Lijst van James Bondfilms
Zie voor meer informatie: Waarom staat mijn artikel op de beoordelingslijst. Voel je vrij het artikel te bewerken.
Haal de pagina echter niet leeg en verwijder deze boodschap niet voordat de discussie gesloten is.
Aan dit artikel of deze sectie wordt de komende uren of dagen nog druk gewerkt.
Klik op geschiedenis voor de laatste ontwikkelingen.
De lijst van James Bondfilms bevat sinds 2021 25 officiële en 2 onofficiële films. De filmreeks begon met Dr. No in 1962 en de vijfentwintigste en laatste film No Time to Die verscheen in 2021.
James Bond is een fictief karakter bedacht door de Britse schrijver Ian Fleming in 1953. Het is een Britse geheim agent werkend voor de MI6 onder de codenaam 007. Bond is door zeven verschillende acteurs vertolkt: Sean Connery, David Niven, George Lazenby, Roger Moore, Timothy Dalton, Pierce Brosnan en Daniel Craig. EON Productions bezit de rechten van de Fleming's Bond boeken en maakte vijfentwintig van de zevenentwintig films over het personage.[1]
Albert R. Broccoli en Harry Saltzman verkregen de rechten over de boeken van Fleming in 1961. Samen richten ze EON Productions op dat met de financiële steun van United Artists de eerste film Dr. No uitbracht. De film werd geregisseerd door Terence Young en Sean Connery was de eerste vertolker van James Bond. Broccoli en Saltzman richten eveneens de maatschappij Danjaq op om het uitbrengen van toekomstige projecten in de James Bond reeks te kunnen garanderen.[2] The EON Productions bracht uiteindelijk vijfentwintig films uit met de meeste recente film No Time to Die uit 2021. Met een opbrengst van $7.8 miljard is het de vijfde meest succesvolle filmreeks.[3] Met inflatiewijzigingen meegerekend heeft de filmreeks $12.676 miljard opgebracht, met een gecorrigeerde inflatie van $19.2 miljard. EON Productions bracht het verschil in inflatie op een totaal van Doublure: alle informatie in dit artikel is al elders in Wikipedia te vinden.0 miljard.
De James Bond films hebben zes Oscars gewonnen: een Oscar voor beste geluid in Goldfinger, een Oscar voor beste visuele effecten in Thunderball, een Oscar voor beste originele nummer voor Adele's titselsong in Skyfall, een Oscar voor beste originale nummer voor Sam Smith's titelsong Writing's on the Wall in Spectre en voor Billie Eilish's titelsong in No time to Die. Andere titelsongs die genomineerd zijn voor een oscar waren Paul McCartney's Live and Let Die, Carly Simon's Nobody Does It Better van The Spy Who Loved Me en Sheena Easton's For Your Eyes Only. In 1982 ontving Albert R. Broccoli een Irving G. Thalberg Memorial Award.[4]
Toen Broccoli en Saltzman de rechten kochten van de bestaande en toekomstige Fleming boeken bevatte de deal niet Casino Royale, die reeds was verkocht aan producent Gregory Ratoff voor een televisieadaptie in 1954. Na Ratoff's dood werden de rechten doorverkocht aan Charles K. Feldman, die in 1967 de parodie Casino Royale in 1967 uitbracht. Een rechtszaak zorgde ervoor dat de rechten van Thunderball in de handen kwamen van Kevin McClory doordat hij, Fleming en scriptschrijver Jack Whittingham een filmscript had geschreven gebaseerd op de roman. Ondanks dat EON Productions en McClory hun krachten bundelden om Thunderball in 1964 te produceren, behield McClory de rechten voor een adaptie van Thunderball in de vorm van Never Say Never Again in 1983.[5] De rechten van deze beide films behoren tot Metro-Goldwyn-Mayer, dat eveneens de reguliere EON Producties beheert.[6][7]
