Mondslijmvliesontsteking
Mondslijmvliesontsteking of orale mucositis is een aandoening waarbij het slijmvlies dat de mondholte bekleedt aangetast is. Dit kan leiden tot het ontstaan van aften of zweren in de mond.[1] Deze zweren kunnen pijnlijk zijn en problemen veroorzaken bij eten, slikken en praten.[2]
| Mondslijmvliesontsteking | ||||
|---|---|---|---|---|
| Coderingen | ||||
| ICD-9 | 528.00 - 528.01 | |||
| DiseasesDB | 29692 | |||
| ||||
Voorkomen en complicaties
bewerkenMondslijmvliesontsteking komt voor bij 75% van de kanker-patiënten die chemotherapie en/of radiotherapie van het hoofd-halsgebied krijgen.[1]
Bij chemotherapie ontstaat de ontsteking meestal 1 week na start van de behandeling en verdwijnt deze binnen de 3 weken na het stoppen van de behandeling. Bij radiotherapie ontstaat deze pas 2 weken na start van de behandeling en duurt het 3 tot 4 weken na het stoppen van de behandeling vooraleer deze verdwenen is.[1]
Hoewel de aandoening vanzelf zou moeten overgaan leidt deze vaak tot een verminderde levenskwaliteit door een verminderde voedingsinname, een verhoogd risico op ernstige infecties, een verhoogd gebruik van zware pijnstillers, ziekenhuisopnames en het onderbreken van de kankerbehandeling. Het is dan ook zeer belangrijk om mondslijmvliesontsteking bij kankerpatiënten tijdig te behandelen.[1][2]
Er zijn vijf gradaties van ernst vastgelegd door de Wereldgezondheidsorganisatie:[2]
- Graad 0: beginnende letsels zonder symptomen.
- Graad I: roodheid en lichte pijn in de mond.
- Graad II: roodheid en kleine pijnlijke zweren in de mond, eten van vast voedsel gaat nog.
- Graad III: grote pijnlijke zweren in de mond, alleen vloeibaar voedsel eten gaat nog.
- Graad IV: ernstige pijn, zweren en bloedingen in de mond, voedselinname via de mond gaat niet meer.
Preventie
bewerkenDe kans op mondslijmvliesonstekingen kan beperkt worden door verschillende maatregelen:
- Orale cryotherapie
- Vitamine D orale gel
- Azithromycine suspensie[3]
- Mondspoeling
Orale cryotherapie
bewerkenOrale cryotherapie omvat het aanbrengen van ijs in de mond en behoort tot de preventiemaatregelen van orale mucositis ten gevolge van chemotherapie.[4][5][6] Het nut van cryotherapie beperkt zich echter tot chemotherapie met een korte halfwaardetijd (zoals 5-fluoro-uracil bolus of melfalan.[4][5]
Het ijs wordt vijf minuten voor aanvang van de behandeling aangebracht en blijft tot dertig minuten na toediening van het chemotherapeuticum ter plaatse.[4][5] IJsblokjes, ijssnippers of ijslolly’s zijn bruikbaar. Door de lage temperaturen gaan de bloedvaten samentrekken en vernauwen. Hierdoor kunnen de schadelijke stoffen van chemotherapie zich niet verspreiden in de mond. Zo ontstaan er minder snel en minder erge mondslijmvliesontstekingen.[7][4][5][6]
Vitamine D orale gel
bewerkenOok vitamine D kan preventief helpen tegen deze ontstekingen van het mondslijmvlies die veroorzaakt zijn door radiotherapie. Het aanbrengen van deze gel in de mond zorgt ervoor dat weefsels zich sneller herstellen na de bestraling. Zo kan er geen of minder schade optreden en wordt er minder pijn ervaren.[8]
Behandeling
bewerkenHet toepassen van een goede algemene mondzorg is het belangrijkste om het ontstaan van mondslijmvliesontsteking te voorkomen.[2]
Daarnaast zijn er verschillende behandelingen beschikbaar om de ernst ervan te verminderen en het genezingsproces te versnellen:[1][2]
- Toediening van cytokines en groeifactoren
- Toediening van ontstekingsremmers
- Toediening van pijnstillers
- Mondspoelingen
- Lasertherapie
Toediening van cytokines en groeifactoren
bewerkenDe toediening van keratinocyte groeifactoren kan het ontstaan van mondslijmvliesontsteking bij kankerpatiënten voorkomen of de ernst ervan verminderen. Vooral bij patiënten met hoofd-halstumoren die een combinatie krijgen van radio- en chemotherapie en voor patiënten die enkel chemotherapie krijgen voor vaste tumoren (bv. 5-fluoro-uracil, cisplatine) of bloedkankers (bv. melfalan). Voor patiënten die een stamceltransplantatie ondergaan na een voorbehandeling met hoge dosis chemotherapie is er minder bewijs dat de toediening van deze groeifactoren kan helpen.[1]
Het gebruik van recombinant humaan interleukine-11 mondspoeling bij kankerpatiënten met een ernstige vorm van mondslijmvliesontsteking zou ook kunnen helpen om het genezingsproces te versnellen. Het preventief gebruik van deze mondspoeling wordt niet aanbevolen omdat er geen verschil is met het toepassen van een goede algemene mondzorg en omwille van de hoge kostprijs.[2]
Er is onvoldoende bewijs dat andere soorten cytokines en groeifactoren een voordelig effect zouden hebben op het ontstaan of verminderen van de ernst van mondslijmvliesontsteking. Ook voor het gebruik van cytokines en groeifactoren bij kinderen die chemotherapie ondergaan is er onvoldoende bewijs.[1]
Lasertherapie
bewerkenLasertherapie of low-lasertherapie is het laseren van de mond om een mondslijmvliesontsteking te vermijden of te verhelpen.[9] Ze doen dit met een soort van laserbalpen in de mond die een lage dosis afgeeft om de ontsteking in de mond te verhelpen. Enkel het einde van de laserpen wordt in de mond geplaatst en doet zijn werk. Als dit wordt uitgevoerd moet je een speciale bril dragen die je ogen beschermt tegen de laser.
