Rattenstaarten
De familie Rattenstaarten (Macrouridae) (Engels: grenadiers) behoort tot de orde van de Kabeljauwachtigen (Gadiformes). Soorten uit deze familie zijn over het algemeen grote, bruin tot zwarte zeevissen. De leden van deze familie behoren tot de meest voorkomende diepzeevissen. Ze worden aangetroffen op grote dieptes in de Noordelijke IJszee en Zuidelijke IJszee. Grenadiers zijn misschien het meest bekend door hun rol in de film Titanic, waarin de vissen worden gezien tijdens de verkenning van het wrak.
| Rattenstaarten | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Macrouridae sp. | |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Familie | |||||||||||||||||
| Macrouridae Gilbert & Hubbs, 1916[1] | |||||||||||||||||
| Onderfamilies | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
Rattenstaarten op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| (en) World Register of Marine Species | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Beschrijving
bewerkenDeze familie is een grote en diverse familie met erkend ongeveer 34 geslachten en 391 soorten[2] Meer dan de helft van de soorten worden toegerekend aan slechts drie geslachten: Coelorinchus, Coryphaenoides en Nezumia. Ze kunnen een lengte bereiken van ongeveer 10 centimeter (Hymenocephalus gracilis) tot 1,5 meter (Albatrossia pectoralis). Een belangrijke commerciële visserij bestaat er voor de grotere soorten, zoals de Albatrossia pectoralis en de Coryphaenoides rupestris. De familie als geheel zou tot 15 procent van de diepzeevissenbevolking kunnen vertegenwoordigen.
Typisch voor deze zeevissen zijn de grote kop met grote bek en ogen en het verder zeer slanke lichaam dat naar de staart toe steeds verder versmalt. Op één soort na is hebben zij geen staartvin. Deze rat-achtige staart verklaart de gemeenschappelijke naam rattenstaart en de familienaam Macrouridae, van Griekse makros betekenend "groot" en oura betekent "staart". De eerste rugvin is klein, hoog en gericht (en kan stekelig zijn); de tweede rugvin loopt langs de rest van de rug en voegt met de staart en de uitgebreide aarsvin samen. De schubben zijn klein.
Gedrag
bewerkenZoals met vele diep levende vissen is de zijlijn goed ontwikkeld. Het wordt verder door talrijke chemoreceptoren geholpen die op het hoofd en de lippen aanwezig zijn, en chemo-sensorische baarddraden onderaan de kin. De bentische soorten hebben zwemblazen met unieke spieren hieraan vast. De dieren worden verondersteld om deze spieren te gebruiken om te "trommelen" hun zwemblazen en om geluid te produceren, mogelijk een rol spelend in voortplanting en de locatie ervan. De licht-producerende organen zijn bij sommige soorten aanwezig en bevinden zich in het midden van de buik, vlak vóór de anus en onderaan de huid.
Met het leven op dieptes van 200 tot 6.000 meter, zijn de rattenstaarten de meest voorkomende bodembewonende vissen van de grote diepte (er zijn twee soorten die overigens op gemiddelde diepte leven). Vissen uit deze familie kunnen solitair zijn of zij kunnen grote scholen vormen. De bodembewonende (bentische) soorten worden aangetrokken naar zogenaamde diepszee-oasen, zoals hydrothermale bronnen, cold seeps, en scheepswrakken. Rattenstaarten zijn waarschijnlijk generalisten, die zich voeden met kleinere vissen, diepzeeschaaldieren zoals garnalen en vlokreeftjes, tonkreeftjes en minder vaak inktvissen en lantaarnvissen. Het zijn belangrijke top-roofdieren in het leefmilieu van de diepzeebodem; sommige soorten zijn ook betrapt op het vreten van kadavers (aaseters).
Voortplantingsgedrag
bewerkenAangezien weinig larven van de rattenstaarten zijn verkregen is er maar weinig bekend van hun levensgeschiedenis. Ze staan er om bekend om grote hoeveelheden (meer dan 100.000) uiterst kleine (1-2 millimeter) eieren te produceren met drijfvermogen door lipidedruppeltjes. De eieren worden verondersteld te drijven naar de thermocline (de overgang tussen warmer oppervlaktewater en koude, diepere wateren) te drijven waar zij zich ontwikkelen. De jongeren blijven in ondiepere wateren, geleidelijk aan met de leeftijd migrerend naar grotere diepten.
Het kuit schieten kan of kan niet aan de seizoenen gebonden zijn, afhankelijk van het soort. Minstens één soort (Coryphaenoides armatus) wordt verondersteld slechts één keer in het leven zich voort te planten (semelparous zijn). De volwassenen sterven dan na het kuit schieten. De soorten die zich meerdere keren in hun leven voortplanten (niet-semelparous) kunnen 56 jaar of langer leven. Van de familie rattenstaarten wordt verondersteld dat ze ecologisch kwetsbaar zijn. Als er een intensieve, gerichte beroepsvisserij plaatsvindt op deze populaties, zullen deze snel terechtkomen onder het biologisch minimum en instorten door overbevissing.
