Overleg:Meervoud (Nederlands)

Jaren, euro's en meters

Bij sommige woorden vervalt in bepaalde situaties het meervoudsmorfeem, terwijl bij diezelfde woorden het betreffende morfeem noodzakelijk blijft voor andere constructie. Het gaat vaak om eenheden. Voorbeelden:

• In ben 20 jaar / Tientallen jaren geleden

• Een boete van 200 euro / Een boete van honderden euro's

• Ik kan 2 meter hoogspringen / Ik kan enkele meters hoogspringen

• Enz., enz.

Kan iemand hierover iets zinvols schrijven? Ik ken het fenomeen wel, maar van oorzaken e.d. heb ik in dezen geen kaas gegeten.

Mark Coenraats 7 jul 2008 16:34 (CEST)

Een oorzaak is moeilijk te geven. Taal is nu eenmaal grillig.

Het geldt bij sommige zelfstandige naamwoorden, te weten:

Geldbedragen: euro, dollar, frank'

Natuurkundige eenheden: meter, kilogram, newton

Uitzondering: eenheden van tijd alleen jaar en uur (en in dialecten: maand)

Het geldt alleen als het zelfstandige naamwoord direct na een getal komt: drie jaar, drie saaie jaren, veel jaren

Handige Harrie 7 jul 2008 17:59 (CEST)

Apostrof-S?

Misschien kan iemand iets schrijven over het gebruik van apastrof-S, zoals bv. in "pagina's". De apostrof is bij veel meervoudsvormen nodig voor de uitspraak; "paginas" zou je met een "a" als in "kat" uitspreken, en "paginaas" is ook fout. 193.173.38.232 14 okt 2008 17:55 (CEST)

Beste gebruiker, daarvoor wil ik je verwijzen naar het artikel Apostrof in de Nederlandse spelling. Bedankt voor je reactie, groet, Tom 15 okt 2008 19:30 (CEST)

Uitheemse meervouden

Ik mis een aantal meervoudsvormen van Griekse en Latijnse woorden:

• -us / -i
  • Medicus / medici
  • Musicus / musici

• -a / -ae
  • Collega / collegae
  • Politica / politicae

• -us / -us
  • Casus / casus

• -is / -es
  • Crisis / crises
  • Basis / bases

• -a / -ata
  • Lemma / lemmata
  • Trauma / traumata
  • Dogma / dogmata
  • Schisma / schismata

Sommige voorbeelden lijken archaïsch, maar worden in vakjargon nog wel degelijk gebruikt. Andere voorbeelden tref je zelfs in de spreektaal nog aan. Casussen en crisissen bekken dan ook niet echt lekker.

Mark Coenraats 28 okt 2008 20:34 (CET)

Ga je gang, ze mogen er beslist wel bij. Handige Harrie 28 okt 2008 21:55 (CET)

Verwerkt zijn de bovenstaande vormen en de meervoudsvormen -lieden en -lui van beroepen eindigend op -man. E.e.a. is terug te vinden in de ANS en het GB. Mark Coenraats 29 okt 2008 14:33 (CET)

Zelfstandig naamwoord

Het artikel lijkt slechts over het meervoud van zelfstandig naamwoorden te gaan. Als taalverschijnsel is het ruimer. Ook op werkwoordsvormen en persoonlijke voornaamwoorden is het verschijnsel meervoud van toepassing. Is ook pluralis majestatis niet een meervoudsvorm? Madyno 12 dec 2008 17:58 (CET)

Meervoud

M.b.t. deze wijziging.

Een aantal zaken is enkelvoud, net als een groep mensen. Tenzij je het bijzondere geval hebt dat je de zaken als individuele omstandgheden ziet, maar dat is hier niet wat ik bedoelde toen ik deze zin schreef. Nu staat er iets dat niet klopt met de duiding. Het komt op mij over als: een groep kinderen gaan naar huis. Wil je dat terugdraaien? Mark Coenraats 12 dec 2008 18:06 (CET) Ik bedoel natuurlijk Een aantal woorden. Mark Coenraats 12 dec 2008 18:08 (CET)

Je haalt enkele dingen door elkaar. Zie ook: hete hangijzers in het Nederlands. Wat zeg jij: Een groep mensen die grote hoeden op hadden, liep op me af of Een groep mensen die een grote hoed op had, liep op me af? Zo zijn er tal van voorbeelden. Nu de bedoelde zin:

Een aantal woorden die oorspronkelijk uit het Oud-Grieks komen, kent in het Nederlands een afwijkend meervoud:

Zo is het ook met aantal (inderdaad enkelvoud, vandaar kent na de bijzin); maar de woorden komen (meervoud) oorspronkelijk uit het Oud-Grieks.

