Jacob van Eyck
Jonkheer Jacob van Eyck (Den Haag?, 1589/90 - Utrecht, 26 maart 1657) was een Nederlands musicus, campanoloog en componist.
| Jacob van Eyck | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | 1589/90 | |||
| Geboorteplaats | Den Haag? | |||
| Overleden | 26 maart 1657
| |||
| Overlijdensplaats | Utrecht
| |||
| Land |  Nederland
| |||
| Officiële website (en) Discogs-profiel (en) MusicBrainz-profiel | ||||
| ||||
Beiaardier en klokkendeskundige
bewerkenJonkheer Jacob van Eyck werd blind geboren als kind van adellijke ouders, waarschijnlijk in Den Haag. Hij groeide op in Bergen op Zoom, waar hij vertrouwd raakte met de techniek van het carillon. Omstreeks 1617 verhuisde hij naar Heusden, waar hij zich verder ontwikkelde als campanoloog (klokkendeskundige) en beiaardier. Heusden had één klein carillon, dat zich in de toren van het stadhuis bevond.
Van Eycks kennis is van cruciale betekenis geweest voor de ontwikkeling van het klokkenspel. Hij heeft ontdekt hoe de boventoonstructuur van klokken is samengesteld en hoe door de vorm het profiel van de klok kan worden beïnvloed. Deze kennis werd in praktijk gebracht door zijn samenwerking met de klokkengieters Pieter en François Hemony, die hij in Zutphen ontmoette. Samen goten zij in 1644 het eerste perfect gestemde carillon voor de Wijnhuistoren in Zutphen. Dit klokkenspel is bij een brand verloren gegaan, op één klokje na, dat nu te bewonderen is in Museum Klok & Peel. Het carillon van Deventer, dat ze enkele jaren later goten voor de Grote of Lebuïnuskerk, bestaat nog wel.
In 1623 reisde Van Eyck voor het eerst naar Utrecht om advies uit te brengen voor de verbetering van het carillon in de Domtoren en in 1625 werd hij benoemd tot beiaardier van de Dom. Later bekleedde hij dezelfde functie aan de Janskerk, de Jacobikerk en het stadhuis. In 1628 werd hij "directeur van de klokwerken" in Utrecht. Als zodanig wist hij vele verbeteringen door te voeren in het klokkenbestand in Utrecht. Hij bezocht ook andere steden om te adviseren over de verbetering van het carillon. Dankzij de inspanningen van Van Eyck kregen de Jacobikerk en de Nicolaïkerk in Utrecht een nieuw Hemony-klokkenspel. De Dom volgde pas enkele jaren na Van Eycks dood.
Blokfluitist en componist
bewerkenJacob van Eyck was in zijn vrije tijd ook een begenadigd blokfluitist. Op zomeravonden vermaakte hij de wandelaars op het Janskerkhof met zijn virtuoze fluitspel. In 1640 wordt dit voor het eerst genoemd. Vanaf 1649 krijgt Van Eyck er door het Janskapittel extra voor betaald. In 1644 ging hij over tot het publiceren van zijn blokfluitcomposities. De verzameling Der Fluyten Lust-hof verscheen in twee delen (en drie etappes) tot 1649 en was opgedragen aan Constantijn Huygens, die een verre neef was van Van Eyck. Het eerste deel had aanvankelijk de titel Euterpe oft Speel-goddinne (1644).
Der Fluyten Lust-hof omvat zo'n honderdvijftig composities, vooral variatiereeksen over populaire melodieën en psalmen. Daarbij gaat Van Eyck te werk volgens het proces van "breken": het omspelen van de themanoten in steeds kleinere notenwaarden (diminutie). Dit heeft een toenemende moeilijkheidsgraad tot gevolg. Mede doordat hij aan eenstemmigheid gebonden was, heeft zijn stijl een overwegend ornamenteel karakter.
Eerbetoon
bewerken- 2007 was een herdenkingsjaar van Van Eyck. Aan de voet van de Domtoren te Utrecht werd in dit jaar een herdenkingsteken in de bestrating aangebracht.
- In 2010 stelde het Utrechts Klokkenluidersgilde (UKG) de Jacob van Eyckprijs in. De prijs is bedoeld om aandacht te vestigen op het gebruik van luid- en beiaardklokken in Nederland en Vlaanderen. De prijs wordt sinds 2011 elke drie jaar uitgereikt. De prijs bestaat uit de Jacob van Eyckpenning en een geldbedrag van 2000 euro.[1]
- 18 juli 2023 heeft de doorgang onder de Domtoren aan het Domplein in Utrecht de naam Jacob van Eyckpassage gekregen.[2]
Winnaars Jacob van Eyckprijs
- 2011 - Beiergroep Denekamp
- 2014 - Klokkenluidersgilde "Geert van Wou" uit Kampen.
- 2017 - Restauratie van het Van Call uurwerk in de Jacobikerk, Utrecht
- 2017 - Oeuvreprijs voor dr. Luc Rombouts, beiaardier en wetenschapper
- 2023 - Rijssense Klokkenluidersgilde
Literatuur
bewerken- Jacob van Eyck, Der Fluyten Lust-hof. New Vellekoop Edition, edited by Thiemo Wind, Muziekuitgeverij XYZ, Naarden 1986-1988. 3 delen.
- Ruth van Baak Griffioen, Jacob van Eyck's "Der Fluyten Lust-hof". Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis, Utrecht 1991, ISBN 90-6375-151-6
- Thiemo Wind, Jacob van Eyck en de anderen - Nederlands solorepertoire voor blokfluit in de Gouden Eeuw. Dissertatie Universiteit Utrecht, 2006. (Jacob van Eyck and the Others – Dutch Solo Repertoire for Recorder in the Golden Age. KVNM, Utrecht 2011).
- Thiemo Wind, In Fluyt en Klokken-spel een aller eeuwen wonder - Jacob van Eyck: stadsbeiaardier, klokkendeskundige, blokfluitist en componist, in: Maandblad Oud-Utrecht, januari 2007, p. 4-9
Externe links
bewerken- Website over Jacob van Eyck
- Luisterfragmenten muziek Jacob Van Eyck
- Luisterfragmenten van blokfluitvariaties van Jacob van Eyck
- Luisterfragment van blokfluitvariatie van Jacob van Eyck (Camerata Hungarica)
- Het Utrechts Archief: Jacob van Eyck (gearchiveerd)
- Utrechts Klokkenluiders Gilde (Jacob van Eyckprijs (gearchiveerd)
- ↑ officiële website Utrechts Klokkenluiders Gilde
- ↑ Utrecht, Straatnaambesluit Jacob van Eyckpassage Utrecht. zoek.officielebekendmakingen.nl (18 juli 2023). Geraadpleegd op 19 juli 2023.