Samtgemeinde Mittelweser

**Samtgemeinde Mittelweser**
Samtgemeinde in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Nedersaksen
Landkreis	Nienburg/Weser
Coördinaten	52° 32′ NB, 09° 7′ OL
Algemeen
Oppervlakte	196,56 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	15.927 ; (81 inw./km²)
Burgemeester	Jens Beckmeyer (SPD)
Overig
Kenteken	NI
Samtgemeinde	5 gemeenten
Gemeentenr.	03 2 56 5410
Website	www.sg-mittelweser.de
Locatie van Samtgemeinde Mittelweser in Nienburg/Weser
Portaal	Duitsland

De Samtgemeinde Mittelweser is een Samtgemeinde in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Het is een samenwerkingsverband van vijf kleinere gemeenten in het zuiden van Landkreis Nienburg/Weser. De Samtgemeinde ontstond op 1 november 2011 door de fusie van de vroegere Samtgemeinde Landesbergen, ten oosten van de Wezer, met de gemeente Stolzenau, ten westen van de Wezer.

Bestuur van de Samtgemeinde

Raadhuis Landesbergen

De Samtgemeinde wordt bestuurd vanuit twee gemeente- of raadhuizen, gevestigd te Stolzenau en te Landesbergen. Blijkens de website van de Samtgemeinde, zijn de bestuursafdelingen als volgt verdeeld:

In beide raadhuizen bevinden zich zgn. Bürgerbüros, waar de inwoners terecht kunnen voor algemene vragen, het maken van afspraken e.d.
De burgerlijke stand (bevolkingsadministratie) zetelt in Stolzenau.
De afdelingen, die te maken hebben met bouwen, ruimtelijke ordening, economie (gedeeltelijk), openbare orde, en met contact tussen het verenigingsleven en de gemeente zitten in Landsbergen.
De afdelingen gemeentelijke belastingen en economie ^[2](gedeeltelijk) zijn gevestigd in Stolzenau. Hier is ook het kantoor van de burgemeester van de gehele Samtgemeinde.

Deelnemende gemeenten

Tussen haakjes: oppervlakte in km²; aantal inwoners per 31 december 2018. Bron: Website gemeente:^[3]

Estorf (19,78; 1.737); met het gehucht Leeseringen, dicht bij Nienburg/Weser
Husum (39,85; 2.405), onderverdeeld in:
- Bolsehle
- Groß Varlingen
- Husum (dorp)
- Schessinghausen
Landesbergen (41,92; 2.794), onderverdeeld in:
- Landesbergen (dorp)
- Brokeloh
- Hahnenberg
- Heidhausen
Leese (29,66; 1.741), alleen bestaande uit het dorp van die naam
Stolzenau (64,88; 7.478), onderverdeeld in:
- Stolzenau (centrum)
- Schinna
- Frestorf
- Hibben
- Müsleringen
- Nendorf
- Holzhausen
- Anemolter
- Diethe
- de gehuchten Alterkamp, Böthel, Sögeberg en Kohlenweyhe.

Totaal gehele Samtgemeinde: 196,09 km²; 16.155 inwoners 31 december 2018.

In de tweede helft van de 20e eeuw was er een eenheid van de Nederlandse Koninklijke Luchtmacht in Stolzenau gestationeerd.

Ligging, verkeer, vervoer

De gemeente ligt in het noorden van Duitsland, ten noordwesten van het Steinhuder Meer en grenst aan het rondom dat meer gelegen Naturpark. De grootste steden in de omgeving zijn Minden, ca. 30 km ten zuiden van Stolzenau, en Hannover, ruim 50 km ten oostzuidoosten van Stolzenau. Stolzenau ligt aan de westelijke (linker-)oever van de rivier de Wezer, en de andere deelgemeenten aan de oostelijke (rechter-)oever, in een overwegend laag drassig moeraslandschap.

Buurgemeentes

Wegverkeer

De Bundesstraße 215 Nienburg/Weser - Minden loopt van noord naar zuid eerst over de oostelijke Wezeroever door Estorf, Landsbergen en Leese. Daar is een brug over de Wezer. De B215 gaat over deze brug naar Stolzenau en dan over de westoever zuidwaarts naar Petershagen. Voor de brug in Leese takt de Bundesstraße 441 zuidoostwaarts naar het Steinhuder Meer en dan oostelijk naar Wunstorf af.

Openbaar vervoer

Aan de spoorlijn Nienburg - Minden liggen in de gemeente enige kleine stations. Station Leese-Stolzenau wordt nog voor reizigersvervoer gebruikt, zij het, dat de stoptreinen tussen station Nienburg (Weser) en Minden er slechts één keer in de twee uur stoppen. In het stationnetje te Estorf stoppen alleen nog goederentreinen, dat van Landsbergen is geheel verwijderd.