Madyno 12 dec 2008 18:19 (CET)

Akkoord. Bedankt. Mark Coenraats 12 dec 2008 18:23 (CET)

Stapelmeervouden

O.m. bij kleed - kleden - klederen - kleren is er betekenisverschil. Zo ook bij blad (ev) bladen (tijdschrijften) bladeren/blaren (vd boom). Dit verschijnsel is een vorm van polysemie. Misschien wel handig te verwerken.

("Blaren" is misschien een gewestelijke vorm: in Brussel b.v. ziet men in de herfst, vooraan in de trams bij de bestuurder/-ster: "/!\ Chute des feuilles /!\ Afvallen der blaren /!\" in beide talen) — Tonymec (overleg) 17 aug 2016 01:45 (CEST)

Mark Coenraats 12 dec 2008 18:26 (CET)

De veranderingen zoals tee -> teen, teen ->tenen, vind niet direct vergelijkbaar met een stapelmeervoud als kind -> kinder -> kinderen. Is in het eerste geval wel sprake van stapelmeervoud? Madyno 14 sep 2010 17:10 (CEST)

Vraag

Er staat "Woorden met een sjwa in de laatste lettergroep of die eindigen op een klinker, vormen het meervoud met '-s'". Maar een woord als organisme, dat volgens mij aan die beschrijving voldoet, kan toch ook -n als meervoudsuitgang krijgen? Groet, Marrakech 5 jul 2009 17:00 (CEST)

Lengte, orgasme, organisme, lade, het zijn er meer. Opvallend is bij de paar die ik vond dat deze allen op -n en -s kunnen eindigen in het meervoud. Steeds kunnen beide suffixen als meervoudsaanduiding dienen. Heeft dit ergens mee te maken? Bijvoorbeeld een verschuiving van -s naar -n als meervoud bij vrouwelijke zelfstandig naamwoorden die eindigen op een sjwa. En hoever staat het dan met die verschuiving, want het klopt vast weer niet voor 100%. Mark Coenraats 5 jul 2009 18:01 (CEST)

Ik weet niet of er van een verschuiving sprake is. Zou het niet kunnen zijn dat beide meervoudsuitgangen al heel lang broederlijk naast elkaar bestaan? Zelf kies ik trouwens zonder duidelijk systeem: lengtes, orgasmes, organismen, laden. Marrakech 7 jul 2009 22:57 (CEST)

Samenvoeging

Dit artikel is op 22 december 2012 samengevoegd met Onregelmatige meervoudsvormen naar aanleiding van een nominatie voor samenvoeging op Wikipedia:Samenvoegen/201211. Onderstaand overleg is afkomstig van Onregelmatige meervoudsvormen en is hierheen verplaatst ter archivering. Jvhertum (overleg) 22 dec 2012 12:32 (CET)

Begin verplaatst overleg

toe te voegen:

• bacteriën / poriën (twee gevallen, naargelang plaats accent) MADe 3 okt 2005 19:11 (CEST)

wiktionary heeft een categorie:Meervoud in -eren Sokpopje 26 aug 2006 01:19 (CEST)

• crisis - crises Bokkie 7 mei 2007 13:59 (CEST)

Genius - genieën

Is genieën niet een meervoud van genie en wordt het niet als alternatief meervoud gebruikt omdat het meervoud van genius ontbreekt. Zoals ook een meervoud van overleg niet voor handen is in het Nederlands en wij derhalve uitwijken naar bijvoorbeeld overlegvormen, beraadslagingen?  —  „Jaspər Kloekmoed”  ^[ ! ? ]  30 mei 2010 12:56 (CEST)

Het meervoud van genius, is geniën, met klemtoon op de eerste lettergreep. Ik heb het aangepast.Sorry, vergeten in te loggen: Madyno (overleg) 5 jun 2013 12:22 (CEST)

Doctor

Het valt me op dat de ANS ook doctores als meervoud geeft en niet expliciet doctors vermeldt. Overigens zondigt de ANS ook tegen de regel voor een of één. Verwarrend. Madyno (overleg) 6 jun 2013 18:17 (CEST)

ANS

De ANS zegt ook dat seconden het enige meervoud van seconde is, de Woordenlijst vermeldt ook secondes. Madyno (overleg) 6 jun 2013 18:24 (CEST)

Vraag: regels voor meervoud van zelfstandig naamwoorden die eindigen op -te

Zijn er regels voor het meervoud van zelfstandig naamwoorden die eindigen op -te, zoals groente, ziekte, gemeente. Wordt het dan groentes of groenten, ziektes of ziekten, gemeentes of gemeenten?

