Louis-Prosper Gachard

Louis-Prosper Gachard (Parijs, 12 maart 1800 - Brussel, 24 december 1885) was een Belgisch historicus en algemeen rijksarchivaris (een functie die tot 1859 bekendstond als archivaris-secretaris) van 1831 tot aan zijn overlijden. Door zijn lange staat van dienst en grote werkdrift bouwde hij een wijdverbreide reputatie op, zodat hij in 1913 nog the greatest of Belgian scholars genoemd werd.^[1]

Levensloop

Louis-Prosper Gachard verhuisde toen hij zeventien was samen met zijn vader naar Doornik, dat toen deel was van het koninkrijk der Nederlanden. Na twee jaar in de drukkerij Casterman gewerkt te hebben, werd Gachard op 15 juni 1819 adjunct-secretaris van de stad. In 1821 werd hij genaturaliseerd tot Nederlander. In het Doornikse stadhuis ontdekte hij het stadsarchief, waar hij vanaf 1822 probeerde orde in te brengen. Dit zou leiden tot een beslissende carrièrewending. Gachard werd namelijk op 21 juni 1826 benoemd tot adjunct-archivaris in het Rijksarchief van Brussel. Hier zou hij zich opwerpen als een jonge en dynamische harde werker. Dit resulteerde in zijn aanstelling tot hoofd van het Belgische Rijksarchief op 30 april 1831, bekrachtigd met het besluit van de Regent van 20 juli 1831.

Als algemeen rijksarchivaris nam Gachard decennialang een centrale plaats in het Belgische archiefwezen in. Dankzij Gachard zou de staat budget voorzien voor het uitgeven van inventarissen, zodat het klasseren van archieven volop kon beginnen. Het Rijksarchief werd door hem uitgebouwd. Langzaamaan kreeg elke provinciehoofdplaats zijn eigen afdeling. Antwerpen had hierin het sluitstuk moeten worden. Pogingen tot oprichting in 1865 en 1876 mislukten. Pas onder Gachards opvolger Charles Piot zou in 1896 dit Rijksarchief er komen.

Ook in de Belgische historiografie vervulde Gachard een cruciale rol. Hij was vanaf november 1837 corresponderend lid - sinds mei 1842 gewoon lid - van de Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique en voorzitter van de Conseil héraldique. Van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis was hij vanaf 22 juli 1834 werkend lid en penningmeester; op 7 mei 1850 werd hij tot secretaris-penningmeester gekozen. Ook van de Koninklijke Commissie voor de uitgave van de oude wetten en verordeningen was hij van bij de oprichting op 18 april 1846 lid. Hier was hij secretaris.

De bekroning van Gachards historiografisch werk kwam er in 1880. De vijfjaarlijkse prijs voor vaderlandse geschiedenis werd toen aan hem toegekend. Toch moest eerst een hindernis worden overwonnen. De algemeen rijksarchivaris had dan wel een resem publicaties op zijn naam staan, dit waren slechts tekstedities. Dergelijk werk kwam niet in aanmerking voor de prijs. Het bundelen van de inleidingen van de Ordonnances des Pays-Bas autrichiens (vijf delen van 1860 tot 1880) was de oplossing. Deze anekdote toont de werkwijze van de archivaris, die vooral snel en veel uitgaf - op niet altijd even kritische wijze - maar zich niet aan het schrijven van syntheses waagde.^[2]

Bekend werd Gachard ook door zijn archiefreizen, in binnen- en buitenland. Vooral staat hij te boek als de eerste buitenlandse onderzoeker die erin slaagde archiefstukken te raadplegen in de Archivo General de Simancas. Ook in het buitenland had Gachard een uitstekende reputatie. Van het Institut de France was hij corresponderend lid, net als van de academies in onder meer Madrid, Budapest en Amsterdam. Daarnaast interesseerde Gachard zich aan de adel. In 1843 werd hij lid van de raadgevende commissie voor adellijke zaken en in 1844 van de Raad van Adel. Hij werd er voorzitter van in 1871 en bleef dit tot aan zijn dood.

In 1857 trouwde Gachard met Mathilde Verrassel (1833-1931). Het echtpaar kreeg geen kinderen.

Eretekens

Grootofficier in de Leopoldsorde
Burgerlijk kruis eerste klasse
Grootkruis in de Orde van Isabella de Katholieke
Grootofficier in de Orde van de Eikenkroon
Commandeur in de Frans Jozef-Orde, de Orde van Karel III, de Orde van Philipp de Grootmoedige en de Orde van Sint-Stanislaus
Ridder in het Legioen van Eer, in de Orde van de Nederlandse Leeuw enz.

Bibliografie

Een lijst van de werken die Gachard publiceerde, is te vinden in Charles Piot: Notice sur Louis-Prosper Gachard, membre de l'Académie, in: Annuaire de l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, 54 (1888), 220-236 en Gustaaf Janssens: Louis-Prosper Gachard y la historiografía de Carlos V (1872-2012), in: Louis-Prosper Gachard: Carlos V (Colección Historiadores; 21), Pamplona, 2015, XCI-CXIX.