EON films
bewerken| Film | Titel | Jaar | Regisseur | James Bond | Budget | Opbrengst[a] | IMDb[b] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Dr. No | 1962 | Terence Young | Sean Connery | $ 1.100.000 | $ 59.600.000 | 7,3[8] |
| 2 | From Russia with Love | 1963 | $ 2.000.000 | $ 78.900.000 | 7,5[9] | ||
| 3 | Goldfinger | 1964 | Guy Hamilton | $ 3.000.000 | $ 124.900.000 | 7,7[10] | |
| 4 | Thunderball | 1965 | Terence Young | $ 9.000.000 | $ 141.200.000 | 7,0[11] | |
| 5 | You Only Live Twice | 1967 | Lewis Gilbert | $ 9.500.000 | $ 111.600.000 | 6,9[12] | |
| 6 | On Her Majesty's Secret Service | 1969 | Peter Hunt | George Lazenby | $ 7.000.000 | $ 87.400.000 | 6,8[13] |
| 7 | Diamonds Are Forever | 1971 | Guy Hamilton | Sean Connery | $ 7.200.000 | $ 116.000.000 | 6,7[14] |
| 8 | Live and Let Die | 1973 | Roger Moore | $ 7.000.000 | $ 126.000.000 | 6,8[15] | |
| 9 | The Man with the Golden Gun | 1974 | $ 13.000.000 | $ 97.600.000 | 6,8[16] | ||
| 10 | The Spy Who Loved Me | 1977 | Lewis Gilbert | $ 14.000.000 | $ 185.400.000 | 7,1[17] | |
| 11 | Moonraker | 1979 | $ 34.000.000 | $ 210.300.000 | 6,3[18] | ||
| 12 | For Your Eyes Only | 1981 | John Glen | $ 28.000.000 | $ 194.900.000 | 6,8[19] | |
| 13 | Octopussy | 1983 | $ 27.500.000 | $ 187.500.000 | 6,6[20] | ||
| 14 | A View to a Kill | 1985 | $ 30.000.000 | $ 152.400.000 | 6,3[21] | ||
| 15 | The Living Daylights | 1987 | Timothy Dalton | $ 30.000.000 | $ 191.200.000 | 6,7[22] | |
| 16 | Licence to Kill | 1989 | $ 32.000.000 | $ 156.200.000 | 6,6[23] | ||
| 17 | GoldenEye | 1995 | Martin Campbell | Pierce Brosnan | $ 58.000.000 | $ 351.500.000 | 7,2[24] |
| 18 | Tomorrow Never Dies | 1997 | Roger Spottiswoode | $ 110.000.000 | $ 333.011.068 | 6,5[25] | |
| 19 | The World Is Not Enough | 1999 | Michael Apted | $ 175.000.000 | $ 361.832.377 | 6,4[26] | |
| 20 | Die Another Day | 2002 | Lee Tamahori | $ 195.000.000 | $ 431.971.116 | 6,1[27] | |
| 21 | Casino Royale | 2006 | Martin Campbell | Daniel Craig | $ 210.000.000 | $ 616.502.912 | 8,0[28] |
| 22 | Quantum of Solace | 2008 | Marc Forster | $ 230.000.000 | $ 589.580.482 | 6,6[29] | |
| 23 | Skyfall | 2012 | Sam Mendes | $ 255.000.000 | $ 1.108.694.081 | 7,8[30] | |
| 24 | Spectre | 2015 | $ 245.000.000 | $ 880.614.360 | 6,8[31] | ||
| 25 | No Time to Die | 2021 | Cary Fukunaga | $ 250.000.000 | $ 774.153.007 | 7,5[32] |
Dr. No (1962)
bewerken
Zie Dr. No (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Strangways, de chef van MI6 in Jamaica is vermoord. De Britse agent James Bond (007) wordt naar Jamaica gestuurd om onderzoek te doen naar de zaak. Bond ontmoet Quarrel, een visserman, die samenwerkte met Strangways op nabijgelegen eilanden om minerale monsters te verzamelen. Een van de eilanden betreft Crab Key, dat toebehoort aan Dr. No.
Bond en Quarrel bezoeken het eiland en ontmoeten daar Honey Ryder, een lokale schelpenverzamelaarster. De drie worden aangevallen door de mannen van Dr. No. Quarrel wordt gedood door een vlammenwerper en Bond en Ryder worden gevangen genomen. Dr. No vertelt Bond dat hij toebehoort aan een organisatie genaamd SPECTRE, the Special Executive for Counter-intelligence, Terrorism, Revenge en Extortion en van plan is en het Mercuryprogramma van Cape Canaveral Space Force Station te verhinderen met zijn atoomaangedreven radiostraal. Bond en Ryder weten echter van het eiland te ontsnappen, Dr. No te doden en zijn eiland te verwoesten.
