Matsoni
Matsoni (Georgisch: მაწონი) of Matsoen (Armeens: մածուն) is een gefermenteerd melkproduct uit de Zuidelijke Kaukasus landen Armenië en Georgië. Het product wordt traditioneel in beide landen gemaakt. Armenië claimt de historische productoorsprong, Georgië heeft matsoni als beschermde geografische aanduiding vastgelegd en claimt dat de Armeense matsoen een schending is hierop.
| Matsoni | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Matsoni
| ||||
| Land |  Armenië Georgië
| |||
| Hoofdingrediënt(en) | melk | |||
| Type | yoghurt | |||
| ||||
Etymologie
bewerkenDe naam van het product is een afgeleide van het Indo-Europese mats wat 'mengen', 'kneden' of 'deeg maken' betekent. Op deze basis, in het Armeens մած, is een reeks Armeense woorden gebouwd die duiden op een dikke substantie: matsoetsik (մածուցիկ, stroperig), matsvel (մածվել, stremmen), matsan (մածան, plakkerig, dingen om gaten mee te vullen) en matsoetsanel (մածուցանել, dikker maken, stremmen).[1][2] Het Armeense 'mats' heeft ook cognaten in het Perzisch (māst, 'yoghurt'), Hotanees (māsta, 'stremmen') en Sanskriet (mastoe, zure room).[3]
De naam van het product wordt beschreven door middeleeuwse Armeense auteurs, met name Grigor Magistros (11e eeuw) die de logica van leenwoorden in de etymologie omschreef aan de hand van de overdacht van de woorden matsoen en matsoni.[4] Georgisch is geen Indo-Europese taal en het woord "matsoni" bestaat ook niet in oude en middeleeuwse Georgische inscripties. Armeniërs zien hierin het bewijs dat de productnaam een Armeense oorsprong heeft.[5]
Samenstelling
bewerken
Matsoni is een gefermenteerde melk die lijkt op yoghurt en wordt gemaakt van (meestal) koemelk, geitenmelk, schapenmelk, of buffelmelk of een mix daarvan en een yoghurtcultuur van voorgaande producties.[6] Ten opzichte van yoghurt heeft matsoni meer verscheidenheid aan melkzuurbacteriën.[7] De kenmerkende hoge viscositeit van matsoni komt door de Lactococcus lactis ssp. cremoris die in de yoghurt aanwezig is.
De samenstelling van de matsoni en matsoen zouden bijdragen aan het verhelpen van spijsverteringsstoornissen. Claims dat het tot een langer leven leidt zijn onvoldoende bewezen.[8][9]
Japanse Kaspische Zeeyoghurt
bewerken
In Japan circuleert de zogenaamde 'Kaspische Zee-yoghurt' wat een Kaukasus-yoghurt zou zijn. De yoghurt zou in 1986 uit het Georgische Dzjava (Zuid-Ossetië) meegenomen zijn en werd in Japan commercieel geïntroduceerd.[10] Er wordt soms gezegd dat deze zogenaamde 'Kaspische Zee-yoghurt' hetzelfde type yoghurt is als matsoni, maar een vergelijkende studie naar de microbiota en viscositeit wees uit dat de twee zeer verschillend zijn. De Japanse 'Kaspische Zee-yoghurt' is draderig van structuur, in tegenstelling tot matsoni, en lijkt in dat opzicht veel meer op de Russische smetana. De viscositeit en smaak benaderde zeer dicht de Finse viili, maar de werkelijke oorsprong bleef nog onduidelijk.[11]
Georgische naamsbescherming
bewerkenOp 1 april 2012 ging in Georgië een wet van kracht waarin een hele reeks traditionele Georgische producten tot beschermde geografische aanduiding werden verklaard, waaronder matsoni.[12] Dit gebeurde in de voorbereidende fase voor het associatie- en vrijhandelsverdrag met de Europese Unie dat in 2016 volledig in werking trad.[13] In 2011 had Armenië al protest aangetekend bij Georgië en de EU over de productbescherming van matsoni, maar kreeg nul op het rekest.
In februari 2022 kwam naar buiten dat Georgië in najaar 2021 plotseling handhaafde op deze productbescherming en hield Armeense vrachtwagens met matsoen bij de grens tegen die op weg waren naar Rusland.[14][15] De Georgiërs beschouwen matsoen als een "inbreuk op de intellectuele eigendomsrechten die Tbilisi claimt op matsoni", tot beide landen een bilaterale overeenkomst sluiten over wederzijdse erkenning van geografische aanduidingen.[16][17]
Zie ook
bewerkenReferenties
bewerken- ↑ (hy) Զրույց 80. Հայկական Մածունը (Gesprek 80: De Armeense Matsoen). AZG (15 augustus 2012). Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (ru) Армянская Кулинария (Armeens koken) (djvu). Hayastan Publishing House, Jerevan Pag.14 (1984). Gearchiveerd op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) Hartmann, Ina J., Oxford University Working Papers in Linguistics, Philology & Phonetics (pdf). Oxford University (1 mei 2002). Gearchiveerd op 27 maart 2022. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (ru) История лингвистических учений : Средневековый Восток (Geschiedenis van taalkundige doctrines: Middeleeuws Oosten) (pdf). Nauka, Leningrad Pag.17 (1981). Gearchiveerd op 23 oktober 2013. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) Why cannot “matsun” and “matsoni” coexist?. Orbeli Center (16 februari 2022). Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) (2007). Microbial biogeography of the transnational fermented milk matsoni. Food Microbiology 50 (1): Pag.12-19 (Elsevier Science). DOI: 10.1016/j.fm.2015.01.018. Gearchiveerd van origineel op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023. “Matsoni (syn. mazun, matsoon) is a traditional Caucasian fermented milk product largely used from ancient times. It is considered an analog of yogurt and prepared from milk of cow, sheep, goat, buffalo, or a mixture thereof [....] inoculated with a portion (approximately 1% wt/wt) of finished matsoni, thereby maintaining an ongoing culture consortium of lactic acid bacteria and yeasts.”.
