Grote of Sint-Stevenskerk

Grote of Sint-Stevenskerk
	Zicht op de kerk vanaf de Grote Markt, 1975
Plaats	Nijmegen
Gewijd aan	Stefanus
Coördinaten	51° 51′ NB, 5° 52′ OL
Gebouwd in	13e tot 16e eeuw
Restauratie(s)	1948-1969; 2014-2015
Monumentnummer	31181
Architectuur
Stijlperiode	laatgotiek
Afbeeldingen
	interieur
Portaal	Christendom

De Grote Kerk of Sint-Stevenskerk, in de volksmond meestal Stevenskerk genoemd, is de oudste en grootste kerk van Nijmegen, in de Nederlandse provincie Gelderland. De kerk is gebouwd op een kleine heuvel, de Hundisburg.

Geschiedenis

Antwoorden en onopgeloste mysteriën in monografie over Stevenskerk

Oorsprong

De geschiedenis gaat terug tot de zevende eeuw. De stichting van de kerk hangt mogelijk samen met de kersteningscampagne van bisschop Kunibert van Keulen in die eeuw. Nadat Nijmegen in 1247 in pand was gegeven aan graaf Otto II van Gelre, werd de Gertrudiskerk – de oudste parochiekerk in Nijmegen en geldend als de voorloper van de Stevenskerk – om strategische redenen verplaatst van het Kelfkensbos naar de huidige locatie, de Hundisburg.

13e-16e eeuw

De huidige kerk werd in 1272 gewijd door de hulpbisschop Albertus Magnus. Bestuurlijk viel de Stevenskerk op dat moment onder het gezag van het kapittel van de Apostelenkerk in Keulen. De kerk was lange tijd de enige parochiekerk in de stad. Het gebouw werd in de dertiende tot zestiende eeuw herhaaldelijk verbouwd en uitgebreid, onder andere met een kooromgang naar ontwerp van Gisbert Schairt. In 1475 verleende paus Sixtus IV toestemming voor de oprichting van een eigen kapittel in de Stevenskerk.

De in 1469 overleden Catharina van Bourbon is in de Sint-Stevenskerk begraven. Zij liet een deel van haar geld na aan de kerk. Op kosten van haar zoon Karel van Gelre is een grafmonument opgericht dat vandaag de dag nog te bezichtigen is.

Protestants (vanaf 1591)

In 1591 werd de kerk, die tot dan toe katholiek was geweest, definitief protestants; dit afgezien van een katholiek intermezzo rond 1670. De kerk had in diezelfde tijd te maken met de Beeldenstorm, waarbij een deel van de in de kerk aanwezige kunstschatten en relieken is verdwenen.

In 1810 werd de kerk bij koninklijk besluit eigendom van de Hervormde Gemeente; de burgerlijke gemeente houdt de toren in eigendom (tot heden ten dage) in verband met de verdedigingswerken van de stad. In de hiernavolgende periode raakte de kerk in een steeds ernstiger staat van verval.

Verwoesting (1944-1945)

De Sint-Stevenskerk veranderde bijna helemaal in een ruïne bij het bombardement van Nijmegen door de United States Army Air Forces op 22 februari 1944. Onder meer de oude torenspits ging geheel verloren, terwijl ook de rest van de St. Stevenstoren ernstig beschadigd raakte. De toren stortte in op de rest van de kerk en op enkele panden aan de Stikke Hezelstraat. Vijf torenwachters die werkten voor de Luchtbeschermingsdienst kwamen hierbij om. Voor hen is een plaquette gemaakt, die tegenwoordig in de kerk hangt.^[1]

Vanaf september 1944 (zie ook de Slag om Nijmegen) tot mei 1945 had de kerk opnieuw zwaar te lijden onder het oorlogsgeweld.

Na WOII

De kerk is na de oorlog weer grondig heropgebouwd, vanwege de grote historische en culturele betekenis ervan voor de stad. De verdwenen torenspits werd vervangen door een bijna identieke, die echter drie meter hoger was. Bij de herbouw werd veel beton gebruikt in plaats van hout, met het oog op zowel de brandveiligheid als het milieu. De restauratiewerkzaamheden duurden tot 1969; in dat jaar werd de kerk officieel heropend.

In 2001 kreeg de kerk twee glas-in-loodramen van Marc Mulders, getiteld Pelikaan en Stigmata.

Huidig gebruik

Tegenwoordig wordt het gebouw vooral gebruikt voor wekelijkse oecumenische kerkdiensten, orgelconcerten op het befaamde Königorgel, tentoonstellingen, activiteiten van studentenverenigingen en oraties. De Stevenskerk is voor bezichtiging geopend.

Fotogalerij

De St. Stevenstoren omstreeks 2006
Aquarel (van Hendrik Hoogers) uit 1776 met op de achtergrond de kerk
Aquarel van de kerk uit 1836
Beeldenstorm boven de ingang
Glas-in-loodraam Stigmata
De "kerkboog"
toegangspoort vanaf de Grote Markt
De "kerkboog"
toegangspoort vanaf de kerkhof
Thermometer geschaald in zowel graden Celsius als in kelvin, gehecht aan een van de pijlers van de kerk
Genadebord (1617)
Kanunnikenhuisjes St. Stevenskerkhof