From Russia With Love (1963)
bewerken Zie From Russia With Love (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.SPECTRE's expert Kronsteen, bekend als Number Five, bedenkt een plan om een Lektor cryptografie van de Sovjet-Unie te stelen en het terug te verkopen om wraak te krijgen op Bond voor het vermoorden van Dr. No. Voormalig SMERSH agente Rosa Klebb, bekend als Number Three, krijgt de leiding over de missie. Ze rekruteert Donald Red Grant, een huurmoordenaar, en Tatiana Romanova die zij als lokaas gebruikt om Bond naar een Sovjet consulaat in Istanboel te lokken.
Bond reist naar Turkije waar hij Kerim Bey ontmoet, de officier van MI6 in Turkije. Met de hulp van Romanova weten ze de Lektor te bemachtingen en ontsnappen door te reizen met de Orient Express. Onderweg worden ze aangevallen door Grant die Bey weet te doden. Grant doet zich voor als een andere Britse agent en drogeert Romanova. Bond weet Grant te verleiden om zijn aktetas te openen met traangas als boobytrap erin, waardoor Bond Grant kan doden. Bond en Romanova ontsnappen met de Lektor naar Venetië. Kronsteen wordt geëlimineerd door een onbekende baas van SPECTRE voor zijn falen. Klebb, die zich voordoet als hotelmeisje, probeert de Lektor te stelen en Bond te doden. Zij wordt echter doodgeschoten door Romanova.
Goldfinger (1964)
bewerken Zie Goldfinger (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bond wordt op een nieuwe missie gestuurd om Auric Goldfinger, een edelmetaalhandelaar, te observeren. Hij verdenkt Goldfinger op valsspelen tijdens een kaartspel en weet zijn persoonlijke assistente Jill Masterson te verleiden de controle over te nemen. Masterson wordt echter door Oddjob, Golfinger's Koreaanse handlanger, in goud gesmolten en sterft. Bond doet onderzoek naar Goldfinger's goud operatie en volgt hem naar Zwitserland. Wanneer hij Goldfinger's plannen weet te verijdelen, neemt diezelfde Goldfinger hem gevangen op een stoerij in Kentucky. Bond weet te ontsnappen en luistert een ontmoeting van Goldfinger met Amerikaanse maffiosi af, waarin hij hoort dat Goldfinger zijn plan presenteert om Fort Knox te beroven door een drogerend gas te gebruiken.
Bond wordt nogmaals gevangengenomen en ontmoet op een privéjet Pussy Galore, Goldfingers privepilote, en weet haar te overtuigen om de Amerikaanse autoriteiten te informeren. Goldfinger's privéleger weet in te breken in Fort Knox en de kluis te bereiken waarna Bond Oddjob weet te elektrocuteren en te vermoorden. Tegelijkertijd vecht het Amerikaanse leger met Goldfinger's privéleger. Goldfinger weet in te breken in Galore's privéjet, maar Bond weet al worstelend ervoor te zorgen dat Goldfinger een kogel in een raam schiet, waardoor hij uit het raam wordt geblazen en overlijdt.
Thunderball (1965)
bewerken Zie Thunderball (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bond doet onderzoek naar kaping van de Avro Vulcan, geladen met twee atoombommen, door SPECTRE. Voor de terugkeer van de atoombommen vraagt de organisatie een afkoopsom. Bond komt in de Bahama's terecht, waar hij CIA lid en vriend Felix Leiter ontmoet. Het duo vermoedt dat Emilio Largo, die kort daarna wordt ontmaskerd als SPECTRE's Number Two, verantwoordelijk is voor de kaping. Ze doen onderzoek naar de omgeving van Largo's jacht en naar de plek waar de jacht naartoe is gevaren. Na het vinden van de Avro Vulcan, zonder de twee atoombommen, regelen Bond en Leiter dat Largo's jacht wordt getraceerd en leiden hem in een hinderlaag na het verplaatsen van de bommen. Samen met de hulp van Domino Derval weten ze Largo's plan te verijdelen en hem te doden.