Afhankelijk van de ernst van de mondslijmvliesontsteking, krijg je één of meerdere sessies. Dit wordt ingeschat door een arts.
Enkel verpleegkundigen die hierin zijn opgeleid mogen dit uitvoeren.
De behandeling van patiënten die gediagnosticeerd zijn met een hoofd-halstumor bestaat meestal uit een combinatie van radio- en chemotherapie. Bij deze behandeling horen ook bijwerkingen zoals het ontsteken van het mondslijmvlies. Om deze vervelende en pijnlijke bijwerking tegen te gaan, kan er vroegtijdig lasertherapie worden toegepast. Hierdoor gaat de patiënt minder ernstige klachten (zoals pijn en zweren) van het mondslijmvlies ervaren.[10]
Lasertherapie werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en wondhelend.[11]
- ↑ a b c d e f g (en) Riley, Philip, Glenny, Anne-Marie, Worthington, Helen V, Littlewood, Anne, Fernandez Mauleffinch, Luisa M (28 november 2017). Interventions for preventing oral mucositis in patients with cancer receiving treatment: cytokines and growth factors. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017 (11). PMID: 29181845. PMC: PMC6486203. DOI:10.1002/14651858.CD011990.pub2.
- ↑ a b c d e f (en) Wei, Hangping, Wei, Juan, Dong, Xiaofang (2022-12). A prospective interventional study of recombinant human interleukin-11 mouthwash in chemotherapy-induced oral mucositis. BMC Oral Health 22 (1): 313. ISSN:1472-6831. DOI:10.1186/s12903-022-02348-2.
- ↑ Parkhideh, Sayeh, Azithromycin Oral Suspension in Prevention and Management of Oral Mucositis in Patients Undergoing Hematopoietic Stem Cell Transplantation: A Randomized Controlled Trial. dx.doi.org (7 juni 2021).
- ↑ a b c d (en) Riley, Philip, Glenny, Anne-Marie, Worthington, Helen V, Littlewood, Anne, Clarkson, Jan E (23 december 2015). Interventions for preventing oral mucositis in patients with cancer receiving treatment: oral cryotherapy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2016 (1). PMID: 26695736. PMC: PMC8915172. DOI:10.1002/14651858.CD011552.pub2.
- ↑ a b c d (en) Rodrigues, Andrea Bezerra, De Aguiar, Maria Isis Freire De Oliveira, Patrícia Peres Alves, Naiana Pacifico Silva, Renan Alves De Oliveira Vitorino, Willame De Souza Lopes, Thays Silva (19 oktober 2020). Effect of cryotherapy in preventing mucositis associated with the use of 5-fluorouracil. Revista Latino-Americana de Enfermagem 28: e3363. ISSN:1518-8345. PMID: 33084773. PMC: PMC7575237. DOI:10.1590/1518-8345.3953.3363.
- ↑ a b (en) Walladbegi, J., Dankis, M., Aydogdu, Ö., Jontell, M., Winder, M. (1 januari 2023). Moderate temperature reduction is sufficient for prevention of 5-fluorouracil-induced oral mucositis: an experimental in vivo study in rats. Cancer Chemotherapy and Pharmacology 91 (1): 67–75. ISSN:1432-0843. PMID: 36451020. PMC: PMC9813161. DOI:10.1007/s00280-022-04495-3.
- ↑ (en) Singh, Vibha, Singh, AkhileshKumar (2020). Oral mucositis. National Journal of Maxillofacial Surgery 11 (2): 159. ISSN:0975-5950. PMID: 33897175. PMC: PMC8051654. DOI:10.4103/njms.NJMS_10_20.
- ↑ (en) Bakr, Islam S., Zaki, Azza M., El‐Moslemany, Riham M., Elsaka, Rasha O. (2021-07). Vitamin D oral gel for prevention of radiation‐induced oral mucositis: A randomized clinical trial. Oral Diseases 27 (5): 1197–1204. ISSN:1354-523X. DOI:10.1111/odi.13650.
- ↑ Moskvin, S., Pritiko, D., Sergeenko, E., Lukash, E., Gusev, L., A brief literature review and own clinical experience in prophylaxis of oral mucositis in children using low level laser therapy. Pubmed (22 februari 2019).
- ↑ (en) Oton-Leite, Angélica F., Silva, Geisa Badauy L., Morais, Marília O., Silva, Tarcília A., Leles, Cláudio R. (2015-04). Effect of low-level laser therapy on chemoradiotherapy-induced oral mucositis and salivary inflammatory mediators in head and neck cancer patients: EFFECT OF LOW-LEVEL LASER THERAPY IN CANCER PATIENTS. Lasers in Surgery and Medicine 47 (4): 296–305. DOI:10.1002/lsm.22349.
- ↑ (en) Amadori, Francesca, Bardellini, Elena, Conti, Giulio, Pedrini, Nicola, Schumacher, Richard Fabian (2016-08). Low-level laser therapy for treatment of chemotherapy-induced oral mucositis in childhood: a randomized double-blind controlled study. Lasers in Medical Science 31 (6): 1231–1236. ISSN:0268-8921. DOI:10.1007/s10103-016-1975-y.