Lipbloemenfamilie
De lipbloemenfamilie (Labiatae of Lamiaceae; beide namen zijn toegestaan) is een soortenrijke plantenfamilie. De familie dankt haar naam aan de typische vorm van de kroonbladeren, die samengegroeid zijn tot een boven- en onderlip.
| Lipbloemenfamilie | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Witte dovenetel | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Familie | |||||||||||||||
| Lamiaceae Martinov (1820) | |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||
Lipbloemenfamilie op  Wikispecies
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Kenmerken
bewerkenSommige soorten zijn struiken; bomen en klimplanten zijn zeldzaam in deze familie. Veel soorten hebben vierkantige, holle stengels. De bladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar (ieder paar een kwart slag gedraaid ten opzichte van het vorige paar). De bloemen zijn zygomorf (tweezijdig symmetrisch) met vijf samengegroeide kelkbladen en vijf vergroeide kroonbladen. De bloemen staan in schijnkransen.
Van een aantal soorten in deze familie bevatten de bladeren aromatische oliën. De familie omvat veelgebruikte keukenkruiden als tijm, munt, basilicum, echte marjolein, wilde marjolein, echte salie en rozemarijn.
Er is (nog) geen overeenstemming over de omgrenzing van de familie; er is een tendens om meer geslachten dan voorheen in deze familie onder te brengen.
Soorten
bewerkenDe volgende soorten worden hier beschreven:
| Nederlandse naam | Botanische naam |
|---|---|
| Aarmunt | Mentha spicata |
| groene munt | |
| Akkerandoorn | Stachys arvensis |
| Akkermunt | Mentha arvensis |
| Akkerzenegroen | Ajuga chamaepitys |
| Bergandoorn | Stachys recta |
| Bergbonenkruid | Satureja montana |
| Berggamander | Teucrium montanum |
| Betonie | Stachys officinalis |
| Blauw glidkruid | Scutellaria galericulata |
| Blauw kattenkruid | Nepeta racemosa |
| Bleekgele hennepnetel | Galeopsis segetum |
| Borstelkrans | Clinopodium vulgare |
| Satureja vulgare (synoniem) | |
| Bosandoorn | Stachys sylvatica |
| Citroenmelisse | Melissa officinalis |
| Dauwnetel | Galeopsis speciosa |
| Echte gamander | Teucrium chamaedrys subsp. germanicum |
| Echte lavendel | Lavandula angustifolia |
| Echte marjolein | Origanum majorana |
| Echte salie | Salvia officinalis |
| Echte tijm | Thymus vulgaris |
| Eenjarig bonenkruid | Satureja hortensis |
| Franse lavendel | Lavandula stoechas |
| kuiflavendel | |
| vlinderlavendel | |
| Gele dovenetel | Lamiastrum galeobdolon |
| Bonte gele dovenetel, cultivar van gele dovenetel | Lamiastrum galeobdolon 'Florentinum' |
| Gespleten hennepnetel | Galeopsis bifida |
| Gevlekte dovenetel | Lamium maculatum |
| Gestreepte dovenetel cultivar van gevlekte dovenetel | Lamium maculatum 'Variegatum' |
| Gewone brunel | Prunella vulgaris |
| Gewone hennepnetel | Galeopsis tetrahit |
| Grijs kattenkruid | Nepeta ×faassenii |
| Groene lavendel | Lavandula viridis |
| citroenlavendel | |
| Grote tijm | Thymus pulegioides |
| Haplostachys bryanii | |
| Hartgespan | Leonurus cardiaca |
| Heidezenegroen | Ajuga genevensis |
| Hemiandra rutilans | |
| Hoenderbeet | Lamium amplexicaule |
| Hondsdraf | Glechoma hederacea |
| Ingesneden dovenetel | Lamium hybridum |
| Klein glidkruid | Scutellaria minor |
| Kleinbloemige salie | Salvia verbenaca |
| Kleine steentijm | Clinopodium acinos |
| Satureja acinos (synoniem) | |
| Kleine tijm | Thymus serpyllum |
| Kranssalie | Salvia verticillata |
| Kruipend zenegroen | Ajuga reptans |
| Kruiptijm | Thymus praecox |
| Malrove | Marrubium vulgare |
| Moerasandoorn | Stachys palustris |
| Moerasgamander | Teucrium scordium |
| Paarse dovenetel | Lamium purpureum |
| Pepermunt | Mentha × piperita |
| Polei | Mentha pulegium |
| Rozemarijn | Salvia rosmarinus |
| Smalle raai | Galeopsis angustifolia |
| Spijklavendel | Lavandula latifolia |
| Trosgamander | Teucrium botrys |