Vooral bekend zijn:

Collection de documens inédits concernant l'histoire de la Belgique (drie delen, Brussel, 1833-1835)
Relations des ambassadeurs vénitiens sur Charles-Quint et Philippe II (Brussel, 1855)
Actes des États généraux des Pays-Bas 1576-1585 (twee delen, Brussel, 1861-1866)
Don Carlos et Philippe II (Brussel, 1863)
Etudes et notices historiques concernant l'histoire des Pays-Bas (drie delen, Brussel, 1863)
Histoire politique et diplomatique de Pierre-Paul Rubens (Brussel, 1877)
Histoire de la Belgique au commencement du XVIIIème siècle (Brussel, 1880)

Literatuur

Een overzicht van de literatuur over Gachard is te vinden in Robert Wellens (2001): 'Études et travaux relatifs à la vie et oeuvre de Louis-Prosper Gachard. Une approche bibliographique', in: Jacques Paviot (red.) (2001): Liber amicorum Raphaël de Smedt (Historia 3), Leuven, 2001, pp. 415-422. Enkele van de voornaamste werken over Gachard zijn:

Piot, Charles (1888): 'Notice sur Louis-Prosper Gachard, membre de l'Académie', in: Annuaire de l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, 54 (1888) pp. 193-236.
Cuvelier, Joseph (1934): 'Louis-Prosper Gachard (1800-1885)', in: La Commission royale d'histoire 1834-1934. Livre jubilaire, composé à l'occasion du centième anniversaire de sa fondation par les membres de la Commission, Brussel, pp. 114-133.
Janssens, Gustaaf (1987): 'Gachard en de ontsluiting van het Archivo General de Simancas', in: Liber amicorum dr. J. Scheerder. Tijdingen uit Leuven over de Spaanse Nederlanden, de Leuvense universiteit en de historiografie, Leuven, 1987, pp. 312-341.
Aerts, Erik, en Lieve De Mecheleer (2003): '«Le César des Archives»: archivistiek en historiografie in de eeuw van Gachard', in: Bibliotheek- en archiefgids, pp. 24-35.
Onghena, Sophie (2004): Le prince des archivistes, intellectuele biografie van Louis-Prosper Gachard, 1800 - 1885 (Tekst online: [1])
Janssens, Gustaaf (2015): 'Louis-Prosper Gachard y la historiografía de Carlos V (1872-2012)', in: L.-P. GACHARD, Carlos V (Colección Historiadores; 21), Pamplona, pp. v-cxix.
Onghena, Sophie (2016): 'Gachard, Louis-Prosper, eerste Algemeen Rijksarchivaris van België', in: Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. XXII, Brussel, 2016, pp. 311-345.
Van Havere, Timo (2023): 'Louis-Prosper Gachard (1800-1885)', blog van de Koninklijke Commissie voor de Uitgave van Oude Wetten en Verordeningen.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ G.P. Gooch: History and Historians in the Nineteenth Century, 2de uitg., Londen e.a., 1913, 447, aangehaald in Erik Aerts en Lieve De Mecheleer: 'Le César des Archives': archivistiek en historiografie in de eeuw van Gachard, in: Bibliotheek- en archiefgids, 79 (2003), 24.
↑ Walter Prevenier oordeelde over Gachard dat hij "bezeten [was] door koorts om in het buitenland archivalia van belang voor ons verleden op te sporen. Op het vlak van vakeruditie bleef hij echter ondermaats. Gachard en zijn collega's schitterden meer door kwantiteit dan door de kwaliteit". (Prevenier, Walter: De mislukte lente van de eruditie in België na 1830, in: Jo Tollebeek, Georgi Verbeeck en Tom Verschaffel (red.): De lectuur van het verleden. Opstellen over de geschiedenis van de geschiedschrijving aangeboden aan Reginald de Schryver (Symbolae. Facultatis Litterarum Lovaniensis. Series A/Vol. 24), Leuven, 1998, 269-270.)

Voorganger:
Pieter-Jan L’Ortye

Algemeen Rijksarchivaris van het Algemeen Rijksarchief
en Rijksarchief in de Provinciën
1831 - 1885

Opvolger:
Charles Piot

[1] G.P. Gooch: History and Historians in the Nineteenth Century, 2de uitg., Londen e.a., 1913, 447, aangehaald in Erik Aerts en Lieve De Mecheleer: 'Le César des Archives': archivistiek en historiografie in de eeuw van Gachard, in: Bibliotheek- en archiefgids, 79 (2003), 24.

[2] Walter Prevenier oordeelde over Gachard dat hij "bezeten [was] door koorts om in het buitenland archivalia van belang voor ons verleden op te sporen. Op het vlak van vakeruditie bleef hij echter ondermaats. Gachard en zijn collega's schitterden meer door kwantiteit dan door de kwaliteit". (Prevenier, Walter: De mislukte lente van de eruditie in België na 1830, in: Jo Tollebeek, Georgi Verbeeck en Tom Verschaffel (red.): De lectuur van het verleden. Opstellen over de geschiedenis van de geschiedschrijving aangeboden aan Reginald de Schryver (Symbolae. Facultatis Litterarum Lovaniensis. Series A/Vol. 24), Leuven, 1998, 269-270.)

[1]

[2]