Gerhard Maasz

Levensloop

Maasz kreeg eerste vioolles van zijn vader, de violist Max Maasz; het piano leerde hij autodidactisch te bespelen. Later studeerde hij bij Robert Müller-Hartmann (1884-1950) aan het Bernuthsche Konservatorium der Musik in Hamburg. Vervolgens studeerde hij bij Stephan Krehl (1864-1924) en Paul Graener (1872-1944) (compositie) aan de Felix Mendelssohnschool voor muziek en theater in Leipzig.

Na het behalen van zijn diploma's ging hij vanwege ziekte in kuur naar Arosa en kreeg aldaar in het kuurorkest zijn eerste baan als violist, pianist en slagwerker. Vanaf zijn 18-jarige leeftijd reisde hij als componist en acteur van de theatergroep van Haass-Berkow door heel Europa en werkte vervolgens aan het stedelijk theater in Osnabrück en aan het Landestheater Braunschweig als correpetitor en dirigent.

Van 1929 tot 1936 werkte hij als programmaverantwoordelijke en dirigent bij de in 1924 pas opgerichte Nordische Rundfunk AG (NORAG), de voorganger institutie van de huidige Norddeutsche Rundfunk (NDR). In deze periode dirigeerde hij de eerste omroepopname van Mathis der Maler, van de van hem buitengewoon gewaardeerde Paul Hindemith. Diens muziek viel echter nadat de nazi's in 1933 aan de macht waren gekomen onder wat die Entartete Kunst noemden. Toch voerde hij ook na 1933 nog werk van Hindemith uit.

Maasz sloot zich in mei 1933 bij de NSDAP aan en werd in 1936 benoemd tot Musikreferent der Hauptabteilung Musik im Kulturamt der Reichsjugendführung Berlin. In 1938 werd hij chef-dirigent van het Landesorchester Gau Württemberg-Hohenzollern in Stuttgart, nu: Stuttgarter Philharmoniker, en bleef in deze functie tot 1944. Als NSDAP-lid schreef hij diverse werken met nationaalsocialistische inslag, zoals de cantate Ewiges Volk (1936), Deutscher Choral (1937) en U-Bootlied: Zieh dir das Lederpäckchen an (1941). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte onder meer als dirigent in het door de Duitsers bezette Parijs.

Zijn houding ten opzichte van de nazi's bezorgde hem in 1945 een plaats op een zwarte lijst van de Amerikaanse bezettingsautoriteiten. Hij werd uiteindelijk als meeloper gekwalificeerd en kon zich vestigen als freelance kunstenaar en muzikant. Vanaf 1951 was hij een resolute bevorderaar van muziek in het (nieuwe) medium televisie en dirigeerde zelf de eerst televisieopera's binnen de NDR. Hij bleef tot 1966 in deze functie. Hij was een groot bewonderaar van Johannes Brahms en verzamelde in het loop van de jaren een groot archief met originele manuscripten, partituren, berichten en brieven van deze componist. Daarnaast richtte hij een stichting voor een Brahms-prijs op en was in een commissie van de Johannes-Brahms-Gesellschaft Hamburg - Internationale Vereinigung e.V. in Hamburg en werd later hun erelid.^[1]

In 1967 verhuisde hij naar Ticino en vestigde zich in Ronco sopra Ascona. Aldaar wijdde hij zich - naast werkzaamheden als gastdirigent van concerten en omroepopnames in verschillende landen - ook het lokale muziekleven als dirigent van amateurorkesten en een gemengd koor. Verder organiseerde en dirigeerde hij vele muzikale evenementen, waaronder zomerserenades op de Brissagoeilanden alsook twee concerten met de Stuttgarter Philharmoniker in Locarno. Hij was medeoprichter van de jeugdmuziekschool in Locarno. Meerdere decennia was hij artistieke leider van de Herzberger Bach- und Mozartwochen in de buurt van Aarau.

Als componist is hij voor orkest-, harmonieorkest- en kamermuziekwerken, maar ook vocale muziek bekend. In 1983 richtte hij de Gerhard Maasz-stichting op, die als doel heeft, tweejaarlijks een compositiewedstrijd te organiseren.