| Veldsalie | Salvia pratensis |
| Watermunt | Mentha aquatica |
| Wild kattenkruid | Nepeta cataria |
| Wilde marjolein | Origanum vulgare |
| Witte dovenetel | Lamium album |
| Witte munt | Mentha suaveolens |
| Wolfspoot | Lycopus europaeus |
| Wollige munt | Mentha ×rotundifolia |
| Zachte hennepnetel | Galeopsis pubescens |
| Zomerandoorn | Stachys annua |
| Valse salie | Teucrium scorodonia |
Geslachten
bewerkenIn Nederland komen de volgende geslachten voor:
- Ajuga (Zenegroen)
- Ballota (Ballote)
- Clinopodium (Steentijm)
- Galeopsis (Hennepnetel)
- Glechoma
- Haplostachys
- Hemiandra
- Hyssopus
- Lamiastrum
- Lamium (Dovenetel)
- Lavandula (Lavendel)
- Leonurus
- Lycopus
- Marrubium
- Melissa
- Mentha (Munt)
- Nepeta (Kattenkruid)
- Ocimum (Basilicum)
- Origanum (Marjolein)
- Prunella (Brunel)
- Salvia (Salie)
- Satureja (Bonenkruid)
- Scutellaria (Glidkruid)
- Stachys (Andoorn)
- Teucrium (Gamander)
- Thymus (Tijm)
Zie ook:
- Coleus (geslacht: Siernetel)
Enkele andere geslachten
bewerkenAcanthomintha, Achyrospermum, Acinos, Acrocephalus, Acrotome, Acrymia, Aeollanthus, Agastache, Ajugoides, Alajja, Alvesia, Amethystea, Anisochilus, Anisomeles, Antonina, Asterohyptis, Becium, Benguellia, Blephilia, Bostrychanthera, Bovonia, Brazoria, Bystropogon, Calamintha , Capitanopsis, Capitanya, Catoferia, Cedronella, Ceratanthus, Chamaesphacos, Chaunostoma, Chelonopsis, Cleonia, Colebrookia, Collinsonia, Colquhounia, Comanthosphace, Conradina, Craniotome, Cuminia, Cunila, Cyclotrichium, Cymaria, Dauphinea, Dicerandra, Dracocephalum, Drepanocaryum, Eichlerago, Elsholtzia, Endostemon, Englerastrum, Eremostachys, Eriope, Eriiophyton, Eriopidion, Eriothymus, Erythrochlamys, Eurysolen, Fuerstia, Geniosporum, Glechon, Gomphostemma, Gontscharovia, Hanceola, Haplostachys, Haumaniastrum, Hedeoma, Hemiandra, Hemigenia, Hemizygia, Hesperozygis, Heterolamium, Hoehnea, Holocheila, Holmskioldia, Holostylon, Horminium, Hoslundia, Hymenocrater, Hypenia, Hypogomphia, Hyptidendron, Hyptis, Isodictyophorus , Isodon, Isoleucas, Keiskea, Kinostemon, Kudrjaschevia, Kurzamra, Lagochilus, Lagopsis, Lallemantia, Lamiophlomis, Leocus, Leonotis, Lepechinia, Leucas, Leucosceptrum, Limniboza, Lophanthus, Loxocalyx, Macbridea, Marmoritis, Marsypianthes, Meehania, Melittis, Mesona, Metastachydium, Microcorys, Micromeria, Microtoena, Minthostachys, Moluccella, Monarda, Monardella, Mosla, Neoeplingia, Neohyptis, Neustruevia, Nosema, Notochaete, Octomeron, Ombrocharis, Orthosiphon, Otostegia, Panzerina, Paraeremostachys, Paralamium, Paraphlomis, Peltodon, Pentapleura, Perilla, Perrierastrum, Phlomis, Phlomoides, Phyllostegia, Physostegia, Piloblephis, Pitardia, Platostoma, Plectranthus, Pogogyne, Pogostemon, Poliomintha, Prasium, Prostanthera, Pseuderemostachys, Puntia, Pycnanthemum, Pycnostachys, Renschia, Rhabdocaulon, Raphidion, Rhododon, Rostrinucula, Roylea, Rubiteucris, Sabaudia, Saccocalyx, Schizonepeta, Sideritis, Siphocranion, Skapanthus, Solenostemon, Stachyopsis, Stenogyne, Sulaimania, Suzukia, Symphostemon, Synandra, Syncolostemon, Tetradenia, Thorncroftia, Thuspeinanta, Thymbra, Thymus (genus), Tinnea, Trichostema, Wenchengia, Westringia, Wiedemannia, Wrixonia, Zataria, Ziziphora
Externe links
bewerken- Dicrastylidaceae , Labiatae, Symphoremataceae - in L. Watson and M.J. Dallwitz (1992 onwards). The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. http://delta-intkey.com
- Lamiaceae - in Stevens, P.F. Angiosperm Phylogeny Website. - Version 14, July 2017 [and more or less continuously updated since].
- Lamiaceae in de Flora of China
- Lamiaceae in de Flora of Missouri
- Lamiaceae in de Flora of Chile
- Lamiaceae in de Conspectus of the Vascular Plants of Madagascar
- Lamiaceae (lijst) en beschrijving in FloraBase - the Western Australian Flora
- (en) Lamiaceae in de NCBI Taxonomy Browser
- Familietyperingen - UvA - IBED[dode link]
