Manhattan (New York)

eiland, stadsdeel van New York
(Doorverwezen vanaf New York County)

Manhattan is een van de vijf boroughs van de Amerikaanse stad New York en vormt het centrum van deze stad. De borough ligt op het gelijknamige eiland en heeft een oppervlakte van 87,5 km². Hiermee is Manhattan de kleinste borough van New York. Als New York County is het een van de 62 county's in de staat New York. Het eiland is een belangrijk economisch en cultureel centrum van de Verenigde Staten. Manhattan staat bekend om zijn wolkenkrabbers, de brede avenues, de vele, gele taxi's en het financiële centrum Wall Street. In de periode 1624 tot 1667 was het eiland in Nederlands bezit (van de West-Indische Compagnie) en vormde het de kern van de kolonie Nieuw-Nederland.

New York County
County in de Verenigde Staten Vlag van de Verenigde Staten
Vlag van New York County
Locatie van New York County in New York
Situering
Staat New York
Tijdzone UTC−5
Coördinaten 40°43'42"NB, 73°59'39"WL
Algemeen
Oppervlakte 87,5 km²
- land 59,5 km²
- water 28 km²
Inwoners
(2023)
1.726.765
(29021 inw./km²)
Overig
FIPS-code 36061
Opgericht 1 november 1863
Website manhattanbp.nyc.gov/html/home/home.shtml
Detailkaart
Kaart van New York County
Foto's
Bevolkingspiramide New York County
Bevolkingspiramide New York County
Statistieken volkstelling New York County
Portaal  Portaalicoon   Verenigde Staten

Manhattan heeft een inwoneraantal van 1.726.765, met een bevolkingsdichtheid van 29.021 inwoners per km².[1] Manhattan is hiermee de derde borough van New York, na Queens en Brooklyn. De county ligt grotendeels op het gelijknamige eiland. Slechts één wijk, Marble Hill ligt op het vasteland. Daarnaast zijn er nog enkele kleine eilanden die bij de county horen, zoals Roosevelt Island en Ellis Island. Het eiland ligt met 21 bruggen, 15 tunnels en 8 ferry's in verbinding met de overige boroughs en de naastgelegen staat New Jersey. De bekendste hiervan zijn de Brooklyn Bridge, Manhattan Bridge, Holland Tunnel en de Staten Island Ferry.

Kenmerken

bewerken

Het eiland Manhattan is 21,5 km lang en 3,7 km breed (op zijn breedste punt). Het is door bruggen en tunnels verbonden met New Jersey in het westen, de Bronx in het noordoosten, Brooklyn en Queens (de stadsdelen op Long Island) in het oosten en zuiden. De enige directe verbinding met het vijfde stadsdeel van New York, Staten Island, is een veerpont, die vertrekt vanaf The Battery. Midden op het eiland ligt het grote Central Park. Het eiland trekt veel toeristen.

Avenues en Streets

bewerken

De straten van Manhattan zijn ingedeeld volgens het rasterpatroon van het Commissioners' Plan van 1811. Het gebied wordt doorsneden door Avenues (noord-zuid) en Streets (oost-west). De Avenues zijn genummerd of geletterd van oost naar west. Tussen de Avenues liggen 155 Streets, genummerd van zuid naar noord. De straten met even nummers zijn eenrichtingsverkeer van west naar oost, de oneven straten van oost naar west. Tussen 1929 en 1989 liep een verhoogde autosnelweg door het westen van het stadsdeel; de West Side Elevated Highway. Om dit Commissioners' Plan uit te voeren moesten destijds huizen en zelfs halve dorpen worden afgebroken omdat ze in de weg lagen. Ook moest het van oorsprong rotsachtige landschap geëffend worden. Slechts enkele rotspartijen zijn nog her en der te vinden. Midden in het stratenpatroon ligt Central Park, een park met een oppervlakte van 341 hectare. Manhattanhenge is een verschijnsel dat twee maal per jaar voorkomt. Ergens tussen 5 december en 8 januari vallen de zonnestralen bij zonsopkomst precies door de oost-west gerichte straten. Bij zonsondergang vindt dit plaats tussen 28 mei en 13 juli.