You Only Live Twice (1967)
bewerken Zie You Only Live Twice (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.007 wordt naar Japan gestuurd om onderzoek te doen naar de verdwijning van het ruimtevaartuig Jupiter 16 en de kidnapping van een astronaut van het Geminiprogramma. Na zijn aankomst ontmoet Bond Aki, de assistent van Tiger Tanaka werkend voor de Japanse geheime dienst. Bond ontdekt dat het meesterbrein achter de verdwijing SPECTRE's Number One Ernst Stavro Blofeld blijkt te zijn, die samenwerkt met de plaatselijke industrieel Mr. Osato. Bond weet de locatie van SPECTRE's geheime lanceerbasis te ontdekken en ontmoet aldaar Blofeld. Blofeld vertelt Bond over zijn plannen om het ruimtevaartuig Bird One te gebruiken als vijandig ruimtevaartuig om de Koude Oorlog in de Derde Wereldoorlog te doen laten veranderen.
Tanaka's ninjatroepen weten het eiland over te nemen doordat Bond Blofeld weet af te leiden om de geheime basis open te zetten. Tijdens de overneming wordt Mr. Osato geluiqideerd en weet Bond af te rekenen met Hans, een huurmoordenaar van SPECTRE. Blofeld start zelfvernietiging van de basis en weet te ontkomen. Bond, Tanaka en Kissy Suzuki weten te ontsnappen voordat basis explodeert en worden gered door een onderzeeër.
On Her Majesty's Secret Service (1969)
bewerken Zie On Her Majesty's Secret Service (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Tijdens zijn zoektocht naar Blofeld, redt Bond (nu gespeeld door George Lazenby) Tracy di Vicenzo van zelfmoord op een strand. De twee ontmoeten elkaar opnieuw in een casino. Bond ontvang informatie van Marc-Ange Draco, het hoofd van de Europese misdaadsyndicaat Unione Corse en Tracy's vader, over een Zwitserse advocaat van Blofeld. Bond weet in te breken in het kantoor van deze advocaat en ontdekt dat Blofeld samenwerkt met het College of Arms in Londen. Hij doet zich voor als afgezant van het college tijdens een ontmoeting in Piz Gloria in de Zwitserse Alpen. Aldaar ontdekt Bond dat Blofeld zijn patiënten hersenspoeld om bacteriologische oorlogsvoeringsmiddelen te verspreiden over verschillende delen van de wereld.
Bond weet uit Piz Gloria te ontsnappen nadat Blofeld hem als Britse agent identificeert. Samen met Draco's vallen ze de kliniek in en weten deze over te nemen, terwijl Blofeld weet te ontsnappen. Bond trouwt met Tracy, maar terwijl de twee op huwelijksreis gaan wordt Tracy vermoord door Irma Bunt, Blofeld's partner.
Diamonds Are Forever (1971)
bewerken Zie Diamonds Are Forever (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bond (nu weer vertolkt door Sean Connery) doet onderzoek naar een grote smokkeling van diamanten vanuit Afrika via Nederland en het Verenigd Koninkrijk naar de Verenigde Staten. Vermomd als professioneel smokkelaar en moordenaar Peter Franks ontmoet Bond Tiffany Case in Amsterdam. Nadat hij de echte Franks heeft vermoord, reist Bond door naar de Verenigde Staten waar hij Felix Leiter ontmoet. Het spoor gaat verder naar de Whyte House, een casino van miljardair Willard Whyte. Hier ontmoet Bond Plenty O'Toole die na een mislukt liefdesavontuur met Bond wordt aangezien als Case en daarom wordt geliquideerd. Hierna voegt Case zich aan Bond's zijde.
Bond volgt de diamantenroof tot aan de overname van Bert Saxby, Whyte's hoofd van de beveiliging, en doet onderzoek naar een laboratorium toebehorend aan Whyte. Hier ontdekt hij een laser die is gemaakt door een specialist genaamd Dr. Metz. Bond bezoekt Whyte, maar stuit in plaats van Whyte op Blofeld. 007 wordt gevangenomen door Blofeld die onthult dat de laser nucleaire raketten kan verwoesten en wordt verkocht aan de hoogste bieder. Bond weet te ontsnappen en volgt Blofeld naar een booreiland. Aldaar weet hij het plan te verijdelen en Blofeld's organisatie uiteen te drijven.
Live and Let Die (1973)
bewerken Zie Live and Let Die (film) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.James Bond (gespeeld door Roger Moore) wordt op missie gestuurd om onderzoek te doen naar de moord van drie MI6 agenten in 24 uur tijd. De drie MI6 agenten deden alle drie onderzoek naar de operatie van Dr. Kananga, de dictator van het fictieve eiland San Monique. Bond stuit in New Orleans op Mr. Big, een Amerikaanse gangster en eigenaar van het restuarant Filet of Soul, en Solitaire, een waarzegster die gebruikmaakt van Tarot kaarten.