Gluten en pollen

Van 'het gluten' is het meervoud 'de gluten', evenzo heeft 'het pollen' als meervoud 'de pollen'. In de zin: 'Er zitten gluten in dat brood', kan gluten alleen het meervoud zijn. Evenals in: 'Pollen veroorzaken hooikoorts'. Wel kan: 'In dat brood zit een gluten' en 'Ik ben allergisch voor dat pollen'. Madyno (overleg) 15 aug 2016 13:02 (CEST)

Onregelmatig

Wat is er onregelmatig aan:

   baby – baby’s
   printer – printers
   auto – auto’s (maar de klinker wordt verdubbeld in: autootje)
   café – cafés
   etui – etuis

??? Madyno (overleg) 6 jun 2017 12:49 (CEST)

Stof

In het lemma staat nu: Stofnamen als melk, kwik, goud hebben ook geen meervoud, tenzij het gaat om voorwerpen die van die stof gemaakt zijn. Hoe dan: twee gouden, drie kwikken, enkele melken? Met water gaat het wel, maar dan is niet de stofnaam bedoeld: Ik kon kiezen uit verschillende bronwaters. De wateren der aarde.Madyno (overleg) 2 dec 2017 17:09 (CET)

Transistor

De Woordenlijst geeft alleen transistors als meervoud. Veel ander woorden op -or hebben tegenwoordig ook volgens de Woordenlijst, naast -ors een meervoud op -oren. Transistor (nog) niet. Madyno (overleg) 24 apr 2018 13:03 (CEST)

De Woordenlijst is maatgevend voor de spelling van woorden. transistoren is echter geen alternatieve spelling van transistors, maar een heel andere meervoudsvorm (met de uitgang -en in plaats van -s). De stelling "het veel gehoorde 'transistoren' geldt niet als correct" kun je dan ook niet baseren op het niet voorkomen van dat meervoud in de Woordenlijst. Marrakech (overleg) 24 apr 2018 13:41 (CEST)

De Woordenlijst geeft niet alleen de spelling, maar ook geslacht en meeervoud, verbuigingen etc. Als bijvoorbeeld, zoals bij transformator, zowel het meervoud transformators, als transformatoren toegestaan is, wordt dit vermeld. Madyno (overleg) 24 apr 2018 13:54 (CEST)

De Woordenlijst bevat inderdaad ook informatie over zaken als geslacht en meervoud, maar wij gebruiken haar slechts als arbiter in spellingkwesties ("Het Groene Boekje is de leidraad voor de spelling"). En zoals gezegd gaat het bij transistors/transistoren, die beide in Van Dale worden vermeld, niet om twee spellingvarianten maar om twee verschillende meervoudsvormen. Marrakech (overleg) 24 apr 2018 14:06 (CEST)

Wat Onze taal hier schrijft als antwoord op de vraag "Is herkanser een goed Nederlands woord?" is in dit verband overigens veelzeggend: "Ja, herkanser is een goed Nederlands woord, ook al staat het niet in het Groene Boekje of in woordenboeken. [...] Het Groene Boekje hanteert als belangrijk criterium voor opname dat woorden vaak moeten voorkomen in het geschreven Nederlands (bijvoorbeeld in kranten); met herkanser is dat kennelijk niet het geval – het is een woord dat mogelijk vooral in spreektaal voorkomt, en niet zo veel in geschreven teksten."

Kortom, en nogmaals: het ontbreken van het meervoud transistoren in de Woordenlijst rechtvaardigt niet de conclusie dat het niet correct is of niet als correct geldt. Marrakech (overleg) 24 apr 2018 16:19 (CEST)

Je zoekt naar argumenten om 'transistoren' goed te praten. Maar, zoals ik al schreef, van andere soortgelijke woorden staat het meervoud met -oren wel in de Woordenlijst. Die zijn kennelijk geaccepteerd. De vorm "transistoren" nog niet. Veel mensen zullen dat zo zeggen, jij misschien ook, en daarom heeft Van Dale het al opgenomen. Maar ja, zoals je wel weet zeggen ook veel mensen - ik schat wel meer dan 50% van de bevolking - "hun hebben dat gedaan". Madyno (overleg) 24 apr 2018 16:34 (CEST)

Ik heb de formulering nog maar iets aangepast, Van Dale blijkt het meervoud transistor-en tegenwoordig inderdaad te geven als mogelijke vorm naast transistor-s. Zoals bekend is de WNT nogal conservatief waar het taalvormen betreft. De Wikischim (overleg) 24 apr 2018 16:45 (CEST)

@Madyno - Het is geen kwestie van 'goedpraten', Madyno. Ik probeer slechts te beargumenteren waarom je transistoren' niet met een beroep op het Groene Boekje als incorrect kunt bestempelen. Wie weet staat dat meervoud er wel niet in omdat het (nog) niet voldoet aan het criterium dat het Groene Boekje blijkens de link hierboven hanteert voor opname (en dus niet voor correctheid): het moet vaak voorkomen.
@De Wikischim - Ook jouw bewering ("Het meervoud "transistoren" is niet erkend door de Woordenlijst Nederlandse Taal") klopt volgens mij niet, en wel om dezelfde redenen.
Maar goed, ik zal in het Taalcafé om input van derden vragen. Marrakech (overleg) 24 apr 2018 16:55 (CEST)