Uitzondering op het Commissioners' Plan is het zuidelijke deel van het eiland. Dit was al dicht bebouwd voordat het plan werd uitgevoerd. Broadway is een doorgaande weg die schuin door het stratenplan loopt. Een deel van deze straat, The Great White Way wordt gezien als het hart van de Amerikaanse theater- en musicalwereld. Op het kruispunt van Broadway, 42th Street en 7th Avenue ligt Times Square, een belangrijke locatie waarop oudejaarsavond wordt gevierd. Wall Street in het zuiden vormt het hart van de financiële wereld.

Wolkenkrabbers

bewerken

De dichte bebouwing met wolkenkrabbers heeft aanleiding gegeven tot de term Manhattanisering. De allerhoogste wolkenkrabbers zijn te vinden in het zuiden van het eiland (Financial District) en in het midden (Midtown). De stad was lange tijd een van de voorlopers in het bouwen van deze hoge gebouwen. Veel van deze gebouwen werden reeds begin 20e eeuw gebouwd en veel iconische wolkenkrabbers zijn in de Art decostijl gebouwd, zoals de Flatiron Building, de Chrysler Building, de Empire State Building en de Comcast Building. Ook de Internationale Stijl is goed vertegenwoordigd in o.a. de MetLife Building, het Citigroup Center en het gebouw van de Verenigde Naties.

Van 1890 tot 1973 stond het hoogste gebouw ter wereld op het eiland, met uitzondering van de periode 1894 tot 1908. Sinds 1916 gelden er regels voor nieuwe hoogbouw om nog enigszins zonlicht in de straten toe te laten. Zo moeten de gevels taps aflopen en is de maximale hoogte per gebied vastgelegd. Dit heeft ook geleid tot handel in toegestane hoogten waarbij een projectontwikkelaar hoogtemeters van het ene deel van een huizenblok overkoopt, zodat een ander deel van het blok hoger mag worden.

Sinds 1882 kent het eiland een systeem voor warmtedistributie dat door meerdere centrales van warm water wordt voorzien. Dit zorgde ervoor dat niet elk gebouw voor eigen verwarming hoefde te zorgen, wat destijds nog heel ingrijpend was in hoogbouw, waardoor men hoger kon bouwen. Met name omdat dit systeem al oud is, ontstaan er nog wel eens scheuren in de pijpleidingen waardoor er stoom uit putten of scheuren in het asfalt komt. Ondanks dat dit verschijnsel ook in andere Amerikaanse steden voorkomt, wordt het vooral in films die zich op Manhattan afspelen gebruikt om sfeer te maken. Omdat er af en toe ook grotere gevaarlijke pijpbreuken plaatsvinden staat het voortbestaan van dit systeem ter discussie.

Er bestaan diverse verklaringen van de naam Manhattan. Soms wordt beweerd dat Manhattan genoemd is naar de Manna-Hatta-indianen die op het eiland gewoond zouden hebben. Ook wordt gezegd dat Mannahatta in het dialect van de Lenape-indianen Eiland met de heuvels of Eiland met (de) vele heuvels zou hebben betekend. Volgens een andere overlevering zou Manhattan van het Delaware- en Mohikaans-indiaanse woord Manna-ha-ta afstammen, wat zoveel betekent als Plaats van dronkenschap. In 1609 zou Henry Hudson, als Engels zeevaarder en ontdekkingsreiziger in dienst van de VOC, een aantal indiaanse opperhoofden in zijn scheepshut hebben uitgenodigd en hen dronken hebben gevoerd. Deze twee stammen doopten het gebied hierna "Manahachtanienk", het eiland waar wij ooit dronken zijn geweest.[2]

Geschiedenis

bewerken
 
Ambtelijke brief van 5 november 1626 waarin P. Schagen de Staten-Generaal de aankoop (door Peter Minuit) van Manhattan ("'t eylant Manhettes", groot 11.000 morgen van de "wilden" meldt, de geslaagde eerste oogst en de verzonden scheepslading van onder meer 7246 bevervellen (Nationaal Archief, Den Haag)
 
Kaart van de Nederlandse kolonie Nieuw-Amsterdam op de zuidpunt van Manhattan. Het fort, de muur (tegen Engelsen en indianen, mogelijk ter plaatse van de latere "Wall Street") en de gracht zijn zichtbaar. Noorden is rechts. Dit Castello Plan van 1660 is de enige kaart van Nieuw-Amsterdam uit de Nederlandse tijd

De eerste inwoners van Manhattan waren de Lenni-Lenape en de Wappinger-indianen. Op het eiland Manhattan bouwde zij enkele nederzettingen, die met elkaar verbonden waren door middel van looppaden. De indianen hadden meerdere visplekken en plantages op het eiland en bij het Collect Pond, een voormalige waterbron in het huidige Chinatown, hielden ze hun vergaderingen.

