Spoorlijn Mannheim - Bazel

De spoorlijn Mannheim - Bazel ook wel Rheintalbahn of Badische Hauptbahn genoemd is een Duitse spoorlijn als lijn 4000 onder beheer van DB Netze. Met een lengte van ruim 270 km is dit nu een van de langste Duitse spoorlijnen.

Rheintalbahn DB 4000 Mannheim – Bazel
Totale lengte	270,7 km
Spoorwijdte	(normaalspoor) 1435 mm
Aangelegd door	Badischen Staatseisenbahnen
Geopend	1840 / 1863
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	ja
Aantal sporen	2
Baanvaksnelheid	140 / 160 200 / 250 (HSL) km/u
Beveiliging of treinbeïnvloeding	PZB
Treindienst door	Deutsche Bahn, AVG
Traject
Legenda Pfälzische Ludwigsbahn traject RHB van Bad Dürckheim RHB traject van Mainz van Ludwigshafen Kurt Schumacher-Brücke (grens Ba / Pf) Konrad-Adenauer-Brücke (grens Ba / Pf) >> traject Riedbahn van Frankfurt <<< traject Rheinbahn naar Karlsruhe 0,0 Mannheim Hbf traject OEG naar Weinheim OEG 1,3 Mannheim Hbf Ost traject Riedbahn naar Frankfurt 3.4 Mannheim-Neckatau 4,0 Mannheim Rangierbahnhof 6,1 Mannheim-Seckenheim traject HGM naar Rheinhafen 8.0 Mannheim-Rheinau traject HGM naar Rheinhafen traject naar Ketsch 8,5 aansluiting Mannheim-F traject via Darmstadt naar Frankfurt am Main 79.4 5.0 aansluiting < Mannheim-Z aansluiting < Mannheim-F 9,0 Mannheim-Friedrichsfeld Süd << van Speyer (tot 1967) 13.6 84.6 Schwetzingen 14,8 Heidelberg-Pfaffengrund/Wieblingen traject OEG van Mannheim, (HSB) stadstram Heidelberg 17,5 19,1 Heidelberg Hbf (1955-nu) traject OEG naar Weinheim, (HSB) stadstram Heidelberg oud Heidelberg Hbf (1843-1955) Neckartalbahn Jagstfeld 22,1 Heidelberg-Kirchheim/Rohrbach 26,5 St Ilgen - Sandhausen 32,1 station Wiesloch-Walldorf 37,5 station Rot-Malsch 40,1 station Bad Schönborn-Kronau 42,4 station Bad Schönborn-Süd 46,2 station Ubstadt-Weiher traject Katzbachbahn van Odenheim traject Kraichtalbahn van Menzingen 46,6 aansluiting Ubstadt-Weiher naar Stuttgart SFS Mannheim - Stuttgart 49,6 Bruchsal-Nord van Stuttgart traject Bruhrainbahn van Germersheim 51,6 station Graben-Neudorf Bruhrainbahn Karlsdorf 51,6 station Bruchsal << traject Rheinbahn naar Karlsruhe traject Westbahn naar Stuttgart 53,6 Bruchsal Gewerbliches Bildungszentrum 56,8 station Untergrombach 60,5 station Weingarten van Pforzheim 68,2 station Karlsruhe-Durlach traject Hardtbahn Rheinbahn van Mannheim oud station Karlsruhe (Kurplatz) (1843-1913) 72,9 Karlsruhe Hbf (1913-nu) station Albtalbahn traject Albtalbahn naar Bad Herrenalb aansluit traject AVG 76,2 << Maximiliansbahn naar Winden/Neustadt 76,4 77,4 kilometer aanpassing 76,4 77,4 kilometer aanpassing << Rheinbahn xx Tunnel Rastatt xx Rheintalbahn >> 79,6 station Ettlingen West traject Albtalbahn naar