- ↑ (en) (2007). Major microbiota of lactic acid bacteria from Matsoni, a traditional Georgian fermented milk. Animal Sciences Journal 78 (1): Pag.85-91 (Japanese Society of Animal Science). DOI: 10.1111/j.1740-0929.2006.00409.x. Gearchiveerd van origineel op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) (12 september 2022). Where tradition meets science: microbial diversity and bioactive compounds in Armenian fermented milk products. Bioactive Molecules And Pharmaceuticals 1 (9): Pag.1-17 (Functional Food Center). ISSN: 2832-4528. DOI: 10.1111/j.1740-0929.2006.00409.x. Gearchiveerd van origineel op 26 juli 2023. Geraadpleegd op 26 juli 2023.
- ↑ (en) Oluwatosin Ademola Ijabadeniyi (2020). Food Science and Technology - Trends and Future Prospects, 1e editie. Walter De Gruyter, Berlijn, Boston, "9.7 Matsoni", Pag.150. ISBN 9783110667462 doi=10.1515/9783110667462. Gearchiveerd op 13 september 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) (2009). Involvement of Acetobacter orientalis in the production of lactobionic acid in Caucasian yogurt (“Caspian Sea yogurt”) in Japan. Journal of Dairy Science 92: Pag.25–34 (American Dairy Science Association). DOI: 10.1111/j.1740-0929.2008.00607.x. Gearchiveerd van origineel op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023. “Caucasian yogurt, also known as “Caspian Sea yogurt” in Japan, was traditionally produced in the Caucasus region in the western part of Eurasia, and is believed to have been introduced into Japan from the village of Java, Georgia, in 1986.”.
- ↑ (en) (18 maart 2009). Microbiota analysis of Caspian Sea yogurt, a ropy fermented milk circulated in Japan. Animal Sciences Journal 80 (2): Pag.187-192 (Japanese Society of Animal Science). DOI: 10.1111/j.1740-0929.2008.00607.x. Gearchiveerd van origineel op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023. “Although it is said that Caspian Sea yogurt was brought to Japan from Georgia by professor Yamori, we could not find this ropy product in Georgia. The Georgian traditional fermented milk (Matsoni) was entirely different from the Japanese Caspian Sea yogurt. Matsoni is a non-ropy fermented milk similar to Bulgarian yogurt where the principal microbiota is Streptococcus thermophilus and L. delbrueckii ssp. bulgaricus (Uchida et al. 2007). Caspian Sea yogurt is considered to be similar to Smetana, a Russian fermented cream. [...] we thought that Caspian Sea yogurt found in Japan may be similar to viili, and different to Matsoni and Smetana. However it is probably not directly originated from viili, [...]”.
- ↑ (ka) საქპატენტის მიერ რეგისტრირებული გეოგრაფიული აღნიშვნები (Geografische aanduidingen geregistreerd door Sakpatent). Sakpatent (24 januari 2012). Gearchiveerd op 13 september 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (ka) ერთი მხრივ, საქართველოსა და მეორე მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმების XVII-C დანართსა და XVII-D დანართის B ნაწილში ცვლილებების შეტანის შესახებ გეოგრაფიული აღნიშვნების ქვეკომიტეტის 2016 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება N1/2016 (Besluit van het subcomité geografische aanduidingen van 10 november 2016 N1/2016 inzake wijzigingen van deel B van bijlage XVII-C en bijlage XVII-D van de associatieovereenkomst tussen Georgië, enerzijds, en de Europese Unie en de Europese Unie voor Atoomenergie, anderzijds, en hun lidstaten). Legislative Herald of Georgia (10 november 2016). Gearchiveerd op 25 juli 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) Armenia, Georgia battle over yogurt. Eurasianet (11 februari 2022). Gearchiveerd op 23 maart 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (en) Matsonigate: Armenian-Georgian dispute over traditional yogurt. JAM News (12 februari 2022). Gearchiveerd op 14 januari 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2023.
- ↑ (ka) Armenia, Georgia battle over yogurt. Radio Tavisupleba (RFE/RL) (10 februari 2022). Gearchiveerd op 26 juli 2023. Geraadpleegd op 26 juli 2023.
- ↑ (en) Georgia bans transit of Armenian matzoon through its territory. ARKA (8 februari 2022). Geraadpleegd op 26 juli 2023.