Koloniale tijd

bewerken

De allereerste Europeaan die bij Manhattan kwam was de Italiaanse ontdekkingsreiziger Giovanni da Verrazzano. Hij voer in 1524 door The Narrows en beschreef het gebied. Hij noemde het gebied Nieuw-Angoulême, ter verering van koning Frans I van Frankrijk, die uit Angoulême kwam. Giovanni da Verrazzano ging niet verder landinwaarts, en op de plek waar hij omkeerde ligt nu de Verrazzano-Narrows Bridge.

In 1609 kwam Henry Hudson, in opdracht van de Vereenigde Oostindische Compagnie naar New York om het gebied te ontdekken en in kaart te brengen. Hij voer uiteindelijk door tot Albany, op een rivier die naar hem vernoemd werd. In de jaren daarna bracht hij enkele Nederlandse handelsreizigers naar Manhattan, maar er kwamen geen permanente nederzettingen.

Dit veranderde in 1624, toen een groepje Waalse protestanten een nederzetting op Manhattan bouwden. In datzelfde jaar kocht Peter Minuit Manhattan van de indianen over ter waarde van 60 gulden. Vanaf dat moment heette het gebied Nieuw-Amsterdam. De bouw van Fort Amsterdam in 1625 wordt gezien als het begin van de stad New York. De straatnamen Wall Street (Muurstraat) en Broadway (Brede weg) herinneren nog aan deze tijd. Op enkele archeologische locaties na is er echter niets meer zichtbaar van het Nederlandse verleden.

In 1647 werd Peter Stuyvesant aangewezen als laatste gouverneur van Nieuw-Nederland. Tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog in 1664 kwam Nieuw-Amsterdam in handen van de Engelsen, die de stad New York noemde. In 1673 kregen de Nederlanders de stad weer in handen, maar vanaf 1674 was New York definitief Engels gebied.

Tijdens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog was New York een basis van de Engelsen, die er tot het einde van de oorlog verbleven. De kolonisten vestigden zich in New Jersey. De laatste Engelsen werden uit New York verbannen toen George Washington op 25 november 1783 terugkeerde naar de stad. Tussen 1785 en 1790 was New York de hoofdstad van de Verenigde Staten. George Washington werd in 1789 bij de Federal Hall op Wall Street als eerste president ingehuldigd. Ook werden het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten en de Verordening van het Noordwesten in de Federal Hall opgericht.

19e eeuw

bewerken
 
Kaart van Manhattan uit 1865. Hierop zijn de geplande straten van het Commissioners' Plan van 1811 weergegeven. Ook zijn de oorspronkelijke hoogteverschillen beken te zien. Central Park staat aangegeven maar was in 1811 nog niet in het plan opgenomen.

In de 19e eeuw groeide New York uit tot een economisch centrum, dit kwam mede door het beleid van Alexander Hamilton, die de Amerikaanse economie explosief liet groeien. Een andere reden dat New York groeide, was door de aanleg van het Eriekanaal, die de haven van New York met het Midden-Westen verbond. In 1810 haalde New York Philadelphia in als grootste stad in de VS, met 94.687 inwoners en 1.686 slaven.[3] In 1811 werd het Commissioners' Plan opgesteld, die Manhattan in gelijke stukken grond verdeelde.