Ettingen Stad 82,5 station Bruchhausen 87,9 station Malsch 91,7 station Muggensturm 96,5 station Rastatt traject Murgtalbahn naar Freudenstadt traject naar Rastatt 102,6 station Baden-Baden Haueneberstein 105,3 Baden-Baden ex traject naar Baden-Baden 108,3 station Sinzheim Nord 109,5 station Sinzheim 112,5 station Baden-Baden-Rebland 116,9 station Bühl 119,2 Ottersweier 125,3 station Achern traject Achertalbahn naar Ottenhöfen 131,7 station Renchen traject Renchtalbahn van Bad Griesbach traject Europabahn van naar Straßburg 137,9 station Appenweier 138,7 Appenweier-Muhrhaag 141,0 aansluiting Windschläg 145,5 station Offenburg << ex traject MEG: Offenburg - Altenheim traject Schwarzwaldbahn naar Singen 154,4 Niederschopfheim 158,7 station Friesenheim ex traject MEG: Kehl - Lahr - Seelbach 163,7 station Lahr ex traject naar Lahr Stadt 171,8 station Orschweier RhE: Rheinufer – Ettenheimmünster 174,8 station Ringsheim 177,7 station Herbolzheim 181,0 station Kenzingen traject Kaiserstuhlbahn van Breisach ex verbinding verbinding 185,9 station Riegel am Kaiserstuhl 188,8 station Köndringen 188,8 Überleitstelle Köndringen 190,2 station Teningen-Mundingen 192,7 station Emmendingen 196,5 station Kollmarsreute traject Elztalbahn van Elzach 199,8 Denzlingen 202,6 Gundelfingen (Breisgau) 202,7 aansluiting Gundelfingen 205,0 Freiburg-Zähringen 207,0 Freiburg-Herdern Breisacher Bahn van Breisach 208,3 Freiburg (Breisgau) Hbf trambedrijf Freiburger Verkehrs AG ex traject Höllentalbahn naar Donaueschingen traject Höllentalbahn naar Donaueschingen 212,5 Freiburg (Brsg) - St. Georgen 214,6 Abzweig Leutersberg 215,7 station Ebringen geplande tunnel 217,0 station Schallstadt 219,9 station Norsingen traject Münstertalbahn van Münstertal 222,9 station Bad Krozingen 228,8 station Heitersheim 231,8 station Buggingen 237,3 station Müllheim (Baden) traject naar Mulhouse 239,7 station Auggen 243,2 station Schliengen 246,8 station Bad Bellingen Katzenbergtunnel (2012) 9400 m 250,0 station Rheinweiler 252,8 station Kleinkems Klotz - Tunnel 242 meter Kirchberg - Tunnel 129 meter 256,4 station Istein Hartberg - Tunnel 307 meter 258,3 station Efringen-Kirchen 262,2 station Eimeldingen museumspoorlijn Eurovapor traject Kandertalbahn van Kandern 264,3 station Haltingen 264,3 265,3 kilometer aanpassing depot en werkplaats Haltingen ex traject Saint-Louis (1878 / † 1937) 267,6 station Weil am Rhein trambedrijf (BVB) in Bazel traject Gartenbahn naar/van Lörrach 267,6 Grens Duitsland - Zwitserland 270,7 Basel Bad Bf trambedrijf (BVB) in Bazel traject Wiesentalbahn naar Zell im Wiesental traject Hochrheinbahn naar Konstanz Brug over de Rijn traject naar Basel SBB / Muttenz