Streekbussen rijden o.a. naar Nienburg/Weser en Wunstorf. De frequentie hiervan is echter, vooral in de weekeinden, laag.

Scheepvaart

De gemeente ligt aan de Wezer. Bij de brug over die rivier in Stolzenau, op de westoever, is een (zeer kleine) binnenhaven, alsmede een kleine jachthaven. Bij Landesbergen is een kort parallelkanaal langs de Wezer met een sluis.

Economie

De Samtgemeente Mittelweser kent verschillende economische bronnen van inkomsten: toerisme, vooral fietstoerisme; midden- en kleinbedrijf; vanwege de ligging aan de Wezer: handel en logistiek, en ten slotte nog betrekkelijk veel landbouw en veeteelt. Van belang is de elektrische centrale Landesbergen, gebouwd in 1962. De centrale verbruikt aardgas en biomassa en heeft een haventje aan de Wezer. Eigenaresse is Statkraft uit Noorwegen. Het op aardgas draaiende deel van de centrale moet in de periode vanaf 2022 geleidelijk stilgelegd worden, de biomassacentrale uitgebreid. Schinna bij Stolzenau heeft een grote grindgroeve nabij de Wezer, tegenover de energiecentrale.

Geschiedenis

Geschiedenis Stolzenau

Stolzenau is ontstaan bij de plek waar in 1346 door de graaf van Hoya een Burg gebouwd is. De naam Stolzenau is voor het eerst vermeld in 1370 en luidt in modern Duits: stolze Aue. Een Aue; vgl. Nederlands: ooibos is het vlakke gebied met weilanden en bos naast een rivier gelegen. Stolzenau is dus het best te vertalen als trots rivieroeverland. Het was een tijd lang de vaste residentie van de graaf van Hoya. Na zijn dood werd het graafschap in pacht door het hertogdom Brunswijk-Lüneburg overgenomen, waardoor Stolzenau in dit hertogdom werd opgenomen. Het dorpje Schinna ten noorden van Stolzenau had van 1148 tot aan de Reformatie in 1543 een benedictijnenklooster. In 1540 was de oude kerk van het klooster al gesloopt; de stenen werden voor gebouwen in Stolzenau zelf hergebruikt. In de plaats daarvan verrees het bijzondere kerkje in vakwerkstijl, dat er nog steeds staat en in 2016 is gerestaureerd.

In 1594 werd het dorp getroffen door een grote veenbrand, waarbij veel huizen verloren gingen. Ook bleef Stolzenau de ellende van de Dertigjarige Oorlog niet bespaard. In 1625 werd het dorp bezet door Deense militairen. Na de vrede van Westfalen keerde de rust terug en kende Stolzenau een periode van economische ontwikkeling. Of en zo ja, wanneer Stolzenau stadsrechten kreeg, is niet bekend. De plaats noemt zichzelf sinds ca. 1960 wel stad.

In 1884 werd de Kreis Stolzenau opgericht en in 1885 het nu nog bestaande raadhuis gebouwd. De Kreisverwaltung was tot 1932 in het oude kasteel ondergebracht. Dit veranderde in de Tweede Wereldoorlog van bestemming en werd Arbeitsdienstlager. Na 1945 werd het kasteel door diverse mensen bewoond en in 1965 werd het afgebroken. Op dezelfde plaats werd de middelbare school Schlossschule gebouwd.

Het wapenschild van Stolzenau dateert uit de 15e eeuw en bestaat uit een rood met gele achtergrond waarop links een kasteeltoren en rechts een berenklauw is afgebeeld. Dit is symbolisch voor het kasteel van de graaf van Hoya, die zo'n klauw in zijn familiewapen voerde. In het midden staat een anker dat het belang van de scheepvaart op de Wezer aangeeft.

Nederlandse luchtmachteenheden in Stolzenau

Als gevolg van de Koude Oorlog en de hieruit voortkomende Nederlandse verplichtingen aan de NAVO werden vanaf 1960 Nederlandse luchtmachteenheden in West-Duitsland gestationeerd. Als laatste eenheid werd in september 1966 de 5e Groep Geleide Wapens (5GGW) opgericht. 5GGW kreeg de plaats Stolzenau als vaste standplaats toegewezen, waarna in de stad het groepslegeringskamp (GLK) en de Nederlandse woonwijk werd gebouwd. Naast het GLK bestond 5GGW uit 4 operationele squadrons die waren uitgerust met luchtdoelraketten van het type MIM-23 Hawk (500 en 501 sqn) of MIM-104 Patriot (502 en 503 sqn). De operationele stellingen waren de volgende:

500 sqn Borstel
501 sqn Winzlar
502 sqn Hoysinghausen
503 sqn Reinsdorf

In 1985 kreeg 5GGW aanvulling met de FIM-92 Stinger. Deze vanaf de schouder gelanceerde hittezoekende raket diende voor de nabijverdediging van de operationele stellingen.