Tijdens de burgeroorlog braken er rellen uit in New York, doordat het bestuur een wet wou opstellen die ervoor zorgde dat als iemand $ 300 betaalde, niet het leger in hoefde te gaan om slaven te bevrijden. De reden was dat de bevrijde slaven dan de banen van de immigranten zouden inpikken. Tijdens de rellen werden er zo'n 119 Afro-Amerikanen door de Ierse maffia vermoord.[4]

Na de burgeroorlog steeg het aantal immigranten die naar de VS kwamen om een nieuw leven te stichten. Op 28 oktober 1866 schonken de Fransen het Vrijheidsbeeld aan New York. De eerste immigranten die naar de VS kwamen waren vooral Duitsers en Ieren, maar in de jaren daarna kwamen er ook veel overige Europeanen en Joden naar New York. Veel van deze volkeren zijn verder het land in getrokken, maar er waren ook immigranten die zich in New York vestigden.

In 1883 werd de Brooklyn Bridge geopend. In 1895 werd The Bronx bij Manhattan gevoegd en in 1898 werden Queens en Brooklyn bij New York gevoegd. Hoewel The Bronx en Manhattan samen één county waren, waren het aparte boroughs.

20e eeuw

bewerken
 
Lunch atop a Skyscraper, een foto gemaakt in 1932 tijdens de bouw van de Comcast Building.

In 1904 werd de Metro van New York geopend. De metro zorgde, samen met de nieuwe bruggen, voor een betere verbinding met de overige boroughs. In de jaren 20 kwamen er veel Afro-Amerikanen uit de zuidelijke staten naar New York en vestigde zich in Harlem.

Op 25 maart 1911 vond er Brand in de Triangle Shirtwaist Factory plaats, waarbij 143 om het leven kwamen. De brand zorgde voor de oprichting van de NYFD. In 1914 werden Manhattan en The Bronx van elkaar gescheiden en kregen elk een eigen county.

Na de Eerste Wereldoorlog werd Fiorello La Guardia burgemeester van New York en zorgde hij voor verbeteringen in de stad. Onder zijn toezicht werden er vakbonden opgericht en kwamen er hervormingen en verbeteringen in zowel het bestuur als de infrastructuur. Ondanks de Crisis van de jaren 1930, werden er in Manhattan veel wolkenkrabbers voltooid, waaronder het Empire State Building en het Chrysler Building.

Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de stad een economische groei en werden er veel sociale huurwoningen in Manhattan gebouwd. Het grootste complex is het Stuyvesant Town-Peter Cooper Village, dat uit 110 appartementencomplexen bestaat. In de jaren 50 vestigde de Verenigde Naties in het oosten van Manhattan.

In 1969 vonden er in Greenwich Village de Stonewall-rellen plaats. De rellen waren het gevolg van een politie-inval bij de Stonewall Inn. De Stonewall-rellen worden gezien als een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis voor homorechten.

Toen in de jaren 70 veel bedrijven uit New York vertrokken, resulteerde dit in een explosieve groei in werkloosheid en criminaliteit. Wijken als South Bronx, Lower East Side, Bedford-Stuyvesant en Harlem werden beschreven als oorlogsgebieden en veel gebouwen stonden er verpauperd en verlaten bij, doordat de eigenaren het onderhoud door gebrek aan huurinkomsten simpelweg niet meer konden betalen. Halverwege de jaren 70 was New York bijna failliet, maar werd het toch gered door de overheid.[5]

In de jaren 80 krabbelde de stad toch weer overeind, toen er nieuwe bouwprojecten kwamen en Wall Street zijn financiële status terugkreeg. Dit kwam mede door de voltooiing van het World Trade Center in het Financial District. Wel kreeg Manhattan in de jaren 80 te maken met de Crack epidemie.

In de jaren 90 daalde de criminaliteit weer door nieuwe politiestrategieën en verbeterde omgevingen. Ook zag Manhattan een grote stoom immigranten uit Azië en Latijns-Amerika komen. Ook gingen er steeds meer techbedrijven zich vestigen in Lower Manhattan.

21e eeuw

bewerken
 
Vijver in het National September 11 Memorial & Museum op de locatie van de zuidelijke toren van het voormalige World Trade Center.

De grootste gebeurtenis van de 21e eeuw in Manhattan waren de Aanslagen op 11 september 2001. Twee gekaapte vliegtuigen vlogen de Twin Towers in, met vele slachtoffers als gevolg. De overige gebouwen van het WTC werden ook verwoest tijdens de aanslagen. Ook na de aanslagen overleden er veel inwoners van de wijk en reddingswerkers als gevolg van de gebeurtenissen.[6]

Na de aanslagen werd het getroffen gebied herbouwd en op 11 september 2011 werd het National September 11 Memorial & Museum geopend op de locatie van de oude Twin Towers. Drie jaar later werd het One World Trade Center opgeleverd.