Het traject tussen Mannheim en Haltingen werd oorspronkelijk met een spoorwijdte van 1600 mm aangelegd.

Geschiedenis

Het traject tussen Mannheim en Bazel werd tussen 1840 en 1863 geopend. Naast de Baden-Kurpfalz Bahn als onderdeel van de Rheintalbahn tussen Heidelberg en Karlsruhe aangelegd. De Rheinbahn en de Hardtbahn tussen Mannheim en Karlsruhe en de Rheinbahn tussen Karlsruhe naar Rastatt werden parallel aan de Rheintabahn aangelegd.

In uitvoering is op dit moment de aanleg van een hogesnelheidsspoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel. Tussen Rastatt en Offenburg kan al met 250 km/h gereden worden. De verwachting was aanvankelijk dat het hele traject rond 2018 klaar zou zijn, maar door politieke onenigheid kan dit nu wel 2025 worden. De reistijd wordt uiteindelijk ca. 30 minuten verkort. In 2012 kwam de 8 km lange Katzenburgtunnel gereed.

Opening

Het traject van de Rheintalbahn werd met een spoorbreedte van 1600 mm in fases tussen Mannheim en Haltingen geopend.

• Mannheim - Heidelberg: geopend op 12 september 1840
• Heidelberg - Karlsruhe: geopend op 10 april 1843
• Karlsruhe - Rastatt: geopend op 1 mei 1844
• Rastatt - Baden-Oos: geopend op 6 mei 1844
• Baden-Oos - Offenburg: geopend op 1 juni 1844
• Offenburg - Freiburg: geopend op 1 augustus 1845
• Freiburg - Müllheim (Baden): geopend op 1 juni 1847
• Müllheim (Baden) - Schliengen: geopend op 15 juni 1847
• Schliengen - Efringen: geopend op 8 november 1848
• Efringen - Haltingen: geopend op 22 januari 1851

De spoorbreedte van het traject tussen Mannheim en Haltingen werd tussen 1854 en 1855 omgebouwd van 1600 mm in 1435 mm.

Het traject van de Rheintalbahn tussen Haltingen en Basel Bad aangelegd en op 20 februari 1855 geopend.

Spoorlijn Mannheim - Heidelberg

Het traject met een spoorbreedte van 1600 mm tussen Mannheim Friedrichsfeld en Heidelberg werd tussen 1846 en 1855 voorzien van een derde rail met een spoorbreedte van 1435 mm ten behoeve van de Main-Neckar-Bahn tussen Frankfurt en Heidelberg / Mannheim. Naast het breedspoortraject met een spoorbreedte van 1600 mm tussen Mannheim en Mannheim Friedrichsfeld werd een apart treject met een spoorbreedte van 1435 mm ten behoeve van de Main-Neckar-Bahn aangelegd.

Parallel aan de Rheintalbahn werd door de Oberrheinische Eisenbahn een smalspoorlijn tussen Mannheim en Heidelberg aangelegd.

Spoorlijn Mannheim - Karlsruhe

Op het traject van de Rheinbahn tussen Mannheim en Karlsruhe Kurplatz werd in op 4 augustus 1870 geopend. Het traject liep toen via Hardt (Hardtbahn) tussen Graben-Neudorf en Karlsruhe Kurplatz werd als onderdeel van de Rheinbahn op 4 augustus 1870 geopend.

Het traject werd in 1913 in Karlsruhe Kurplatz aangesloten op het traject van de Pfälzische Maximiliansbahn. In 1967 werd het hele traject tussen Graben-Neudorf en Karlsruhe Hbf opgeheven en delen werden omgebouwd tot tramlijn van de Verkehrsbetriebe Karlsruhe (VBK). In 1913 werd tussen Graben-Neudorf en Karlsruhe Hbf een nieuw traject geopend.

Zie Rheinbahn (Baden) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie Hardtbahn voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Spoorlijn Heidelberg - Karlsruhe

De Baden-Kurpfalz Bahn als onderdeel van de Rheintabahn tussen Heidelberg en Karlsruhe aangelegd.

Spoorlijn Karlsruhe - Bazel

De Rheinbahn legde in 1895 een nieuw traject tussen Karlsruhe naar Rastatt. In uitvoering is op dit moment de aanleg van de hogesnelheidsspoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel.

Ongeval

Op 21 juli 1971 verongelukte de D-Zug 370 "Schweiz-Express" van Bazel naar Kopenhagen om 13:10 uur door een snelheid van 140 km/h bij Rheinweiler in een bocht waar maximaal 75 km/h toegestaan is. De locomotief van de serie 103 106-1 en zeven van de negen wagons stortten van de spoordijk, waarbij een woonhuis werd vernield. Enkele wagons kwamen op de A5 terecht. Bij dit ongeval kwamen 25 mensen, waaronder de machinist om het leven. Verder waren er 121 gewonden.

