Gebruiker:Hiro/BVB

De onderstaande tekst is een voorstel dat momenteel geen deel uitmaakt van de regels en richtlijnen op de Nederlandstalige Wikipedia.
Raadpleeg de overlegpagina voor discussie over dit voorstel.

Inleiding

De artikelen op Wikipedia moeten voor nauwkeurigheid en verifieerbaarheid gebaseerd worden op onafhankelijke bronnen met een goede reputatie op het gebied van feitencontrole en precisie. Hiermee worden bronnen bedoeld waarvan de auteurs controleren of hun verhaal klopt met de werkelijkheid en de informatie op een juiste en duidelijke manier verwoorden. Op deze pagina wordt uitleg gegeven over wat voor soorten bronnen er zijn, wordt een indicatie gegeven van de betrouwbaarheid per soort bron en worden criteria gegeven waarop je bronnen zelf kunt beoordelen.

Definitie van een bron

Een bron is de plaats waar iets ontstaat. In de context van een encyclopedie is een bron de plaats waar informatie vandaan komt. Het kan gaan om een werk, zoals een artikel of boek. Maar met de term 'bron' kan ook de auteur/maker of de uitgever van een werk bedoeld worden.

Primaire, secundaire en tertiaire bronnen

Een primaire bron is een eigentijdse publicatie of het oorspronkelijke bewijs van gebeurtenissen, objecten, personen of uitgevoerd werk. Denk hierbij aan een onderzoeksrapport van een wetenschapper, een speech van een spreker of een ooggetuigenverslag. Primaire bronnen zijn niet geschikt als betrouwbare bron voor interpretaties, conclusies of analyses.

Een secundaire bron bouwt voort op informatie die eerder is opgeslagen in een primaire bron. Een secundaire bron is een interpretatie, analyse of evaluatie van een primaire bron.

Een tertiaire bron is een samenvatting of verzameling van primaire en secundaire bronnen. Er wordt geen aanvullende interpretatie of analyse geboden. Tertiaire bronnen kunnen gebruikt worden om belangrijke bronnen, begrippen of wetenschappelijke consensus te vinden. Voorbeelden van tertiaire bronnen zijn woordenboeken, encyclopedieën en bibliografieën.

Onderverdeling van verschillende bronnen

Wetenschappelijke bronnen

Onder wetenschappelijke bronnen vallen boeken of artikelen die geschreven en/of beoordeeld zijn door wetenschappers of professionals die experts zijn in hun vakgebied. Deze bronnen worden over het algemeen beschouwd als zeer betrouwbaar. Bekende voorbeelden hiervan zijn The Lancet, Nature en Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Inhoudelijk nieuws en non-fictie

Onder deze categorie vallen betrouwbare artikelen of boeken over onderwerpen van algemeen belang. Deze zijn diepgaander dan reguliere artikelen en boeken en zijn veelal geschreven door journalisten of auteurs voor grote kranten, nieuwsmagazines of uitgevers. In tegenstelling tot bij wetenschappelijke bronnen zijn deze bronnen meer gericht op het algemene publiek en is de schrijver van de bron niet altijd een expert of diegene die het onderzoek heeft uitgevoerd.

Populaire artikelen, boeken en tijdschriften

Populaire artikelen, boeken en tijdschriften zijn hoofdzakelijk geschreven voor het algemene publiek en dienen veelal als amusement. Er is weinig to geen sprake van diepgaand onderzoek door de auteur en kan een eigen zienswijze bevatten. Hieronder vallen ook populair wetenschappelijke tijdschriften en uitgaven.

Belangenbehartiging

Onder belangenbehartiging vallen artikelen of websites van politieke partijen, bedrijven, activistische of religieuze groeperingen die een specifieke agenda promoten. Doordat zij een bepaald standpunt willen uitdragen, kan het zijn dat informatie op een vertekende manier wordt gepresenteerd ("framing") of informatie wordt weggelaten. Een voorbeeld hiervan is greenwashing. Hierdoor zijn deze bronnen niet objectief en weinig betrouwbaar.

