Jan de Sterke (schip, 1913)

Authentieke stoomsleepboot

De stoomsleepboot JAN DE STERKE is sinds 2003 een varend monument, als opgenomen in het Register Varend Erfgoed Nederland van de Federatie Varend Erfgoed Nederland. Sinds 2020 heeft zij ook de status Nationaal Monument.[1]

Vlag van Nederland
JAN DE STERKE
De JAN DE STERKE op het Merwedekanaal bij Meerkerk
De JAN DE STERKE op het Merwedekanaal bij Meerkerk
Algemene kenmerken
Lengte 14,37 m
Breedte 3,70 m
Diepgang 1,70 m op de hak,
met 6 ton kolen aan boord
Hoogte 3,50 m (kruiphoogte)
Deplacement 12,106 ton
ENI-nummer 02308348
Teboekstelling 8348 B Rott 1913
Originele meetbrief
Den Haag 1775 van 14 juli 1913
Opmerkingen Register Varend Erfgoed Nederland nr. 585
Portaal  Portaalicoon   Maritiem

Het schip is gebouwd in 1913 op de werf C.W. van Straaten & van den Brink Scheepsbouw en Machinereparatie in Den Haag, onder de naam Snel. De stoom wordt geproduceerd in een kolengestookte Schotse ketel van circa 2500 liter water. Deze ketel verving in 1973 de oude, die in slechte staat was. In 2020 en 2021 werd de sleepboot gerestaureerd en lag een aantal maanden bij Scheepswerf Damen te Hardinxveld-Giessendam. De stoomketel werd gereviseerd door Van der Mark Ketelonderhoud uit De Lier.

Om het onderhoud te kunnen bekostigen wordt voor rondvaarten deelgenomen aan nautische evenementen en sinds 2022 is met de sleepboot asverstrooiing mogelijk op de rivier.[2]

Oorsprong van de huidige naam

bewerken

Op het wapen van Gorinchem staat: "Fortes Creantur Fortibus", vertaald wordt dat "Sterken brengen sterken voort". Dit was de lijfspreuk van de Heren van Arkel, die in de middeleeuwen tot 1412 vanuit Gorinchem de dienst hebben uitgemaakt in het Land van Arkel. Men denkt dat de spreuk teruggaat tot Jan van Arkel, bijgenaamd "de sterke", die Jan van Arkel de Tiende opvolgde. Het geslacht Van Arkel is altijd nauw verbonden geweest met de historie van Gorinchem. Toen Jan een keer onder de Dalempoort, een van de stadspoorten, door reed, pakte hij een van de balken met beide handen beet, klemde zijn paard tussen de dijen en trok zichzelf en het paard omhoog aan de balk. In een andere versie van het verhaal werd Jan achtervolgd door de vijand. Ook in dit verhaal trok hij zich met paard en al omhoog in de poort. Maar nu stormden zijn achtervolgers onder hem door, waarna hij snel de poort sloot en ze zo kon vangen. Gorcummers houden de gedachte aan Jan de Sterke levend, onder andere via deze scheepsnaam.

Namen van het schip en de eigenaren

bewerken
Jaar Scheepsnaam Eigenaar Plaats Land
8 juli 1913 Snel NV Sleepboot Snel Rotterdam. (Dir. C. Overwater) Rotterdam Nederland
16 januari 1935 Snel J.H. van Bon van Cafe Wacht Am Rhein Millingen Nederland
12 oktober 1939 Snel van Kriekels & Tiereni Luik België
1949 Mariette G. Bijl Luik België
30 januari 1967 Mariette Fa.Duliere Dinant België
12 oktober 1972 Mariette F.Weggelaar Leeuwarden Nederland
1973 Mariette C.H.von Gimborn Emmerich Duitsland
7 mei 1977 Hendrina II Leeuwarder sleepdienst (Dir. H. van Duuren) Oosterwierum Nederland
1 mei 1995 Hendrina II Stichting de Compound Gorinchem Nederland
6 december 1996 Jan de Sterke Stichting de Compound Gorinchem Nederland

Van 1913-1933 voer het schip in charter bij de NV Stoomsleepdienst Volharding. Daarna heeft het vanaf eind januari 1932 tot 1935 opgelegd gelegen in de Coolhaven in Rotterdam.[3]

Voortstuwing

bewerken
Kenmerken van de voortstuwing
Stoommachine 2-cilinder-compound-stoommachine van I.A Kreber uit Vlaardingen.
Hogedrukcilinder 180 mm
Lagedrukcilinder 385 mm
Slag 220 mm
Maximaal toerental 185 omwentelingen per minuut
Vermogen 65 ipk met injectiecondensatie
Keerkoppeling Marchel
Ketel Schotse 1-vuursketel, kolengestookt, geheel gelast en vervaardigd door Ducosto te Leeuwarden
Waterinhoud 2450 liter
Werkdruk 10,3 bar
Lengte 2,30 m
Diameter 1,75 m
Verwarmd oppervlak 23 m²
Schroef vierblads
Schroefdiameter 1,3 m

Liggers Scheepmetingsdienst

bewerken
Meetnummer District en volgnr. Meetdatum Meetplaats Lengte [m] Breedte [m] Inzinking [m] Waterverplaatsing [ton] Naam Eigenaar Domicilie
GN716 Groningen 5 november 1982 14,37 3,70 1,61 8,800 ton HENDRINA II -

Ligplaats

bewerken

De vaste ligplaats van de Jan de Sterke is aan de Ondervloed te Gorinchem. In de wintermaanden is er een tijdelijke, meer beschutte plaats, net binnen de Lingesluis te Gorinchem.

Zie ook

bewerken
bewerken
Zie de categorie Jan de Sterke (tugboat, 1913) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.