Max Gruber
Max Gruber (Dresden, 9 november 1921 - Haren, 12 november 1990)[1] was een Nederlandse hoogleraar biochemie van Duitse afkomst. Gruber was vanaf 1956 werkzaam voor de Rijksuniversiteit Groningen en was een van de eerste hoogleraren in Nederland die de leerstoel biochemie bezette. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Gruber lid van het verzet en wist hij uit Kamp Westerbork te ontsnappen.[2][3][4] Gruber was de echtgenoot van grafisch ontwerpster en typografe Susanne Heynemann.
| Max Gruber | ||
|---|---|---|
| Persoonlijke gegevens | ||
| Geboortedatum | 9 november 1921 | |
| Geboorteplaats | Dresden | |
| Overlijdensdatum | 12 november 1990 | |
| Overlijdensplaats | Haren | |
| Nationaliteit |  Nederland
| |
| Religie | Joods | |
| Academische achtergrond | ||
| Proefschrift | Thiamine deficiëntie en koolhydraat stofwisseling | |
| Promotor | Hendrik Gerrit Koob Westenbrink | |
| Wetenschappelijk werk | ||
| Vakgebied | Biochemie | |
| Universiteit | Rijksuniversiteit Groningen | |
| Dbnl-profiel | ||
Levensloop
bewerkenGruber werd geboren op 9 november 1921 in Dresden en groeide op in een Joods gezin. Hij was de zoon van Hermann Gruber en Gisela Gruber-Schneck. Hij had een jongere broer genaamd Alexander Siegfried Gruber.[5] In 1939 vertrok Gruber met zijn ouders en jongere broer met de M.S. St. Louis richting Cuba om nazi-Duitsland te ontvluchten. Het gezin werd niet toegelaten tot Cuba, de Verenigde Staten noch Canada. Via Antwerpen kwamen zij in Nederland terecht. Gruber werd met vele andere vluchtelingen opgevangen in het Amsterdamse Lloyd Hotel.[5] In Nederland zette hij zijn studie voort en bezocht de avondanalistenschool en voerde het praktische werk uit in het Laboratorium voor Physiologische Chemie.[5]
In 1940 werd het gezin overgebracht naar Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Gruber was hier werkzaam bij de Fliegende Kolonne als technicus.[6] Vanaf 1941 was Gruber lid van het verzet. Vanaf 1942 werd Kamp Westerbork een doorgangskamp voor transporten naar concentratiekampen in Oost-Europa. In Westerbork was hij onderdeel van een verzetsgroep die onder leiding stond van Werner Stertzenbach. De groep smokkelde valse persoonsbewijzen het kamp in en organiseerde ontsnappingsroutes vanuit het kamp. Gruber wist rond 20 augustus 1943 zelf uit Kamp Westerbork te ontsnappen.[2][7] Na zijn ontsnapping dook hij onder.[4][3] Zijn ouders en broer werden in 1944 vanuit Westerbork naar Theresienstadt gedeporteerd. Zijn vader kwam om in concentratiekamp Flossenbürg en zijn broer kwam om in Extern kommando Leitmeritz, een subkamp van Flossenbürg.[8][9] Gruber en zijn moeder overleefden de oorlog.
Na de oorlog pakte Gruber zijn studie chemie terug op. In 1952 promoveerde hij met zijn proefschrift 'Thiamine deficiëntie en koolhydraat stofwisseling'.[10] Datzelfde jaar trouwde hij met Susanne Heynemann en samen vertrokken zij naar Bandung, Indonesië, waar Gruber was aangesteld tot hoogleraar biochemie. In 1955 vertrokken zij naar de Verenigde Staten waar Gruber een onderzoeksaanstelling (‘Rockefeller Fellowship’) had gekregen aan de Yale-universiteit in New Haven.[11] In 1956 verhuisde het koppel naar Groningen waar Gruber hoogleraar biochemie werd. Hij richtte zich hoofdzakelijk op de lysosomale afbraak van eiwitten, de synthese van RNA en van eiwitten, en structuuronderzoek van eiwitten.[3] In 1962 werd aangekondigd dat Gruber de Nederlandse nationaliteit zou krijgen. Dit kwam naar aanleiding van een wetsvoorstel van minister Beerman van justitie.[12][13]
Gruber werd in 1982 lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.[14] In 1983 richtte hij de Max Gruber Foundation op. De stichting reikt om het jaar de Max Gruber Prijs uit.[15] Gruber ging in 1986 in emeritaat.[16] Hij overleed in Haren op 12 november 1990 en werd op 16 november 1990 in Groningen gecremeerd.[17]
Vernoeming
bewerkenDe Max Gruber zaal van de Rijksuniversiteit Groningen is naar Gruber vernoemd.
- ↑ Max Gruber. www.biografischportaal.nl. Gearchiveerd op 24 augustus 2023. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ a b 360 ontsnappingen uit Westerbork – Mei tot Mei. meitotmei.nl. Gearchiveerd op 25 september 2023. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ a b c Drenth, J. (1992). Levensberichten en herdenkingen. Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW), p. 17-20. Gearchiveerd op 24 augustus 2023.
- ↑ a b (en) D012425: Legitimatie Vrije Groepen Amsterdam ten name van Max Gruber met verklaring dat hij sinds 1941 was betrokken bij illegaal [...]. www.europeana.eu. Gearchiveerd op 24 augustus 2023. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ a b c Max Gruber. joodsamsterdam. Gearchiveerd op 24 augustus 2023. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ (mul) Personal file of GRUBER, MAX, born on 9-Nov-1921, born in Dresden. Bad Arolsen. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ (en) Geerlings, A.J.M. (2020). Survivor, Agitator: Rosey E. Pool and the Transatlantic Century. Vrije Universiteit Amsterdam, p. 91.
- ↑ Alexander Siegfried Gruber. Joods Monument (19 november 1926). Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ Hermann Gruber. Joods Monument (31 december 1894). Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ HOGER ONDERWIJS. Algemeen Dagblad (18 juni 1952). Geraadpleegd op 22 augustus 2024 – via Delpher.
- ↑ "Groningse Rijksuniversiteit kreeg dollars", Winschoter courant, 20 augustus 1956. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ NATURALISTIE:. De Telegraaf (10 februari 1962). Geraadpleegd op 22 augustus 2024 – via Delpher.
- ↑ NATURALISATIES. Limburgsch dagblad (13 februari 1962). Geraadpleegd op 22 augustus 2024 – via Delpher.
- ↑ Gruber, M. - CHG. chg.kncv.nl. Gearchiveerd op 24 augustus 2023. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ The Max Gruber Foundation. University of Groningen (22 maart 2016). Gearchiveerd op 8 maart 2021. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ "Prof. Gruber overleden", Nieuwsblad van het Noorden, 15 november 1990. Geraadpleegd op 24 augustus 2023.
- ↑ Familiebericht. NRC Handelsblad (14 november 1990). Geraadpleegd op 22 augustus 2024 – via Delpher.