Het ongeval werd veroorzaakt door een defect aan de AFB. In 1978 werden de gevaarlijke plaatsen met een langzaam-rijden-opdracht voorzien van een aangepaste PZB en de opdrachten van de Sifa werden versneld.

Katzenbergtunnel

Een ICE en een goederentrein op 4 december 2012 bij de zuidelijke tunnelingang

De Katzenbergtunnel (9,4 km) is een tunnel in het nieuwe hogesnelheidstraject tussen Karlsruhe en Bazel die het bestaande traject gedeeltelijk vervangt. De geboorde tunnel bestaat uit twee tunnelbuizen met ieder één spoor. De tunnel is in eerste instantie bestemd voor ICE-treinen, maar kan indien nodig ook worden gebruikt voor goederenvervoer en vertraagde langeafstandstreinen.

De 9385 meter lange tunnel werd op 4 december 2012 geopend. De treindiensten maken vanaf 9 december 2012 gebruik van deze tunnel.

De tunnel moet niet verward worden met de (minder bekende) Katzenbergtunnel aan de Außerfernbahn tussen Thanellerkar en Bad Krekelmoos.

Treindiensten

Deutsche Bahn

De Deutsche Bahn verzorgt het personenvervoer op dit traject met RE- en RB-treinen.

InterCityExpress

Zie InterCityExpress voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De InterCityExpress, afgekort als ICE, is de snelste trein van spoorwegmaatschappij DB Fernverkehr, onderdeel van Deutsche Bahn AG.

S-Bahn

De S-Bahn, meestal de afkorting voor Stadtschnellbahn, soms ook voor Schnellbahn, is een in Duitsland ontstaan (elektrisch) treinconcept, welke het midden houdt tussen de Regionalbahn en de Stadtbahn. De S-Bahn maakt meestal gebruik van de normale spoorwegen om grote steden te verbinden met andere grote steden of forensengemeenten. De treinen rijden volgens een vaste dienstregeling met een redelijk hoge frequentie.

S-Bahn Rhein-Neckar

Zie S-Bahn Rhein-Neckar voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

S Regio S-Bahn Bazel

Zie S-Bahn Basel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aansluitingen

In de volgende plaatsen was of is er een aansluiting van de volgende spoorwegmaatschappijen:

Mannheim

• Rheinbahn spoorlijn tussen Mannheim en Rastatt
• Riedbahn spoorlijn tussen Mannheim / Worms en Frankfurt am Main, vroeger ook naar Darmstadt
• Pfälzische Ludwigsbahn spoorlijn tussen Mannheim en Saarbrücken
• Mainz – Ludwigshafen spoorlijn tussen Ludwigshafen en Mainz
• Main-Neckar-Eisenbahn spoorlijn tussen Frankfurt am Main en Heidelberg / Mannheim
• HSL Rhein/Main – Rhein/Neckar spoorlijn tussen Frankfurt am Main en Mannheim
• HSL Mannheim – Stuttgart spoorlijn tussen Mannheim en Stuttgart
• Rhein-Haardtbahn spoorlijn tussen Mannheim en Bad Dürkheim
• Oberrheinische Eisenbahn spoorlijn tussen Mannheim en Heidelberg
• Oberrheinische Eisenbahn spoorlijn tussen Mannheim en Weinheim
• Oberrheinische Eisenbahn spoorlijn tussen Mannheim en Heddesheim
• Mannheimer Verkehrs Verbund (MVV) stadstram in Mannheim/Ludwigshafen
• Verkehrsbetriebe Ludwigshafen (VBL) stadstram in Ludwigshafen/Mannheim

Heidelberg

Oud station Heidelberg

Het station in Heidelberg werd in 1840 gebouwd als kopstation aan de spoorlijn naar Mannheim. Het station lag in de omgeving van de tegenwoordige Poststraße en Kurfürstenanlage. In 1846 volgde de spoorlijn naar Frankfurt am Main. In 1862 werd een doorgaande spoorlijn naar Heilbronn en Odenwald aangelegd.