In 2012 werd Manhattan zwaar getroffen door orkaan Sandy. Vrijwel geheel Lower Manhattan overstroomde en alle inwoners ten zuiden van 39th Street zaten dagenlang zonder stroom.

Wijken en inspraak

bewerken
 
Wijken op Manhattan
De vijf New Yorkse stadsdelen in een oogopslag
Stadsdeel County Geschat inw.
1 juli 2017
Opp.
in km²
Manhattan New York 1.664.727 59
The Bronx Bronx 1.471.160 109
Brooklyn Kings 2.648.771 183
Queens Queens 2.358.582 281
Staten Island Richmond 479.458 151
New York totaal 8.622.698 784
New York (staat) 19.849.399 122.284
Bron: United States Census Bureau [7]

Manhattan is opgedeeld in 12 districten met een eigen Community Board. In elke Community Board (deelraad) op Manhattan hebben 50 onbezoldigde leden zitting. Ze hebben geen bestuurlijke bevoegdheden maar kunnen verzoeken indienen aan het bestuur van de stad New York. Er is geen garantie dat deze verzoeken worden ingewilligd, maar in de praktijk worden aangebrachte problemen in redelijkheid opgelost.

Elk district bestaat uit kleinere gebieden, de neighborhoods of wijken. Sommige wijken, bijvoorbeeld Murray Hill, vallen deels onder verschillende districten. De wijken hebben geen bestuur en hun grenzen zijn niet vastgelegd. Kaarten van de wijkindeling geven slechts bij benadering de exacte grenzen van de wijken weer en stroken soms niet met de persoonlijke beleving van de wijkbewoners.

Community Boards

bewerken

De verschillende wijken van Manhattan zijn slechts officieus bepaald en de grenzen zijn niet officieel vastgelegd. Het eiland wordt ingedeeld in grotere en kleinere overlappende wijken. In de meest grove indeling wordt Manhattan ingedeeld in vier gebieden: Lower Manhattan (in het zuiden), Midtown Manhattan (het midden), Upper Manhattan (in het noorden) en de West Side.(langs de HudsonRivier)

Uptown Manhattan
Upper Manhattan
Marble Hill
Inwood
Fort George
Washington Heights
Hudson Heights
West-Harlem
Hamilton Heights
Morningside Heights
Central Harlem
Harlem
St. Nicolas Historic District
Astor Row
Sugar Hill
Mount Morris Historical District
Little Senegal
East Harlem
Upper East Side
Lenox Hill
Carnegie Hill
Yorkville
Upper West Side
Manhattan Valley
Lincoln Square
 
Midtown Manhattan
Columbus Circle
Sutton Place
Rockefeller Center
Diamond District
Theater District
Turtle Bay
Midtown-East
Midtown
Tudor City
Little Brazil
Times Square
Hudson Yards
Midtown-West
Hell's Kitchen
Garment District
Herald Square
Koreatown
Murray Hill
Tenderloin
Madison Square
 
Tussen Midtown en Lower Manhattan
Flower District
Brookdale
Hudson Yards
Kips Bay
Rose Hill
NoMad
Peter Cooper Village
Chelsea
Flatiron District
Gramercy Park
Stuyvesant Square
Union Square
Meatpacking District
Waterside Plaza
 
Lower Manhattan
Lower Manhattan
Alphabet City
East Village
Greenwich Village
NoHo
Bowery
West Village
Lower East Side
SoHo
NoLita
Little Australia
Little Italy
Chinatown
Financial District
Coorperative Village
Two Bridges
TriBeCa
Civic Center
South Street Sea Port Historic District
Battery Park City


Eilanden

bewerken
 
Liberty Island met daarop het Vrijheidsbeeld, wordt omsloten door de wateren van New Jersey maar hoort bij de borough Manhattan.
 
Central Park, een rechthoekig park van 341 hectare.

