dordrecht.

Het inrichtingsplan van de tentoonstelling, ontworpen door de architecten H.E. van der Kaa, H.A. Reus en W Stok jr. Rechtsonder vindt met "Oud-Dordt". Illustratie Beeldbank RAD 551_20131.

Toegang tot "Oud-Dordt" via de nagebouwde Riedijkspoort. Foto: D.G.A. Schnabel 1897. De "echte" Riedijkpoort was gelegen aan het eind van de Riedijk, nabij het veer naar Papendrecht. Regionaal Archief Dordrecht, RAD 551_ 50318

Nagebouwd "Oud-Dordt" op de tentoonstelling

Het gedeelte “Oud-Dordt” van de tentoonstelling was gelegen in een hoek van het terrein dat begrensd werd door de Toulonselaan en de Vrieseweg (op de kaart rood omcirkeld). De huizen en gebouwen op het terrein waren zoveel mogelijk nagebouwd naar het origineel. Als leidraad voor de gebouwen werd gebruik gemaakt van tekeningen van een bekende tekenaar van de Dordtse straten Johannes Rutten (1809 - 1884). Hij maakte de tekeningen gedurende een periode van ongeveer vijftig jaar, van 1829 tot 1876. De verzameling tekeningen kwam in handen van de bekende Dordtse kunstverzamelaar Simon van Gijn, die overigens ook opdrachtgever was van enkele van de gebruikte tekeningen en die ze beschikbaar stelde voor “Oud-Dordt”. De nagebouwde gebouwen oogden authentiek, echter de bouwwijze was dat zeker niet. Ze  werden opgezet op basis van houtskelet dat bekleed werd met zogenoemd papierstuc ofwel papier-maché.

"Oud-Dordt", Grachtje met schutterij, foto: D.G.A. Schnabel 1897, Regionaal Archief Dordrecht, RAD 551_50379

In de gebouwen van "Oud-Dordt" waren winkels, een drukkerij en verschillende koffie- en bierhuizen. Om de sfeer nog meer te treffen was er een burgemeester, een schuttersvendel dat demonstraties verzorgde en zelfs een kwakzalver; allen gekleed in oud Hollandse klederdracht. Na het binnenkomen van het stadje door een replica van de Oude Riedijkse Poort kwam men op een pleintje dat naar rechts en links in een bebouwde gracht overging. Hier trof men verschillende nagebouwde panden en gebouwen waaronder de genoemde drukkerij van de firma Morks & Geuze. Tweemaal per week werd hier het “Oud Hollandse Courantje” gedrukt. In totaal werden er een dertigtal gebouwen en huizen nagemaakt.

De illustraties tonen de levensechtheid van de nagebouwde gebouwen die wel iets kleiner werden uitgevoerd dan de oorspronkelijke gebouwen. Linksonder een rijtje huizen in de Visstraat gezien vanuit de lange Breestraat, de zogenoemde Moordhoek. De naam Moordhoek komt voort uit een waarschijnlijk onjuiste overlevering dat graaf Dirk IV op deze plaats in 1048 strijd zou hebben geleverd met het krijgsvolk van bisschop van Luik.

Uit de foto van het nagebouwde middelste huisje op “Oud-Dordt” blijkt dat het een horeca bestemming had. Op de tentoonstelling vond men in het huisje "De Leckere Worst", kortom een vroege cafetaria.

Om bouwtechnische en financiële redenen werd soms de gevel van de nagemaakte huisjes op details gewijzigd. Waren de gebouwtjes op de begane grond voorzien van echt glas en authentieke attributen, in sommige gevallen waren de verdiepingen van de huisjes niet zo echt als het leek; raampartijen of glas in lood werd geschilderd op gespannen doek.

Op historische kaarten van het begin van de twintigste eeuw is al niets meer terug te vinden van de tentoonstelling. De reden is dat de initiatiefnemers van de tentoonstelling bij de opdracht aan de bouwers tegelijk de opdracht tot afbraak hebben gegeven.

• 
  De foto links toont een rijtje huisjes aan Visstraat, De huisjes zijn in 1871 door J. Rutten getekend, kort voordat zij gesloopt werden. Afbeelding Regionaal Archief Dordrecht, RAD 551_35228
• 
  Rechts het middelste huisje uit de Visstraat op de tentoonstelling "Oud-Dordt", gefotografeerd door D.G.A. Schnabel, Regionaal Archief Dordrecht, RAD 551_50390

Meer lezen

Jubileumboek 125 jaar Vereniging Oud-Dordrecht, 2017. Artikel Bouwhistorische Rondleiding door “Oud-Dordt” in 1897, Christine Weijs, Vakteam Erfgoed Gemeente Dordrecht.