Op San Monique ontdekt Bond dat Kanaga twee ton aan heroïne verbouwd en zijn papavervelden beschermd door gebruik te maken van voodoo en occultisme. Hij ontmaagt Solitaire die hierdoor haar waarzegkrachten kwijtraakt. 007 weet eveneens Mr. Big te ontmaskeren als Dr. Kananga die via zijn Filet of Soul restaurant de heroïne wil distribueren. Bond wordt gevangengenomen en door Tee Hee, Kananga's handlanger, naar een krokodillenfarm gebracht. Bond weet te ontkomen via een speedboat achtervolging waarin hij Adam, een huurmoordenaar van Kananga, weet te doden. Ondertussen wordt Solitaire voor haar verraad geëxecuteerd, maar Bond weet dit te verijdelen en Baron Samedi, een handlanger van Kananga, in een kist vol slangen te werpen. Samen met Solitaire weet Bond Kananga zowel zijn paparervelden als hemzelf laten exploderen. Bond en Solitaire reizen vervolgens per trein, waar het duo wordt aangevallen door Tee Hee. Bond weet Tee Hee van zijn metalen arm te ontdoen, waarna hij hem uit het raam werpt en zijn reis met Solitaire kan vervolgen.
The Man With the Golden Gun (1974)
bewerken Zie The Man with the Golden Gun voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Nadat MI6 een gouden kogel met daarop 007 ontvangt, gaat Bond op onderzoek uit naar de Britse wetenschapper Gibson die de Solex agitator heeft uitgevonden, een apparaat dat zonnestroom benut om de Oliecrisis van 1973 op te lossen. De kogel is afkomstig van een zeker Francisco Scaramanga. Bond lokaliseert Scaramanga in Macau, waar hij Scaramanga's minaares Andrea Anders gouden kogels ziet verzamelen in een casino. Bond volgt Anders naar Hong Kong waar hij haar weet te overtuigen te onthullen dat Scaramanga een afspraak heeft in de Bottoms Up Club. Als Bond daarheen gaat is hij getuige van de moord op Gibson en de roof van de solex agitator door Nick Nack, een handlanger van Scaramanga. Bond ontmoet Scaramanga en Nick Nack tijdens een bokswedstrijd waarin Anders is geliquideerd voor haar verraad. 007 weet Scaramanga te volgen na een eiland in de Zuid-Chinese Zee. Tijdens een rechtsreeks duel met Scaramanga weet Bond hem te vermoorden door zich voor te doen als een neppe James Bond. Bond weet op tijd de solex agitator te verwijderen en ontsnapt in een jonk. Daar wordt hij aangevallen door Nick Nack die berust is op wraak. Bond weet echter Nick Nack te overmeesteren en hem gevangen te zetten.
The Spy Who Loved Me (1977)
bewerken Zie The Spy Who Loved Me voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bond wordt op missie gestuurd om onderzoek te doen naar de verdwijning van ballistische raketonderzeeërs van de Royal Navy en Marine van de Sovjet-Unie. Zowel Bond als geheime agent XXX, Major Anya Amasova van de KGB, worden op onderzoek uitgestuurd naar Caïro, Egypte om een gestolen microfilm terug te vinden. Het duo stuit op Jaws, een door de geheimzinnig miljardair en kluizenaar Karl Stromberg, die microfilm heeft bemachtigd door de houder Max Kalba te vermoorden. Bond weet de microfilm te bemachtigen maar wordt gedrogeerd door Amasova. De MI6 en KGB bundelen hun krachten en sturen Bond en Amasova naar Sardinië. Na een nieuwe aanval van Jaws te hebben overleefd, doen Bond en Amasova zich voor als een marinewetenschapper en zijn vrouw en ontmoeten Stromberg. Hierna worden zij aangevallen en weet Bond door middel van snufjes in zijn auto de achtervolgers af te schudden. Ondertussen ontdekt Amasova dat Bond haar geliefde heeft vermoord in Berngarten en besluit de missie af te maken met Bond, maar hem daarna te vermoorden.