Bruggen en tunnels van en naar Manhattan

bewerken

Hieronder een overzicht van alle bruggen en tunnels die Manhattan met het vasteland, de omliggende borough's en New jersey, verbinden. De overspanningen over het Harlem River Ship Canal en de Harlem, naar Marble Hill en Randalls and Wards Islands, zijn ook in dit overzicht opgenomen. Het overzicht begint in het uiterste noordwesten van Manhattan en gaat vervolgens met de klok mee. Noot: de spoor- en metrotunnels ontbreken nog.

Naam: Overspant: Traject: Naar: Soort: Afbeelding:
Spuyten Duyvil Bridge Spuyten Duyvil Creek West Side Line The Bronx  
met draaibaar deel
 
Henry Hudson Bridge Spuyten Duyvil Creek  
NYC - Peekskill (NY)
The Bronx    
Broadway Bridge Harlem River Ship Canal  
Laurel (DE) - Champlain (NY)
Metro van New York
 
Marble Hill/
The Bronx
 
met hefbaar deel
 
University Heights Bridge Harlem W 207th Street/Fordham Road The Bronx  
met draaibaar deel
 
Washington Bridge Harlem W 181st Street The Bronx    
Alexander Hamilton Bridge Harlem    
Miami (FL) - grens Canada
The Bronx    
High Bridge Harlem voetgangersbrug
voormalig aquaduct
The Bronx    
Macombs Dam Bridge Harlem W 155th Street The Bronx  
met draaibaar deel
 
145th Street Bridge Harlem W 145th Street The Bronx  
met draaibaar deel
 
Madison Avenue Bridge Harlem Madison Avenue The Bronx  
met draaibaar deel
 
Park Avenue Railroad Bridge Harlem Hudson Line
NYC - Poughkeepsie
Harlem Line
NYC - Amenia
New Haven Line
NYC - New Haven (CT)
The Bronx  
met hefbaar deel
 
Third Avenue Bridge Harlem 3th Avenue The Bronx  
met draaibaar deel
 
Willis Avenue Bridge Harlem 1st Avenue/Willis Avenue The Bronx  
met draaibaar deel
 
Robert F. Kennedy Bridge
(Harlem River Lift Bridge)
Harlem Dr Martin Luther King Jr. Blvd Randalls and Wards Islands  
met hefbaar deel
 
Wards Island Bridge Harlem voetgangersbrug Randalls and Wards Islands  
met hefbaar deel
 
Robert F. Kennedy Bridge
(Bronx Kill Crossing)
Bronx Kill  
Linden (NJ) - The Bronx
The Bronx    
Hell Gate Bridge
(Bronx Kill Segment)
Bronx Kill Northeast Corridor
Boston (MA) - Washington D.C.
The Bronx    
Hell Gate Bridge
(East River Arch Bridge)
East River Northeast Corridor
Boston (MA) - Washington D.C.
Queens    
Robert F. Kennedy Bridge
(Bronx Kill Crossing)
East River  
Linden (NJ) - The Bronx
Queens    
Roosevelt Island Bridge East River
(alleen oost van Roosevelt Island)
36th Avenue Queens  
met hefbaar deel
 
Queensboro Bridge East River  
NYC - Orient (NY)
Queens    
Queens-Midtown Tunnel East River    
NYC - Calverton (NY)
Queens    
Williamsburg Bridge East River Delancy Street
Metro van New York
     
Brooklyn    
Manhattan Bridge East River Flatbush Ext Avenue
Metro van New York
       
Brooklyn    
Brooklyn Bridge East River Brooklyn Bridge Blvd/Promenade Brooklyn    
Hugh L Carey Tunnel
(Brooklyn-Battery Tunnel)
East River    
Manhattan - Brooklyn
Brooklyn    
Holland Tunnel Hudson    
NYC - Harrisburg (PA)
New Jersey    
Lincoln Tunnel Hudson    
Manhattan - New Jersey
New Jersey    
George Washington Bridge Hudson      
Miami (FL) - grens Canada
New Jersey    

Geboren

bewerken

Overleden

bewerken

Literatuur

bewerken
  • Eric Sanderson, Mannahatta - A natural history of New York City, Abrams, New York, 2009
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Manhattan op Wikimedia Commons.