In 1991 werden 502 en 503 sqn voor twee maanden uitgezonden naar Turkije, voor de verdediging van de vliegbasis en de stad Diyarbakir tijdens de Golfoorlog.

Als gevolg van het einde van de Koude Oorlog werd 5GGW in juli 1995 opgeheven, waarmee na 35 jaar een eind kwam aan het tijdperk van de Nederlandse geleidewapeneenheden in West-Duitsland. Alle overgebleven eenheden gingen terug naar Nederland en zijn operationeel bij de Groep Geleide Wapens de Peel (GGW de Peel).

Bronnen van het voorgaande

Gemeinde Stolzenau (2010)
Sectie Luchtmachthistorie

Geschiedenis overige plaatsen

Van 1974 tot 2011 maakten Leese, Estorf, Landesbergen en Husum, voordien zelfstandige gemeentes, deel uit van de Samtgemeinde Landesbergen met gemeentehuis in het laatstgenoemde dorp. Landesbergen was in 1961 als fusiegemeente van o.a. Landesbergen en Brokeloh ontstaan.

Estorf: De plaats, waar het dorp ligt, werd omstreeks 550 al bewoond. Dit is gebleken uit archeologisch onderzoek. In 1077 werd Estorf voor het eerst in een document vermeld. De adellijke geslachten Von Münchhausen en Von Freytag hebben van de late middeleeuwen tot in de 19e eeuw steeds veel invloed in het dorp gehad, maar hebben er geen bezittingen meer. In de Dertigjarige Oorlog bouwden de boeren uit het dorp houten schuren diep in het bos (Schünebusch). Daarin verborgen ze hun oogsten voor rondzwervende en plunderende soldaten; bovendien zouden de oogsten dan in geval van een dorpsbrand gespaard blijven. Negen van die schuren staan er nog steeds, zijn gerenoveerd en worden door het plaatselijke verenigingsleven en ten behoeve van voorbijtrekkende fietstoeristen voor diverse doeleinden gebruikt.
Husum: In 1250 werd Husum voor het eerst in een document vermeld. In 1774 werd het dorp, met inbegrip van de dorpskerk, grotendeels door brand verwoest, en kort daarna herbouwd.
Landesbergen en Brokeloh: In 1055 werd Landesbergen, in 1277 Brokeloh voor het eerst in een document vermeld. In 1545 werd er een kasteel gebouwd, dat rond 1600 door het huidige gebouw werd vervangen, en sinds 1734 in het bezit is van het geslacht Niemeyer, dat het nog steeds bewoont en exploiteert. In 1797 werd Landesbergen grotendeels door brand verwoest, en kort daarna herbouwd. Rond 1840 ontvluchtten veel arme Landesbergers een in hun ogen uitzichtloze toekomst in Europa door massaal te emigreren naar de Verenigde Staten, met name Saginaw (Michigan).
Leese: Blijkens archeologisch onderzoek was de locatie van dit dorp al in de Jonge Steentijd bewoond. Uit de IJzertijd (400-150 v.C.) dateert een groot grafveld, waar meer dan duizend doden zijn gecremeerd en in urnen bijgezet. In 1164 werd Leese („Kerclese“) voor het eerst in een document vermeld. Het is altijd een grensdorp aan de Wezer geweest: in de middeleeuwen tussen het Vorstendom Minden en het Graafschap Hoya; tegenwoordig ligt het op de grens van de deelstaten Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen. Vanaf de 18e eeuw werd Leese van belang als verkeersknooppunt: aanvankelijk als halte- en eindpunt van postkoetsdiensten, vanaf de 19e eeuw ook als klein spoorwegknooppunt met ook een brug voor het wegverkeer over de Wezer. Daardoor vestigde zich in Leese ook enige industrie.