• Baden-Kurpfalz-Bahn, spoorlijn tussen Heidelberg en Karlsruhe
• Elsenztalbahn, spoorlijn tussen Heidelberg over Sinsheim naar Bad Friedrichshall-Jagstfeld
• Neckartalbahn, spoorlijn tussen Heidelberg over Eberbach en Mosbach naar Bad Friedrichshall-Jagstfeld
• Main-Neckar-Eisenbahn, spoorlijn tussen Frankfurt am Main en Heidelberg / Mannheim
• Heidelberg - Speyer, spoorlijn tussen Heidelberg en Speyer

Heidelberg Hbf

Door de Eerste en de Tweede Wereldoorlog werd pas rond 1955 begonnen met plannen voor een nieuw station in Heidelberg. Het nieuwe station werd aan de Willy-Brandt-Platz gebouwd en op 5 mei 1955 geopend door Bondspresident Theodor Heuss. Het was de eerste nieuwbouwstation van de Bondsrepubliek.

• Elsenztalbahn, spoorlijn tussen Heidelberg over Sinsheim naar Bad Friedrichshall-Jagstfeld
• Neckartalbahn, spoorlijn tussen Heidelberg over Eberbach en Mosbach naar Bad Friedrichshall-Jagstfeld
• Main-Neckar-Eisenbahn, spoorlijn tussen Frankfurt am Main en Heidelberg / Mannheim
• Heidelberg - Speyer, spoorlijn tussen Heidelberg en Speyer
• Oberrheinische Eisenbahn, spoorlijn tussen Heidelberg en Mannheim
• Oberrheinische Eisenbahn, spoorlijn tussen Heidelberg en Weinheim
• Oberrheinische Eisenbahn, spoorlijn tussen Heidelberg en Ketsch
• Heidelberger Straßen- und Bergbahn (HSB) stadstram in Heidelberg

Karlsruhe

Karlsruhe Kurpfalz

Aan het traject van de Badische Hauptbahn tussen Mannheim en Bazel werd aan de Ettlinger Tor ongeveer 500 meter ten zuiden van Karlsruher Marktplatz door Friedrich Eisenlohr een station gebouwd. Het station werd op 1 april 1843 geopend met aan de zuidzijde een depot en aan de oostzijde een goederenstation. Het traject met een spoorbreedte van 1600 mm werd enkele jaren later omgebouwd tot 1435 mm liep door de latere Kriegstraße. De plaats van het station werd daarna ingenomen door de Markthallen en in rond 1960 door het Badischen Staatstheaters. Het goederenstation werd in 1997 afgebroken en aan de B 10 toegevoegd.

• Hardtbahn spoorlijn tussen Karlsruhe en Graben
• Rheinbahn spoorlijn tussen Mannheim en Rastatt
• Baden-Kurpfalz-Bahn spoorlijn tussen Heidelberg en Karlsruhe

Karlsruhe Hbf

De bouw van een nieuw station van August Stürzenacker begon in 1910 en werd in de nacht van 22 op 23 oktober 1913 geopend. Het postkantoor werd aan de oostzijde gebouwd en het kopstation van de Albtalbahn (toen smalspoor) werd aan de westzijde gebouwd.

• Rheinbahn spoorlijn tussen Mannheim en Rastatt
• Karlsruhe – Mühlacker spoorlijn tussen Karlsruhe en Mühlacker
• Pfälzische Maximiliansbahn spoorlijn tussen Neustadt an der Weinstraße en Karlsruhe/Wissembourg
• HSL Karlsruhe – Bazel spoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel
• Albtal-Verkehrs-Gesellschaft diverse trajecten rond Karlsruhe
  • Stadtbahn Karlsruhe diverse trajecten rond Karlsruhe

Rastatt

• Rheinbahn spoorlijn tussen Mannheim en Rastatt
• Murgtalbahn spoorlijn tussen Rastatt en Freudenstadt
• HSL Karlsruhe – Bazel spoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel
• Albtal-Verkehrs-Gesellschaft diverse trajecten rond Karlsruhe

Baden-Oos

Door de opheffing op 24 september 1977 van het traject tussen Baden-Oos en Baden-Baden werd op dezelfde dag het station Baden-Oos vernoemd in Baden-Baden.