Composities

Werken voor orkest

1930 Musik nr. 1, voor kamerorkest
1936 Handwerkertänze - Nach alten Zunftrufen und -weisen, voor orkest
1938 Drei nordische Tänze, voor kamerorkest
1955 Concertino, voor hobo en strijkorkest
1959 Deutscher Choral, voor strijkorkest
1961 Partita, voor dwarsfluit, piano en strijkorkest
1967 Tripartita, voor drie dwarsfluiten, klavecimbel/piano en strijkorkest
1. Suite in A majeur, voor orkest
Bilder aus Hamburg, voor orkest
Britannica, suite voor kamerorkest (dwarsfluit, hobo, strijkers en slagwerk)
Concert in a mineur, voor cello en orkest
Concertante suite, voor 3 elektronica en orkest
Eine Märchenmusik. Suite aus der Musik für Abenteuer von “Gockel, Hinkel und Gacheleia”, naar Clemens Brentanos gelijknamig sprookje voor kamerorkest
1. Kleines Vorspiel
2. Abendlied
3. Katzentanz und Mäusetrio
4. Zaubermusik und Gesang der Nachtigall
5. Fröhlicher Ausklang
Fantasie, voor piano en orkest
Festlicher Reigen, voor orkest
Finnische Rhapsodie, voor orkest
Heptameron, voor orkest
Italienische Lustspielmusik, voor orkest
Jankele und Riwkele, suite naar Joodse volksliederen voor orkest
Lob der Freundschaft, voor dwarsfluit en strijkorkest
Lob des Handwerks, ouverture voor orkest
Marche joyeuse, voor orkest
Musica, no. 2, voor orkest
Musik, voor altviool en orkest
Musik, voor piano en orkest
Musik, voor strijkorkest
Musik nr. 2, voor kamerorkest
Nordische Musik, voor piano en orkest
Partita, voor piano en kamerorkest
Pastorale und Ritornell, voor orkest
Portugesische Suite, voor orkest (onvoltooid)
Scherzo, voor orkest
Serenata ironica, voor strijkorkest
Sinfonische Musik, voor altviool en strijkorkest
Suite, voor cello en kamerorkest
Von der edlen Musik, voor orkest

Werken voor harmonieorkest of koperensemble

1976 Ländliche Festmusik
1. Festruf
2. Ländlicher Reigen
3. Tiroler Post
1978 Bläserspiel "Laßt doch der Jugend freien Lauf"
1980 Tanz-Suite
1983 Choral-Intrada über "Wach auf, wach auf, du deutches Land", voor twee blazerskoren
Blechsalat, voor koperensemble
Degerlocher Kupfer, voor harmonieorkest
Die lustigen Musikanten, variaties voor harmonieorkest
Festliches Präludium, voor harmonieorkest
Finckenschlag; 5 Variationen über "Alle Vögel sind schon da", voor harmonieorkest

Muziektheater

Toneelmuziek

Da lachen ja die Hühner, een muzikaal verhaal vrij naar Clemens Brentanos "Gockel, Hinkel und Gackeleia", voor spreker, gemengd koor en kamerorkest
Die Heirat (Het huwelijk), zangspel naar Nikolaj Gogol

Vocale muziek

Cantates

1941 Eine Sternenkantate nach Liedern von Hans Baumann, voor gemengd koor, blazers, violen en cello
1943 Wunder der Weihnacht, cantate voor driestemmig meisjeskoor (SSA), 2 blokfluiten, 3 violen en cello
1954 Wir sind die Musikanten, cantate voor spreker, kinderkoor, gemengd koor, 3 blokfluiten, dwarsfluit, klarinet in C, trompet, 2 violen, altviool, cello, contrabas, accordeon en slagwerk
1956 Musik Musik, du bist die tiefste Labe, cantate voor gemengd koor, dwarsfluit, glockenspiel, klavecimbel en strijkorkest - tekst: Hermann Claudius
1956 Winterkantate, cantate voor solisten, gemengd koor sopraanblokfluit, dwarsfluit, hobo, 2 violen, altviool, cello, contrabas en slagwerk
1967 Das Hasenspiel, cantate voor een- tot tweestemmig jeugdkoor en instrumenten - tekst: Christian Morgenstern
1971 Adventskantate: "Nun naht die heilʹge Stund", cantate voor gemengd koor en instrumenten
Das Osterbuch, cantate voor kinderkoor en instrumenten
Fastnachtskantate (Vastenavondcantate)
Stuttgart aus der Kehle geschüttelt, cantate voor gemengd koor en orkest