Persoonlijke websites en blogs

De betrouwbaarheid van persoonlijke websites en blogs kan zeer sterk variëren. De informatie kan bijvoorbeeld onbetrouwbaar zijn doordat deze onvolledig is, op een vertekende manier gepresenteerd is of grotendeels of volledig gebaseerd is op meningen en aannames. Tegelijkertijd kan het ook een persoonlijke website zijn met informatie die gepubliceerd is door een vooraanstaand expert en daardoor als zeer geloofwaardig kan worden beschouwd. Deze kunnen wel een mening of zienswijze van de auteur bevatten. Bij persoonlijke websites is het daarom van belang te controleren wie de auteur is die de informatie heeft gepubliceerd. Afhankelijk daarvan kan de bron als wel of niet betrouwbaar worden beschouwd.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Blogs
• Forumposts
• Persoonlijke webruimtes
• User-generated content

Sensationeel

Bepaalde bronnen zijn bedoeld om nieuwsgierigheid te creëren of een heftige reactie op te wekken. Denk hier bijvoorbeeld aan showbusinessnieuws en roddelbladen. Deze bronnen zijn niet objectief, gebruiken veelal opruiend taalgebruik en zijn daardoor niet geschikt als bron.

Continuüm van betrouwbaarheid

Geen enkele bron zal 100% betrouwbaar of 100% onbetrouwbaar zijn. Bij het beoordelen van bronnen moet je je niet alleen laten leiden door het soort bron waarmee je te maken hebt; gebruik ook je gezonde verstand. Zo kan een krant politiek een bepaalde kant op wijzen, terwijl het sportkatern juist zeer betrouwbaar is. Een wetenschappelijke publicatie zal, als het peerreview ondergaan heeft, een betrouwbare bron zijn maar dat maakt niet elke wetenschappelijke publicatie betrouwbaar. Het continuüm van betrouwbaarheid geeft een indicatie van de betrouwbaarheid per soort bron.

Het continuüm van betrouwbaarheid

< Benaderen met veel scepticisme			Beschouwd als zeer betrouwbaar >
Blogs Persoonlijke websites Websites van onbekende oorsprong Boeken uitgegeven in eigen beheer Commerciële websites Roddelbladen	Publicaties van politieke of religieuze organisaties Publicaties van activistische groeperingen	Algemene dagbladen Niet wetenschappelijke boeken	Reguliere media van hoge kwaliteit Nationale dagbladen Vakbladen	Boeken geschreven door experts (niet-academische uitgaven) Websites van overheidsinstanties Educatieve websites	Peerreviewd wetenschappelijk onderzoek Boeken geschreven door experts (academische uitgaven)

Beoordelingscriteria

Aan de hand van onderstaande criteria kun je bepalen of een bron geschikt is voor je artikel. Het ene criterium is belangrijker dan het andere en je zal ze ook niet allemaal nodig hebben. Dit zal per situatie verschillen.

Doel

• Geschreven ter informatie
• Geschreven om te overtuigen (opiniestuk of propaganda)
• Geschreven als entertainment
• Geschreven om te verkopen

Beoogd publiek

• Specialisten met specifieke kennis
• Het algemene publiek (met minder specifieke kennis) bijvoorbeeld lezers van populair wetenschappelijke bladen
• Personen die zich verder willen verdiepen in een bepaald onderwerp

Autoriteit en geloofwaardigheid

• De auteur of uitgever is bekend
• De auteur heeft kennis en ervaring in het vakgebied
• Verbonden aan een organisatie zoals een universiteit, overheid, nonprofit of commercieel bedrijf
• Indien wetenschappelijke publicatie; er is vaker naar het artikel verwezen door andere publicaties
• Indien tijdschrift; populairwetenschappelijk, wetenschappelijk, educatief, informatief of entertainment
• Indien website; overheidswebsite, bedrijfswebsite of persoonlijk blog

Accuraatheid en betrouwbaarheid

• Onderbouwd met bewijs
• Heeft peerreview ondergaan
• De eventuele sponsor is bekend
• Zoek bij gebrekkige betrouwbaarheid naar andere bronnen die over hetzelfde schrijven
• De url oogt vertrouwd (bijvoorbeeld geen *.tk, geen spelfouten)

Gangbaarheid en tijdloosheid

• Meerdere bronnen schrijven over hetzelfde onderwerp
• De bron is actueel, gecorrigeerd of ingetrokken
• Het onderwerp vergt actuele bronnen, of oudere bronnen zijn ook toereikend
• Indien online bron; de bronverwijzing is zo opgemaakt dat hij door de IA-bot gearchiveerd kan worden

Objectiviteit of bias

• Gebaseerd op meningen, aannames of op feiten?
• Objectief of meninggevend
• Heeft tot doel om te 'verkopen' of om te verkondigen

Bronnen, noten en/of referenties