Lijst van onderfamilies en geslachten
bewerken- Onderfamilie Bathygadinae
- Onderfamilie Macrourinae
- Albatrossia
- Asthenomacrurus
- Coelorinchus
- Cetonurichthys
- Cetonurus
- Coryphaenoides
- Cynomacrurus
- Echinomacrurus
- Haplomacrourus
- Hymenocephalus
- Kumba
- Kuronezumia
- Lepidorhynchus
- Lucigadus
- Macrosmia
- Macrourus
- Malacocephalus
- Mataeocephalus
- Mesobius
- Nezumia
- Odontomacrurus
- Pseudocetonurus
- Pseudonezumia
- Sphagemacrurus
- Trachonurus
- Ventrifossa
- Onderfamilie Macrouroidinae
- Onderfamilie Trachyrincinae
- Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist
- Macrouridae (TSN 165332). Integrated Taxonomic Information System (ITIS).
- ↑ Gilbert, C.H. en C.L. Hubbs 1916 (28 Oct.), Report on the Japanese macruroid fishes collected by the United States Fisheries steamer "Albatross" in 1906, with a synopsis of the genera. Proceedings of the United States National Museum v. 51 (no. 2149): 135-214, Pls. 8-11.
- ↑ (en) Macrouridae. FishBase. Ed. Rainer Froese and Daniel Pauly. Februari 2009 version. N.p.: FishBase, 2009.
- ↑ Jordan, D.S. en B.W. Evermann 1898 (26 Nov.), The fishes of North and Middle America: a descriptive catalogue of the species of fish-like vertebrates found in the waters of North America north of the Isthmus of Panama. Part III. Bulletin of the United States National Museum No. 47: i-xxiv + 2183a-3136.
- ↑ Gilbert, C.H. 1892 (28 Mar.), Descriptions of thirty-four new species of fishes collected in 1888 and 1889, principally among the Santa Barbara Islands and in the Gulf of California. In: Scientific results of explorations by the U.S. Fish Commission steamer Albatross. Proceedings of the United States National Museum v. 14 (no. 880): 539-566. [Date may be earlier; separate dated by Evermann at CAS as 3/10, '92.]
- ↑ a b c d Sazonov, Yu.I. en Yu.N. Shcherbachev 1982, A preliminary review of grenadiers related to the genus Cetonurus Günther (Gadiformes, Macrouridae). Description of new taxa related to the genera Cetonurus Günther and Kumba Marshall. Voprosy Ikhtiologii v. 22 (no. 5): 707-721. [In Russian. English translation in Journal of Ichthyology v. 22 (no. 5):1-15.]
- ↑ a b Gunnerus, J.E. 1765, Efterretning om Berglaxen, en rar Norsk fisk, som kunde kaldes: Coryphaenoides rupestris. Det Trondhiemske Selskabs Skrifter [= Drontheim. Gesell. Schrift.] v. 3: 50-58, Pl.3. [Author's name also seen as Gunner.]
- ↑ a b Dollo, L. 1909, Cynomacrurus piriei, poisson abyssal nouveau recueilli par l'Expédition Antarctique Nationale Ecossaise. Note préliminaire. Proceedings of the Royal Society of Edinburgh v. 29 (pt 4, no. 18): 316-326. [Separate issued 13 May.]
- ↑ a b Trunov, I.A. 1980, Haplomacrourus nudirostris gen. et sp.n. (Osteichthyes, Macrouridae), a new genus and species of rat-tails from the south Atlantic. Voprosy Ikhtiologii v. 20 (no. 1): 3-11. [In Russian. English translation in Journal of Ichthyology v. 20 (no. 1):1-7.]
- ↑ a b Richardson, J. 1844-48, Ichthyology of the voyage of H.M.S. Erebus & Terror,... In: J. Richardson & J.E. Gray. The zoology of the voyage of H.H.S. "Erebus & Terror," under the command of Captain Sir J.C. Ross ... during ... 1839-43. London. Ichthyology of the voyage of H.M.S. Erebus & Terror,... v. 2 (2): i-viii + 1-139, Pls. 1-60. [1844: 1-16; 1845: 17-52; 1846: 53-74; 1848: i-viii + 75-139 (see Bauchot et al. 1982:66 [ref. 6562]).]
- ↑ a b Norman, J.R. 1939 (25 Nov.), Fishes. The John Murray Expedition 1933-34. Scientific Reports, John Murray Expedition v. 7 (no. 1): 1-116.