Werken voor koor

1937 Flammenruf, voor unisonokoor en strijkers - tekst: Wolfgang Jünemann
1937-1939 Der Jahresspiegel - eine Folge kleiner Monatsmusiken, voor gemengd koor
1. Januar: Das Jahr laßt uns beginnen
2. Februar: Die Fas(t)nacht bringt viel Freuden zwar
3. März: Im Märzen der Bauer
4. April: Vom Kuckuck auf dem Baume
5. Mai: Der Maie, der Maie
6. Juni: Wir sind die Musikanten
7. Juli: Viel Freuden mit sich bringet die schöne Sommerzeit
8. August: Erntetanz
9. September: Laterne, Laterne
10. Oktober: Eine Jagdmusik
11. November: Nirgends hört man mehr den Schall
12. Dezember: Flamme empor
1938 Eine kleine Vespermusik über C-a-f-f-e-e, voor driestemmig gemengd koor, dwarsfluit, viool en altviool - tekst: Carl Gottlieb Hering
1944 Ein helles Licht ist uns entbrannt, voor driestemmig vrouwenkoor - tekst: Lothar Stengel von Rutkowski
1950 Kleine Musiken nach plattdeutschen Volksweisen, voor unisonokoor en strijkers (of blokfluiten)
1952 Winde wehn, Schiffe gehn, Zweeds zeemanslied voor unisonokoor, 2 violen, altviool en cello
1954 Und in dem Schneegebirge ..., lied vanuit Silezië voor mannenkoor
1954 Hin über die Almen, lied vanuit Stiermarken voor mannenkoor
1955 Niederdeutsche Lieder und Tänze, voor gemengd koor en instrumenten
1959 Vier Lieder von den Hebriden, voor sopraan en vier- tot zesstemmig gemengd koor - tekst: Hans Baumann
1960 Ringel(natz)-Reihen, vijf liederen voor 3 gelijke stemmen en piano - tekst: Joachim Ringelnatz
1961 Drei Gesänge, voor gemengd koor
1. Gebet: "All, die gefallen in Meer und Land ..." - tekst: Siegfried Goes
2. Vorfrühling: "Laßt uns nun vergessen die Qual" - tekst: Ricarda Huch
3. Krug und Quelle: "O du Quelle!" - tekst: Max Wegner
1961 O Jesulein süß, voor mannenkoor - tekst: Valentin Thilo
1964 Minnespiegel - Variationen über fünf alte Liebeslieder, voor gemengd koor
Europäische Weihnacht (Europees kerstfeest), voor gemengd koor en orkest
1. Schmücke unsern Saal (Engeland)
2. Schon entflieht die Winternacht (Spanje)
3. Weihnacht ist da (Frankrijk)
4. Lied der Pfifferei (Italië)
5. O Christnacht (Nederland)
6. Weihnachtliches Tanzlied (Zweden)
7. Es ist ein Ros' entsprungen (Duitsland)
Lieder und Tänze aus Pommern, voor gemengd koor en orkest
Ostpreussische Lieder und Tänze, voor gemengd koor en orkest
Pappelmäulchen, voor kinderkoor en hobo
Schlaf wohl, voor mannenkoor