In 1937 werd in de bossen ten noordoosten van het dorp een, mede voor militaire doeleinden bestemd, complex van twee chemische fabrieken gebouwd. Eén ervan, bedoeld voor de productie van strijdgassen, kwam pas in 1943 gereed en kwam, door het voor Adolf Hitlers Derde Rijk ongunstige verloop van de Tweede Wereldoorlog, niet verder dan de testfase. Op 6 april 1945 bliezen de Duitsers de Wezerbrug bij Leese op, teneinde de opmars van de Britten te vertragen. Na zware strijd, ook in het dorp zelf, veroverden de geallieerden het enkele dagen later, met inbegrip van de chemische fabrieken, waar de Duitsers enkele V-1's hadden opgeslagen. Direct na de oorlog werd Leese uitgebreid met een woonwijk voor de ca. 1000 Heimatvertriebene die er toevlucht hadden gevonden. De voormalige chemische fabriek deed nog tot ca. 2000 dienst als kazerne van de Bundeswehr. Enkele gebouwen staan nog overeind, o.a. als clubhuis en reparatiewerkplaats van de plaatselijke motorsportclub.

Toerisme, bezienswaardigheden, evenementen

Het toerisme in de Samtgemeinde richt zich vooral op fietstoeristen, die de langeafstands-fietsroutes langs de Wezer rijden. Te hunnen behoeve zijn er diverse campings ingericht. Samtgemeinde Mittelweser werkt in dit verband nauw samen met andere gemeentes aan weerszijden van de Wezer.
De gemeente bezit afwisselend natuurschoon in de vorm van het rivierlandschap langs de Wezer, bossen en hoogveenreservaten. Naturpark Steinhuder Meer (niet het meer zelf) ligt deels in de gemeente.
De in 1696 gebouwde kerk te Estorf met fraai orgel (1839) van de in die tijd in het Koninkrijk Hannover befaamde orgelbouwer Ernst Wilhelm Meyer
Het 3 km ten noorden van Stolzenau gelegen dorp Schinna heeft schilderachtige hoekjes, o.a. de boerderij, die tot aan de Reformatie in 1543 een klooster was. Het voormalige klooster is thans staatseigendom. Af en toe worden er feesten en andere evenementen gehouden.
In de St. Vituskerk te Schinna staat een uit bovengenoemd klooster afkomstig laatgotisch altaarstuk.
Het Schünebusch van Estorf: fietsers kunnen hier desgewenst overnachten, zelf naar oud recept boterkoek bakken en opeten , en zelfs in het huwelijk treden. Tevens bevindt zich hier het streekmuseum van dit dorp.
In principe jaarlijks in augustus vindt sinds 2004 op het terrein van het Rittergut Brokeloh het vijfdaagse evenement ConQuest of Mythodea, een zgn. LARP, plaats met circa 10.000 betrokkenen, van wie velen ter plaatse kamperen. Het Rittergut is ook buiten deze evenementen om te bezoeken; er is een camping en er zijn vakantiewoningen te huur.
De windmolen te Landesbergen (in 1987 herbouwd) met de vakwerkhuizen eromheen vormen een schilderachig dorpsbeeld. De molen is dorpsmuseum en trouwlocatie.

Belangrijke personen in relatie tot de Samtgemeinde Mittelweser

Geboren

Statius von Münchhausen (* 5 juni 1555 in Stolzenau; † 27 maart 1633 in Bevern bij Holzminden), adellijk onroerend-goedmagnaat en kredietspeculant, liet een aantal kastelen in de stijl van de Wezerrenaissance bouwen. Hij was geen voorvader van de 18e-eeuwse Baron van Münchhausen, de zgn. leugenbaron.
Wilhelm von Freytag (* 17 maart 1720 in Estorf; † 2 januari 1798 in Hannover), Duits legerofficier, veldmaarschalk van de Hannoveraanse troepen, die in de Eerste Coalitieoorlog de Slag bij Hondschote (1793) verloren tegen de Fransen.

Partnergemeentes

Gmina Luzino, Polen
Elbingerode (Osterode am Harz) (uitgaande van Estorf)

Externe links

(de) Samtgemeinde Mittelweser
(de) Gemeinde Stolzenau (verouderd)

Afbeeldingen

Stolzenau, brug over de Wezer met haventje
St. Jacobuskerk, Stolzenau (17e- 19e eeuw)
Vakwerkhuizen in de kern van Stolzenau
Voormalig klooster (12e eeuw tot 1543) Schinna bij Stolzenau
Kerktorentje in vakwerkstijl v/m klooster Schinna
Laatgotisch altaarstuk uit Klooster Schinna, thans in de St. Vituskerk te Schinna
Barokke kerk te Estorf
Het orgel in deze kerk
De Estorfer See, een zgn. dode arm van de Wezer ten W. van Estorf (natuurreservaat; niet toegankelijk)
Evang.-lutherse St.-Jacobuskerk, Husum (1778)
Riddergoed Brokeloh, kasteelgebouw
Kerkje (1230) van Landesbergen
Windmolen van Landesbergen
Elektrische centrale Landesbergen (1962)
Dorpsgezicht Leese; links de toren van de grote, in 1874 gebouwde kerk