Ik bedoel daarmee simpelweg dat WNT het meervoud transistor-en (nog?) niet noemt. Zolang een gezaghebbende instantie een bepaalde taalvorm niet noemt, mag je redelijkerwijs aannemen dat die vorm volgens de instantie niet "geldig" , ofwel niet erkend is. De Wikischim (overleg) 24 apr 2018 17:02 (CEST)

Nee, dat mag je niet redelijkerwijs aannemen. De Woordenlijst stelt namelijk in de inleiding: "... en het ontbreken van een woord betekent geen afkeuring."

Het meervoud transistoren komt niet alleen in de huidige Van Dale voor (het meervoud op -en wordt daar in acht lemma's in een voorbeeldzin gebruikt, het meervoud op -s in slechts twee lemma's). Het komt ook al in een oudere Van Dale van meer dan twintig jaar geleden voor. Pas wanneer een gezaghebbende instantie een bepaalde taalvorm wél noemt, mag je redelijkerwijs aannemen dat die vorm volgens de instantie "geldig", ofwel erkend is. Dat is in dit geval dus al zeker 23 jaar het geval. Mvg, Trewal 24 apr 2018 17:41 (CEST)

Graag niet mijn woorden verkeerd weergeven. Ik zei hierboven dan ook niet dat Van Dale de vorm transistor-en niet erkent (dat is immers wel zo), maar dat WNT dat niet doet. De Wikischim (overleg) 24 apr 2018 17:54 (CEST)

Dat doe ik ook niet. In mijn directe antwoord op jouw bijdrage (eerste alinea van mijn bijdrage) refereer ik aan de inleiding van de Woordenlijst Nederlandse Taal (WNT), waarin expliciet staat opgenomen dat ontbreken geen afkeuring betekent. Mvg, Trewal 24 apr 2018 18:05 (CEST)

In WNT: [1] staan beide versies. VanBuren (overleg) 24 apr 2018 18:03 (CEST)

Gezien deze mooie vondst en mijn niet weerlegde argument dat het ontbreken van een woord(vorm) in het Groene Boekje niets zegt over de aanvaardbaarheid van dat woord, lijkt het me dat de gewraakte zin niet kan blijven staan. Marrakech (overleg) 24 apr 2018 19:31 (CEST)

Hoi Madyno, ik vrees dat je hier twee dingen door elkaar haalt. Het Groene Boekje is hier op Wikipedia inderdaad onze zelfgekozen autoriteit waar het de te hanteren spelling in de hoofdnaamruimte betreft. Dat is echter iets anders dan dat het Groene Boekje ook onze enige relevante bron zou zijn in een lemma dat zelf over spelling of een ander taalkundig onderwerp gaat. Daar is het slechts één van de relevante bronnen, naast allerlei andere gezaghebbende taalkundige studies en naslagwerken, en heeft het dus geen speciale positie. Onze interne afspraken omtrent de te hanteren spelling mogen natuurlijk wel de vorm, maar nooit de inhoud van een lemma bepalen.

Overigens, naast Van Dale en het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt ook het Witte Boekje beide meervoudsvormen. En de meervoudsvorm 'transistoren' werd volgens dit corpus in 2002 zelfs vaker gebruikt dan 'transistors'... Matroos Vos (overleg) 24 apr 2018 21:14 (CEST)

Interessant die vondst van Van Buren. Daarin staat ook 'electrisch apparaatje'! Het betrokken lemma gaat over meervoud, laten we dan wel vermelden dat de Woordenlijst alleen het meervoud 'transistors' vermeld. Madyno (overleg) 25 apr 2018 09:30 (CEST)

Dat lijkt me niet nodig, al was het alleen maar omdat het veel te ver voert om in een algemeen artikel over het meervoud in de Nederlandse taal zo diep in te gaan op één specifiek meervoud waar, zoals hierboven is uitgelegd, niets mis mee is. Marrakech (overleg) 25 apr 2018 09:38 (CEST)

Ik zag bij toeval deze discussie weer en bedacht wat je vind van het meervoud musea's. Staat ook niet in de Woordenlijst. Madyno (overleg) 23 jun 2020 13:14 (CEST)

Zomin als museaas of muzeeën. Wat is je 'punt'? Marrakech (overleg) 23 jun 2020 13:59 (CEST)

Lofoten

Lofoten is, dacht ik, in het NL meervoud. Dus kun je niet zeggen, zoals in het artikel wordt gesuggereerd: de Lofoten heet ... Madyno (overleg) 9 okt 2021 18:06 (CEST)