Liederen

Schwarzer Orpheus, voor vrouwenstem en orkest
Seemusik, voor zangstem en piano

Kamermuziek

1935 Hamburger Tänze - Suite naar dansen van Reinhard Keiser, voor 2 violen (of dwarsfluit en viool), cello en piano (of klavecimbel)
1. Marsch
2. Passepied
3. Menuett
4. Bourrée
5. Gavotte
6. Siciliano
7. Bourrée
1949 Musik, voor altviool en piano
1953 Divertimento, voor sopraanblokfluit, altblokfluit, 2 violen, altviool en cello
1954 Frühlingsmusik, voor 2 sopraan- en altblokfluit
1955 Divertimento, voor dwarsfluit (of hobo), 2 violen, altviool en cello
1956 Finckenschlag - 5 Variationen über "Alle Vögel sind schon da", voor blaaskwintet
1956 Miniatrio, voor viool, altviool en cello
1956 Musik nach schlesischen Volksliedern, voor 3 blokfluiten
1957 Divertimento, voor dwarsfluit, klarinet en fagot
1960 Concertino, voor dwarsfluit, viool, cello en piano
1965 Suite, voor dwarsfluit, cello en gitaar
1969 5 Inventionen, voor dwarsfluit en klarinet
1971 Hafenmelodie, voor vier accordeons, contrabas, elektronium en slagwerk
1972 Feldmusik nr. 1, voor 2 trompetten
1972 Feldmusik nr. 2, voor 3 trompetten
1973 Feldmusik nr. 3, voor 2 trompetten en 2 trombones
1973 Feldmusik nr. 4, voor 2 trompetten en 3 trombones
1980 2 serenades, voor dwarsfluit, viool en altviool
¹980 Flauto a quattro, voor 2 sopraan- en 2 altblokfluiten
1980 Sonatine in Bes majeur, voor klarinet en piano
1982 7 x 3, zeven lichte stukken voor 3 klarinetten
1982 Duo concertante in C majeur, voor viool en cello
1982 Flauto a cinque, voor 2 sopraan-, 2 alt- en tenorblokfluit
1982 Flauto a sei - Variationen über ein Thema von Bartók, voor 3 sopraan-, 2 alt- en tenorblokfluit
3 Pastelle, voor dwarsfluit, piano en strijkers
5 Advents- und Weihnachtsmusiken, voor dwarsfluit, hobo en strijkers
Divertimento, voor dwarsfluit, klarinet en piano
Ein kleines Hauskonzert, voor 2 piano's, viool en altviool
Elegia e Rondò bucolico, voor dwarsfluit en strijkers
Hühnerhof, voor houtblazers
Konzertante Suite, voor houtblaasinstrumenten en strijkers
Kuhlaudatio - Variaties over een thema van Friedrich Kuhlau, voor dwarsfluit, 2 violen en cello
Quodlibet, voor houtblazers
Spassetterln, 5 delen naar stukken van Wolfgang Amadeus Mozart voor 3 blokfluiten en 3 dwarsfluiten (of 2 piccolo's en 4 dwarsfluiten)

Werken voor piano

1932 3 Stukken
1982 Zwölf Kanons im Fünftonraum
1983 Sonatine
Bagatellen
Fuge in C majeur
Wiegenlied für Henrik

Werken voor accordeon(orkest)

1954 Ländliche Suite, voor accordeonorkest
1954 Zwei Tänze, voor accordeonorkest
1968 Suite baroque, voor accordeonorkest

Werken voor tokkelorkest

1976 Commedia dell' arte, suite voor tokkelorkest
1980 Concertone, voor Mandoloncello en tokkelorkest
1983 Serenata semplice, voor tokkelorkest
Japanische Skizzen, voor tokkelorkest en slagwerk

Werken voor gitaar

1965 Suite
1973 10 leichte Stücke, voor 2 gitaren
1980 Zugegriffen - 12 leichte Stücke

Filmmuziek

Amerika

Bibliografie

Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music: composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
Stefan Jaeger: Das Atlantisbuch der Dirigenten, Zürich: Atlantis Musikbuch-Verlag, 1985.
Fred K. Prieberg: Handbuch Deutsche Musiker 1933–1945; volledige tekst op: https://archive.org/stream/bib130947_001_001/bib130947_001_001_djvu.txt
Heinrich Schumann: Die deutsche Jugendmusikbewegung - In Dokumenten ihrer Zeit von den Anfängen bis 1933, Wolfenbüttel: Möseler Verlag, 1980.
Paul Frank, Burchard Bulling, Florian Noetzel, Helmut Rosner: Kurzgefasstes Tonkünstler Lexikon - Zweiter Teil: Ergänzungen und Erweiterungen seit 1937, 15. Aufl., Wilhelmshaven: Heinrichshofen, Band 1: A-K. 1974. ISBN 3-7959-0083-2; Band 2: L-Z. 1976. ISBN 3-7959-0087-5

Externe links

[1] Gerhard Maasz (1906 - 1984) in de lijst van ereleden (Ehrenmitglieder) van de Johannes-Brahms-Gesellschaft Hamburg - Internationale Vereinigung e.V. (gearchiveerd)

[1]