Bond en Amasova gaan samen aan boord van een Amerikaanse onderzeeër om op de Liparus, Stromberg's onderzeeër, terecht te komen. Hier worden zij al snel ontmaskerd, waarna Stromberg zijn plan onthuld om een polarisraket te gebruiken om New York en Moskou te vernietigen om de ondergang van de menselijke beschaving te versnellen. Hierna vertrekt hij met Amasova naar Atlantis. Bond weet te ontsnappen, de Liparus over te nemen en de koers van de raketten te wijzigigen zodat de beide onderzeeërs elkaar vernietigen. Bond vertrekt naar Atlantis waar hij Stromberg weet te vermoorden door hem dood te schieten. Hierna stuit hij op Jaws, die hij voert aan de haaien maar die weet echter te ontkomen door de haaien met zijn metalen gebit dood te bijten. Vervolgens redt Bond Amasova, die zijn pistool overneemt en hem erop wijst Bond na de missie te liquideren. Als Bond aangeeft dat zijn laatste wens is om hun natte kleren uit te doen, worden de twee even later door hun bazen in bed betrapt.
Lees meer
bewerken- James Bond-personage
- Lijst van personages uit de James Bondfilms en -boeken
- Lijst van James Bondboeken
- Lijst van champagnes uit James Bondfilms
- Lijst van auto's uit James Bondfilms
- ↑ Shprintz, Janet, Big Bond-holder. Variety (29 maart 1999). Gearchiveerd op 5 augustus 2020. Geraadpleegd op 13 december 2024. “Judge Rafeedie ... found that McClory's rights in the "Thunderball" material had reverted to the estate of Fleming”
- ↑ McKeown, Judge M. Margaret, Danjaq et al. v. Sony Corporation et al (PDF) (2001-08-). Gearchiveerd op 4 oktober 2006. Geraadpleegd op 13 december 2024. “in 1962 ... Danjaq teamed up with United Artists to produce Bond films.”
- ↑ Movie Franchises. Nash Information Services. The Numbers. Gearchiveerd op 22 augustus 2013. Geraadpleegd op 13 december 2024.
- ↑ The 54th Academy Awards (1982). Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS). Gearchiveerd op 2 april 2015. Geraadpleegd op 13 december 2024.
- ↑ The Lost Bond. Total Film. Future Publishing (27 februari 2008). Gearchiveerd op 24 oktober 2012. Geraadpleegd op 13 december 2024.
- ↑ Metro-Goldwyn-Mayer Inc. announces acquisition of Never Say Never Again James Bond assets. Metro-Goldwyn-Mayer (4 december 1997). Gearchiveerd op 5 mei 2008. Geraadpleegd op 13 december 2024.
- ↑ Sterngold, James, Sony Pictures, in an accord with MGM, drops its plan to produce new James Bond films. The New York Times (30 maart 1999). Gearchiveerd op 30 januari 2019. Geraadpleegd op 13 december 2024.
- ↑ [1]. Gearchiveerd op 9 januari 2023.
- ↑ [2]. Gearchiveerd op 26 december 2022.
- ↑ [3]. Gearchiveerd op 22 januari 2023.
- ↑ [4]. Gearchiveerd op 29 januari 2023.
- ↑ [5]. Gearchiveerd op 11 november 2022.
- ↑ [6]. Gearchiveerd op 14 februari 2023.
- ↑ [7]. Gearchiveerd op 19 februari 2023.
- ↑ [8]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [9]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [10]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [11]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [12]. Gearchiveerd op 9 januari 2023.
- ↑ [13]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [14]. Gearchiveerd op 9 januari 2023.
- ↑ [15]. Gearchiveerd op 11 juli 2023.
- ↑ [16]. Gearchiveerd op 25 september 2022.
- ↑ [17]. Gearchiveerd op 17 april 2023.
- ↑ [18]. Gearchiveerd op 12 juli 2023.
- ↑ [19]. Gearchiveerd op 27 oktober 2022.
- ↑ [20]. Gearchiveerd op 19 maart 2023.
- ↑ [21]
- ↑ [22]
- ↑ [23]. Gearchiveerd op 18 oktober 2022.
- ↑ [24]. Gearchiveerd op 6 januari 2023.
- ↑ [25]. Gearchiveerd op 6 januari 2023.
Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "kleine-letter", maar er is geen bijbehorend label <references group="kleine-letter"/> aangetroffen