Monankon
De monankon of monancone (Oudgrieks: Μονάγκων, "eenarm"[1]) is een Grieks belegeringswapen. De steenwerpende[2] monankon was een van de eerste torsie-artilleriewapens.[3] Net als alle andere artilleriewapens uit de oudheid was de monankon een katapult; een wapen dat gebruikmaakt van mechanische energie om projectielen weg te schieten. De veel bekendere Romeinse variant van de monankon heet onager.[4]
Geschiedenis
bewerkenBekende schrijvers van militaire handleidingen uit de oudheid als Biton, Heron, Vitruvius en Athenaeus vermelden de monankon niet. Philon[5] uit de 3e eeuw v.Chr. en Apollodorus (1e eeuw v.Chr.) verwijzen wel naar de monankon, maar geven weinig bijzonderheden.[6] Apollodorus vermeldt wel dat de lithobolos monancones (steenwerpende monankon) een enkele werparm heeft die in de pezenbundel gestoken wordt.[7] Volgens onderzoekers was de constructie van de monankon vergelijkbaar met die van de torsievariant van de hysplex, een startmechanisme voor paardenrennen en loopwedstrijden uit het oude Griekenland.[8][9]
Omdat de machine waarschijnlijk geheel uit natuurlijke materialen als hout, touw en pezen was opgebouwd zijn er nooit archeologische resten van een dergelijk wapen gevonden. Net als later bij de onager waren ook de choinikides, de schijven tussen de assen en het raamwerk van de katapult, bij de monankon vrijwel zeker van hout. Van de metalen variant van deze schijven, die onder andere in de ballista werden gebruikt, zijn er in Europa en Noord-Afrika vele tientallen gevonden.[10]
Beschrijving
bewerkenDe monankon behoort tot het torsiegeschut. Er zijn twee soorten torsiewapens; eenarmig krombaangeschut zoals de monankon en tweearmig vlakbaangeschut zoals de euthytone. Bij eenarmige machines wordt de kracht voor de ballistische worp via een torsieveer door een werparm op het projectiel overgebracht.
In het rechthoekige houten spanraam van de monankon zit deze torsieveer in het midden. De veer bestaat uit windingen van pezen die links en rechts in het spanraam door ronde gaten zijn gestoken en aan de buitenkant over assen lopen. De katapultarm steekt midden tussen de windingen. Als de werparm naar achter wordt getrokken brengt het torsiemoment van de getordeerde pezen deze op spanning. De arm heeft een slinger die over de metalen punt op het uiteinde van de werparm wordt geschoven.[4] Door deze slinger wordt het bereik van het wapen met zeker een derde vergroot.[11]
- ↑ (de) Hermann Diels, Antike Technik: Sechs Vorträge (Leipzig 1914) p. 98. ISBN 978-1-143-04556-1
- ↑ (fr) Paul-Gédéon Joly de Maïzeroy, Institutions militaires de l’empereur Léon le philosophe (Parijs 1771) p. 335.
- ↑ (de) Erwin Schramm, Die antiken Geschütze der Saalburg: Bemerkungen zu ihrer Rekonstruktion (Berlijn 1918) p. 19.
- ↑ a b (en) Barton C. Hacker, Greek Catapults and Catapult Technology: Science, Technology, and War in the Ancient World, in Technology and Culture vol. 9 (Society for the History of Technology, 1968) pp. 38, 41.
- ↑ Philon van Byzantium, Mechanike syntaxis - Poliorcetica 3.10
- ↑ (de) Erwin Schramm, Μονάγκων und Onager, in Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen (Göttingen 1918) p. 259.
- ↑ Apollodorus van Damascus, Poliorcetica VIII 5
- ↑ (en) Stephen G. Miller, The Early Hellenistic Stadium (Londen 2001) p. 54. ISBN 978-0-520-25833-4
- ↑ (en) Panos Valavanis, Hysplex: The Starting Mechanism in Ancient Stadia: A Contribution to Ancient Greek Technology (Londen 1999) pp. 32-34. ISBN 978-0-520-09829-9
- ↑ (en) Tracey Rihll, The Catapult: A History (Yardeley 2007) pp. 295-296. ISBN 978-1-59416-035-6
- ↑ (en) Ralph Payne-Gallwey, Projectile Throwing Engines of the Ancients (Londen 1907) p. 13. ISBN 978-0-87471-144-8