• Spoorlijn Baden-Oos - Baden-Baden spoorlijn tussen Baden-Oos (tegenwoordig Baden-Baden) en Baden Baden
• HSL Karlsruhe – Bazel spoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel
• Albtal-Verkehrs-Gesellschaft diverse trajecten rond Karlsruhe

Achern

• Achertalbahn spoorlijn tussen Achern en Ottenhöfen
• Albtal-Verkehrs-Gesellschaft diverse trajecten rond Karlsruhe

Appenweier

• Europabahn, spoorlijn tussen Appenweier en Straatsburg
• Renchtalbahn, spoorlijn tussen Appenweier en Bad Griesbach

Offenburg

• Schwarzwaldbahn spoorlijn tussen Offenburg en Singen
• HSL Karlsruhe – Bazel spoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel

Freiburg im Breisgau

Freiburg (Breisgau) Hauptbahnhof

• Höllentalbahn, spoorlijn tussen Freiburg en Donaueschingen
• Breisacher Bahn, spoorlijn tussen Freiburg en Breisach
  • Kaiserstuhlbahn, spoorlijn tussen Gottenheim en Riegel am Kaiserstuhl naar Breisach aan de Breisacher Bahn
  • Elztalbahn, spoorlijn tussen Denzlingen en Elzach

Freiburg krijgt geen station aan de hogesnelheidslijn Karlsruhe – Bazel.

Müllheim

• DB 4314, spoorlijn tussen Müllheim en Neuenburg

Haltingen

• Kandertalbahn, spoorlijn tussen Haltingen en Kandern (museum spoorlijn Eurovapor)

Weil am Rhein

• Gartenbahn, spoorlijn tussen Weil am Rhein en Lörrach
• Weil am Rhein - Saint-Louis, ex spoorlijn tussen Weil am Rhein en Saint-Louis

Basel Bad. Bahnhof

Het huidige station Basel Bad. Bahnhof werd op 13 september 1913 geopend.

• S-Bahn Basel
• Hochrheinbahn, spoorlijn tussen Basel Bad.bf en Konstanz
• Wiesentalbahn, spoorlijn tussen Basel Bad.bf en Zell im Wiesental
• HSL Karlsruhe – Bazel, hogesnelheidsspoorlijn tussen Karlsruhe en Bazel
• Basler Verbindungsbahn, spoorlijn tussen Basel Bad. Bahnhof en Basel St. Johhann / Muttenz

Elektrische tractie

Het traject werd in fases geëlektrificeerd met een spanning van 15.000 volt 16⅔ Hz wisselstroom.

• Bazel – Efringen-Kirchen: 5 oktober 1952
• Efringen-Kirchen – Freiburg: 4 juni 1955
• Freiburg – Offenburg: 2 juni 1956
• Offenburg – Karlsruhe: 4 juli 1957
• Karlsruhe – Bruchsal: 29 september 1957
• Bruchsal – Heidelberg: 5 mei 1955
• Heidelberg – Mannheim Friedrichsfeld: 2 juni 1956
• Mannheim Friedrichsfeld – Mannheim: 1 juni 1958

Literatuur

• Helmut Röth: Auf Schienen zwischen Odenwald und Pfalz. Fotografien 1955-1976. Ludwigshafen am Rhein, Verlag Pro Message. 2006. 168 Seiten. ISBN 3934845185. 297 alte Fotografien.
• Rüdiger Block: ICE-Rennbahn: Die Neubaustrecken. In: Eisenbahn-Kurier Special: Hochgeschwindigkeitsverkehr. Nr. 21, 1991, geen ISSN
• Eisenbahnatlas Deutschland. Schweers + Wall, Aachen 2005, ISBN 3-89494-134-0.

Zie ook

• Lijst van Duitse spoorwegondernemingen
• Lijst van spoorlijnen in Duitsland