IJmuiden

**IJmuiden**
Stad in Nederland
	Satellietfoto IJmuiden
	;
Situering
Provincie	Noord-Holland
Gemeente	Velsen
Coördinaten	52° 28′ NB, 4° 37′ OL
Algemeen
Oppervlakte	13,96 km²
- land	12,63 km²
- water	1,33 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	32.360 ; (2.318 inw./km²)
Woningvoorraad	16.139 woningen
Overig
Postcode	1971-1976
Woonplaatscode	2835
Detailkaart
	Locatie in de gemeente Velsen
Foto's
	Sluizen van IJmuiden, met rechts een deel van IJmuiden
	Hoge vuurtoren van IJmuiden
Portaal	Nederland

IJmuiden is een havenplaats in de gemeente Velsen, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Het Noordzeekanaal is daar via de sluizen met de Noordzee verbonden. In de havenmond ligt het Forteiland, onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Met ruim 32.000 inwoners is het verreweg de grootste plaats binnen de gemeente Velsen.

Hoogovens aan de noordkant van het kanaal.

IJmuiden heeft vier havens: de Vissershaven (lettercode van de schepen IJM) met een visafslag, de Haringhaven, de IJmondhaven en Seaport Marina IJmuiden (een haven voor de recreatievaart). IJmuiden is naar overslag gemeten een van de grootste zeehavens van Nederland. Alleen de havens van Rotterdam en Amsterdam zijn groter. IJmuiden is tevens de grootste vissershaven van Nederland. Vanuit de vissershaven van IJmuiden vaart ook een veerboot op Newcastle.

Toponymie

Al in 1848, lang voor het graven van het Noordzeekanaal, publiceerde de journalist Simon Vissering (later hoogleraar en minister in het kabinet Van Lynden van Sandenburg) een artikel waarin hij een bootreis van Amsterdam naar 'IJ-muiden' (= mond van het IJ) beschreef. Nadat het kanaal in 1876 voltooid was, werd de nieuwe plaats die toen ontstond, als eerbetoon aan hem IJmuiden genoemd.

Tweede Wereldoorlog

Bioscoopjournaal uit 1945: De Duitsers bouwden in de Tweede Wereldoorlog te IJmuiden een Schnellbootbunker. Door aanvallen van de Royal Air Force met speciale bommen restte er niet meer dan geweldige puinhopen.

Op 12 mei 1940 vertrok het prinselijk paar (Juliana en Bernhard) 's avonds om 23.00 uur met de H.M.S. Codrington vanuit IJmuiden naar Engeland.

Tijdens de oorlogsjaren werd IJmuiden vanaf 1942 als onderdeel van de Atlantikwall uitgebouwd tot een vesting, Festung IJmuiden. Oud-IJmuiden bij de havens en IJmuiden-Noord aan het kanaal werden daarvoor voor een groot deel afgebroken door de Duitsers.

Door herhaalde bombardementen en door de sloop voor schootsveld van het Duitse geschut is er veel bebouwing in het oude centrum van IJmuiden verloren gegaan. Na de oorlog werd er een nieuw centrum gebouwd rond de Lange Nieuwstraat.

Toch wisten leden van een lokale verzetsgroep (RVV) onder wie Hannie Schaft erin door te dringen vanaf de landzijde om er inlichtingen te verzamelen. Op de Hoogovens (onder Duitse controle) werd vroeg gesaboteerd o.a. door Jan Brasser (Witte Ko) en Jan Zeeuw. Enkele andere bekendere verzetsmensen zijn de voormalige Hoogoven-chauffeur Jan Bonekamp die met beide vorigen heeft samengewerkt en de stationschef, De Noo. Politieagenten uit IJmuiden kregen vooral op het einde van de oorlog een kwade naam door dubbelspel en zelfverrijking.

Zowel de Hoogovens, een Duitse Schnellbootbunker alsook havengebouwen werden herhaaldelijk gebombardeerd door de geallieerden. Met een Tallboy-bom is op 15 december 1944 nog geprobeerd de Schnellbootbunker te vernielen, deze bom raakte de bunker echter niet.

De Schnellbootbunker bestaat nog steeds en wordt gebruikt door een offshorebedrijf.

Het Bunker Museum IJmuiden bij het IJmuiderstrand heeft een uitgebreide expositie over IJmuiden in de Tweede Wereldoorlog.

