Post-acuut infectiesyndroom
Een post-acuut infectiesyndroom (PAIS) of post-infectieus syndroom is een medische aandoening die wordt gekenmerkt door symptomen die voortkomen uit een infectie in het verleden. Het ontstaan van zulke langetermijnsymptomen (sequelae) is een van de mogelijke uitkomsten van een infectie, naast de mogelijkheid van volledig herstel en de mogelijkheid van overlijden. Voorbeelden zijn onder meer post-COVID (post-acute sequelae van COVID-19, PASC), myalgische encefalomyelitis/chronisch vermoeidheidssyndroom (ME/CVS) en Q-koortsvermoeidheidssyndroom. Veel voorkomende symptomen zijn post-exertionele malaise (PEM), ernstige vermoeidheid, neurocognitieve symptomen, griepachtige symptomen en pijn. De pathologie van de meeste van deze aandoeningen is niet duidelijk en de behandeling is over het algemeen symptomatisch.[1] In Nederland worden de belangen van PAIS-patiënten behartigd door de Patiëntenalliantie PAIS, een samenwerkingsverband van patiëntenorganisaties PostCovid NL, ME/CVS Nederland, stichting Q-uestion en de Lymevereniging, met hulp van het Longfonds.[2][3]
Symptomen
bewerken
De meeste symptomen van PAIS zijn aspecifiek en staan grotendeels los van de specifieke verwekker van de voorafgaande infectie. Symptomen die bij veel typen PAIS voorkomen, zijn onder meer post-exertionele malaise, ernstige vermoeidheid, neurocognitieve en sensorische symptomen, griepachtige symptomen, slaapstoornissen, spierpijn en gewrichtspijn. De symptomen variëren vaak tussen patiënten. Sommige PAIS-symptomen zijn specifieker. Oogproblemen komen bijvoorbeeld vaak voor bij het post-Ebolavirussyndroom, en spierzwakte wordt gezien bij het postpoliosyndroom en postwestnijlkoortssyndroom.
De symptomen kunnen ernstig en invaliderend zijn, wat kan leiden tot een verminderde levenskwaliteit of zelfs arbeidsongeschiktheid. De symptomen beginnen niet altijd meteen na de infectie – in het geval van postpoliosyndroom beginnen ze vaak pas na tientallen jaren – en de ernst ervan kan in de loop van de tijd fluctueren.[4]
Ziekteverwekkers
bewerken.jpg)
Ziekteverwekkers die in de medisch-wetenschappelijke literatuur in verband zijn gebracht met PAIS zijn onder meer SARS-CoV-2 (de verwekker van COVID-19), SARS-CoV-1 (de verwekker van SARS), ebolavirus, denguevirus, poliovirus, Chikungunya-virus, epstein-barrvirus (EBV), westnijlvirus, Ross River-virus, Coxsackie B-virus, H1N1-griepvirus, varicella-zostervirus (VZV), Coxiella burnetii, Borrelia en Giardia.
De pathofysiologie van de meeste PAIS-en is niet duidelijk, maar de overlap in symptomen ondanks uiteenlopende ziekteverwekkers impliceert een mogelijke gemeenschappelijke pathologie. Bij de meeste PAIS-en is geen chronische infectie aan te tonen.[1]
Ontstaansmechanisme
bewerkenDe gemeenschappelijke symptomen van ziekten kunnen wijzen op een gemeenschappelijke pathofysiologie. Belangrijke hypothesen zijn onder meer: persistentie van de oorspronkelijke ziekteverwekker of overblijfselen ervan, auto-immuniteit, chronische ontstekingsreactie, reactivering van andere latente infecties, microbioomdysbiose of schade aan organen, waaronder mogelijk de longen, hersenen, nieren, het hart of de bloedvaten.[5]
Diagnose
bewerken
Bij gebrek aan diagnostische tests voor de meeste PAIS-en wordt de diagnose doorgaans gebaseerd op de voorgeschiedenis en de symptomen van de patiënt, en op het elimineren van andere mogelijke oorzaken. Beschikbare tests kunnen de symptomen van patiënten vaak niet verklaren, maar dit betekent niet dat ze niet reëel zijn. De complexiteit van het diagnosticeren van PAIS-en kan leiden tot lange vertragingen bij de diagnose.[4]
De diagnostische criteria variëren per ziekte en zijn soms het onderwerp geweest van intense discussies. Er zijn bijvoorbeeld verschillende definities van ME/CVS in gebruik.[1]
Classificatie
bewerkenPAIS is een brede term die verschillende post-infectieuze aandoeningen beschrijft, waaronder post-COVID, ME/CVS, post-ebolavirussyndroom, post- dengue- vermoeidheidssyndroom, postpoliosyndroom, post-SARS-syndroom, post- chikungunya-ziekte, Q-koortsvermoeidheidssyndroom, post-treatment Lyme disease syndrome (PTLDS).[5] Andere bekende langetermijngevolgen van infecties zijn onder meer het multisysteemontstekingssyndroom bij kinderen (MIS-C) en subacute scleroserende panencefalitis (een gevolg van mazelen dat jaren kan duren).[1]
Behandeling