Wetenswaardigheden

Het gebied van IJmuiden was al in de prehistorie bewoond. Keerploeg-voren op akkers uit de vroege IJzertijd (vanaf ca. 800 v.Chr.) zijn ontdekt in de zandige ondergrond nabij het voormalige station IJmuiden-Oost. Zuidelijk langs het kanaal in IJmuiden op oud heideduinzand werd bodembewerking geconstateerd in de vorm van omgekeerde grasplaggen over stuifzand.
Sommige IJmuidenaren spreken het dialect IJmuidens.
In IJmuiden is het postadres van de staalfabriek Tata Steel (voorheen Corus Hoogovens). De fabrieken zelf bevinden zich echter aan de andere (noord)zijde van het Noordzeekanaal, op het grondgebied van de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk. Het Hoofdgebouw van de Hoogovens uit 1951 is een ontwerp van de architect Willem Dudok. Net buiten het fabrieksterrein ligt het Hoogovensmuseum.
Te IJmuiden bevindt zich ook het Stadhuis van Velsen uit 1965, een ontwerp van de architect Willem Dudok.
IJmuiden heeft twee vuurtorens die samen een lichtenlijn vormen voor schepen die over de IJgeul varen. De twee vuurtorens zijn de Hoge vuurtoren van IJmuiden en de Lage vuurtoren van IJmuiden. Naast de lage vuurtoren stond de Semafoor van IJmuiden.
Een onderzeekabel voor dataverkeer verbindt Nederland met het Verenigd Koninkrijk. De kabel, Ulysses geheten, loopt van IJmuiden naar het Engelse Lowestoft en is eigendom van het Amerikaanse telecommunicatieconcern Verizon.^[2] De kabel heeft een lengte van 250 kilometer.
De pieren van IJmuiden zijn een bijzondere bezienswaardigheid. Er zijn twee pieren, waardoor schepen veilig de haven van IJmuiden binnen kunnen varen. Ze bieden bescherming tegen de zijwaarts rollende golven. De oorspronkelijke pieren werden tegelijk met de sluizen van IJmuiden aangelegd. In de jaren zestig van de 20e eeuw zijn de pieren vanwege de groter wordende schepen een stuk verlengd en hebben sindsdien een lengte van ongeveer 4,3 km. De pieren zijn te bewandelen tenzij de wind harder waait dan 5 Beaufort. Dan worden ze met een hek afgesloten.
Veel toeristen bezoeken IJmuiden vanwege het Noordzeekanaal, het aantrekkelijke brede strand en de immense constructies van het sluizencomplex. Aan de Havenkade bevindt zich het Zee- en Havenmuseum, dat de geschiedenis van het Noordzeekanaal, de bouw van de sluizen en de pieren, en het ontstaan van IJmuiden zelf en alle maritieme activiteiten belicht.^[3]

Wijken

IJmuiden heeft vier wijken. Het politiebureau bevindt zich in IJmuiden. Dit betreft een extra locatie. De hoofdlocatie van het basisteam IJmond bevindt zich namelijk in Beverwijk. De brandweer heeft in Zee- en Duinwijk een brandweerpost.

Vernieuwing van IJmuiden

In de periode 2005-2008 werd een groot deel van Zee- en Duinwijk vernieuwd. Zo werden er een paar nieuwe flats neergezet, liften geplaatst in bijna alle flats van drie verdiepingen en werden er veel nieuwe huizen gebouwd tegenover de Keetbergflat. De Keetbergflat ging in het voorjaar van 2010 tegen de vlakte. Ook de weg langs winkelcentrum het Zeewijkplein werd vernieuwd.

In 2008 werd een flat van veertien verdiepingen met de naam 'De Komeet' gebouwd, en in november van datzelfde jaar werd het oude KPN-gebouw, ook wel 'de bunker' genoemd, gesloopt. Hierin zaten het postkantoor, postsorteercentrum, KPN Telecom en Scheveningen Radio, het vroegere kustwachtcentrum voor de Hollandse kust.

Centrumplan

In april 2009 besloot de gemeente Velsen tot een centrumplan voor het stadscentrum IJmuiden. De Lange Nieuwstraat zou een 'koopgoot' krijgen, vergelijkbaar met de Coolsingel in Rotterdam. Het centrum moest begin 2014 worden opgeleverd. Diverse (grote) winkelketens gaven aan een nieuw filiaal in het nieuwe stadshart te willen openen. In juni 2011 ging het plan in deze vorm echter van tafel en werd het terugverwezen naar de tekentafel.^[4]

Openbaar vervoer

Tussen IJmuiden en Velsen werd in 1883 de spoorlijn Velsen - IJmuiden geopend. Deze, later 'IJmondlijn' genoemde verbinding, werd in 1983 voor reizigersverkeer gesloten, het goederenvervoer eindigde in 1994. Het stationsgebouw van IJmuiden is in 1995 afgebroken. Door Lovers Rail is op deze lijn in 1996-1998 de Kennemerstrand Expres geëxploiteerd tussen IJmuiden, Haarlem en Amsterdam. In 1999 werd de lijn gesloten.

Na jaren van verval werd op een deel van het voormalige spoorwegtracé tussen 2011 en 2017, tussen de Santpoortse Dreef (Santpoort-Noord) en de P.J. Troelstraweg (IJmuiden), een busbaan aangelegd, de HOV Velsen. Op het lijngedeelte tussen het vroegere station Velsen-IJmuiden Oost en het vroegere station IJmuiden Julianakade werd een voetpad aangelegd.

IJmuiden heeft busverbindingen naar o.a. Haarlem, Beverwijk, Heemskerk en Amsterdam. IJmuiden telt vijf buslijnen waarvan twee van R-net en een nachtlijn. Alle lijnen worden geëxploiteerd door Connexxion en vallen onder de concessie Haarlem/IJmond.

Van 1998 tot 1 januari 2014 was er de Fast Flying Ferry, een snelle bootverbinding met Amsterdam Centraal per draagvleugelboot.

Veerverbindingen

Sinds 1994 is IJmuiden aanlegplaats voor de dagelijkse ferry van DFDS Seaways, voorheen naar Göteborg en Kristiansand (tot 1996), en sinds 1995 naar Newcastle. Bezoekers uit Newcastle komen voor een bezoek aan Amsterdam, terwijl Nederlanders met de ferry een bezoek aan Engeland kunnen brengen. Voorheen voer de ferry door de sluizen van IJmuiden en het Noordzeekanaal het Amsterdamse Havengebied in.

Natuur

Bij IJmuiden liggen natuurgebieden en meren in duin en bos. In januari 2006 werd in IJmuiden aan Zee, bij het Binnenmeer, een voor Nederland nog onbekende soort landslak ontdekt. De behaarde grasslak (weekdier) of Xerotricha apicina bewoont een oever aan het Kennemermeer (Binnenmeer). Het van oorsprong mediterrane slakje wordt niet groter dan 8 mm.