bewerkenBehandelopties voor de meeste PAIS-en zijn beperkt en in het algemeen ligt de nadruk op symptoombestrijding.[5] De behandelstrategieën voor ME/CVS kunnen ook patiënten met andere PAIS-en ten goede komen.[4]
Prognose
bewerkenSommige mensen met PAIS herstellen binnen een periode van weken tot jaren, terwijl anderen hun hele leven ziek blijven.[4] Veel onderzoeken hebben laten zien dat de symptomen minstens enkele jaren kunnen aanhouden en bij afronding van het onderzoek nog steeds aanwezig waren. Langer durende onderzoeken naar PTLDS lieten hebben laten zien dat de symptomen tot wel 27 jaar konden aanhouden.[1] In het geval van ME/CVS is de prognose over het algemeen slecht en duurt de ziekte voor de meesten levenslang.[6][7]
Epidemiologie
bewerkenDe kennis over de epidemiologie van PAIS-en is beperkt omdat er nog weinig grote wetenschappelijke studies zijn gedaan. Mononucleosis behoort tot de best onderzochte gevallen en uit beschikbare onderzoeken is gebleken dat 7-9% van de patiënten twaalf maanden na de infectie nog symptomen had en 4% van de patiënten had na twee jaar nog ernstige symptomen. Uit een Australisch onderzoek naar epstein-barrvirus, C. burnetii en het Ross River Virus bleek dat 11% van de deelnemers na 6 maanden voldeed aan de criteria voor ME/CVS. Ongeveer 10-20% van de mensen met SARS ondervond ook langetermijneffecten.[1]
Geschiedenis
bewerkenHoewel PAIS-en ook al vóór de COVID-19-pandemie werden beschreven, zorgde de opkomst van post-COVID ervoor dat ze steeds meer onder de aandacht kwamen. Tot dan toe hadden PAIS-en, ondanks dat ze een aanzienlijke ziektelast veroorzaken, relatief weinig aandacht gekregen van wetenschappers, waardoor er nog niet veel onderzoek gedaan was naar de oorzaken of naar de diagnostische en therapeutische mogelijkheden.[8] Surveillanceprogramma's voor infectieziekten volgen de acute infectie, maar volgen zelden de gezondheidseffecten van PAIS-en.[9] Veel artsen waren er ook niet mee bekend en namen de symptomen wellicht niet altijd serieus.[10][5]
Onderzoek
bewerkenPAIS-en hebben mogelijk een gemeenschappelijke oorzaak en er worden verschillende hypothesen bestudeerd.[5] Post-COVID heeft het algehele tempo van het onderzoek verhoogd.[5] De Yale School of Medicine, de geneeskunde-afdeling van de Yale-universiteit, heeft in 2023 het onderzoekscentrum Center for Infection & Immunity opgericht, dat zich expliciet richt op drie PAIS-en, namelijk post-COVID, ME/CVS en PTLDS.[11]
Zie ook
bewerken- Posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom, soms toegeschreven aan een infectie
Referenties
bewerken- ↑ a b c d e f (en) J. Choutka, V. Jansari, M. Hornig, A. Iwasaki (mei 2022). Unexplained post-acute infection syndromes. Nature Medicine 28 (5): 911–923. PMID: 35585196. DOI:10.1038/s41591-022-01810-6.
- ↑ Post Acuut Infectieus Syndroom (PAIS). www.postcovidnl.nl. Geraadpleegd op 1 november 2024.
- ↑ Patiëntenalliantie PAIS opgericht. www.c-support.nu. Geraadpleegd op 1 november 2024.
- ↑ a b c d (en) Chronic Symptoms Following Infections. www.cdc.gov (15 mei 2024). Geraadpleegd op 19 september 2024.
- ↑ a b c d e f (en) B. Owens (21 september 2022). How "long covid" is shedding light on postviral syndromes. BMJ 378: o2188. PMID: 36130797. DOI:10.1136/bmj.o2188.
- ↑ (en) H. Davis, L. McCorkell, J. Vogel, E. Topol (maart 2023). Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations. Nature Reviews Microbiology 21 (3): 133–146. PMID: 36639608. PMC: 9839201. DOI:10.1038/s41579-022-00846-2.
- ↑ (en) A. Ghali, C. Lacout, J. Fortrat, K. Depres, M. Ghali, C. Lavigne (oktober 2022). Factors Influencing the Prognosis of Patients with Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome. Diagnostics 12 (10): 2540. PMID: 36292229. PMC: 9600584. DOI:10.3390/diagnostics12102540.
- ↑ (en) Editorial (november 2022). Long COVID: An opportunity to focus on post-acute infection syndromes. The Lancet Regional Health – Europe 22: 100540. PMID: 36624784. PMC: 9823272. DOI:10.1016/j.lanepe.2022.100540.
- ↑ (en) Z. Al-Aly, E. Topol (februari 2024). Solving the puzzle of Long Covid. Science 383 (6685): 830–832. PMID: 38386747. DOI:10.1126/science.adl0867.
- ↑ (en) C. Steenblock et al. (november 2022). Post COVID and Apheresis - Where are we Standing?. Hormone and Metabolic Research 54 (11): 715–720. PMID: 36113501. DOI:10.1055/a-1945-9694.
- ↑ (en) Post-Acute Infection Syndromes Will Be the Focus of New YSM Center. medicine.yale.edu. Geraadpleegd op 1 november 2024.