Schaarbeek

gemeente in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, België
(Doorverwezen vanaf Schaerbeek)

Schaarbeek (Frans: Schaerbeek) is een Belgische plaats en gemeente in het noordoosten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De gemeente telt ruim 130.000 inwoners, het hoogste aantal in het gewest na dat van Brussel-stad.

Schaarbeek
Schaerbeek
Gemeente in België Vlag van België
Schaarbeek (België)
Schaarbeek
Geografie
Gewest Vlag België België
Arrondissement Brussel-Hoofdstad
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
7,9 km² (2022)
2,23%
42,7%
55,07%
Coördinaten 50° 52' NB, 4° 23' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
130.405 (01/01/2024)
49,58%
50,42%
16504,21 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
23,56%
66,13%
10,31%
Buitenlanders 38,48% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Bernard Clerfayt (Liste Bourgmestre)
Bestuur Liste Bourgmestre, Ecolo-Groen
Zetels
Liste Bourgmestre
Ecolo-Groen
PS-Vooruit
PTB*PVDA
Les Engagés-CD&V
MR & Citoyens
47
17
10
9
6
3
2
Economie
Gemiddeld inkomen 14.031 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 18,07% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
1030
Deelgemeente
Schaarbeek
Zonenummer 02
NIS-code 21015
Politiezone Polbruno
Hulpverlenings­zone DBDMH
Website www.1030.be
Detailkaart
ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Portaal  Portaalicoon   België

Enkele bekende plaatsen in Schaarbeek zijn het Josaphatpark, de Hallen, de Koninklijke Sint-Mariakerk en de gebouwen van de VRT. Schaarbeek grenst met de klok mee aan Brussel, Evere, Sint-Lambrechts-Woluwe, een klein stukje Etterbeek en Sint-Joost-ten-Node.

Het is een gemeente met veel diversiteit. Het westen en noorden van Schaarbeek heeft een grotendeels allochtone bevolking. Dit is zo in de Brabantwijk (omgeving van het Station Brussel-Noord en het hele grensgebied met Sint-Joost-ten-Node) en het gebied tussen het Noordstation en het Station Schaarbeek zelf. Deze wijken vormen een opvallend contrast met de meer welgestelde wijken en straten van Schaarbeek, zoals de omgeving van het Josaphatpark (Louis Bertrandlaan en Paul Deschanellaan) en de villa's langs de Lambermontlaan.

Geschiedenis

bewerken

De eerste menselijke activiteiten die zich in Schaarbeek werden geïdentificeerd zijn van in de steentijd door de ontdekking van gereedschappen in vuursteen in het dal van Josafat. Daarnaast werden Romeinse overblijfselen ontdekt tijdens graafwerkzaamheden in de 19e eeuw. Zo ontdekte men vazen en pottenbakkers uit het bewind van Hadrianus onder de Haachtsesteenweg op de plaats van de huidige middelbare school Emile Max, evenals "funderingen en gewelven" bij de huidige plaats van de Koninklijke Sint-Mariakerk op het Koninginneplein. Schaarbeek zat aan een splitsing in de Romeinse wegen van Boulogne-sur-Mer via Bavay en ging naar Keulen en Elewijt.

De eerste schriftelijke vermelding van Schaarbeek is Scarenbeca in 1120 door de bisschop van Kamerijk in een document waarin hij ook Everna, de naburige gemeente Evere, citeert voor administratie en een deel van de inkomsten van de kerken in het kapittel van Zinnik.

In de middeleeuwen maakte het grondgebied van de stad deel uit van het hertogdom Brabant. Schaarbeek maakte deel uit van het "vat", dat wil zeggen de buitenwijken van de stad Brussel: het dorp werd in 1301 aan de stad geannexeerd. Deze situatie duurde tot 1795, toen de Franse administratie van Schaarbeek een gemeente maakte. De hertog van Bourgondië Filips de Goede en zijn zoon bezaten land in 1425 tussen de Leuvensesteenweg en de huidige Trooststraat.

Tot het begin van de 19e eeuw, blijft Schaarbeek een klein dorp waar de bevolking is gestegen van 600 in 1526, tot 1.131 inwoners in 1800 en tot 8.630 inwoners in 1850.

Vanaf 1819, met de vernietiging van de stadsomwalling aan de Botanische zijde en de uitbreiding van de Koningsstraat richting het Koninginneplein, werd de stad geleidelijk verstedelijkt. In 1835, met de oprichting van de eerste spoorlijn uit de groene steeg, de aanleg van het Noordstation (Rogierplein van 1841 tot 1846) en de uitbreiding van de spoorwegen naar Antwerpen lancereert dit de verstedelijking in Laag-Schaarbeek. De combinatie van betaalbare grondprijzen, diensten en openbaar vervoer zal de ontwikkeling van de stad ook bevorderen. In 1887 werd het gemeentehuis gebouwd op het Colignonplein en de bevolking groeide in 1900 tot 64.000 inwoners.

Het begin van de 20e eeuw werd er gebouwd aan woningen voor de burgerij: de Louis Bertrandlaan en later Paul Deschanellaan zitten aan de basis van de sociale- en geografische kloof tussen de laag- en hoog van Schaarbeek.

In de jaren 70 van de twintigste eeuw zou de Lokettenkwestie, het taalbeleid van burgemeester Roger Nols, de gemoederen beroeren. Nols zou tot 1989 burgemeester blijven.

Bezienswaardigheden

bewerken

Beschermd erfgoed

bewerken

Natuur en landschap

bewerken

Schaarbeek is, als onderdeel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, sterk verstedelijkt. De hoogte bedraagt 26-49 meter. In Schaarbeek stroomt de Maalbeek die er uitmondt in de Zenne.

In Schaarbeek liggen de volgende parken:

De ezelsgemeente

bewerken

Schaarbeek stond voorheen bekend om de teelt van de Schaarbeekse krieken, een variant van de zure kers. De Schaarbekenaars hadden het privilege om hun fruit op ezels naar de Brusselse markt te brengen om ze daar aan de producenten van kriek te verkopen. Wanneer de kriekenverkopers aankwamen, riepen de Brusselaars: "Hei! Doë zên die êzels van Schoerebeik!" (Hee, daar zijn die ezels van Schaarbeek!). De anekdote wordt nog steeds verteld, en sommige Schaarbekenaren zeggen trots te zijn in "de stad van de ezels" te wonen.

Op een bepaald ogenblik zouden er zelfs evenveel ezels als mensen in Schaarbeek gewoond hebben.

In Schaarbeek worden nu geen krieken meer gekweekt, maar de herinnering hieraan is niet verloren gegaan: er is een Kerselarenstraat, een Morellebomenplaats (Square des Griottiers), kriekelaren zijn aangegelegd in diverse straten van de Diamantkwartier (Milcampslaan, Emile Maxlaan en Felix Marichallaan) en er bestaat een cultureel centrum De Kriekelaar. In het Josaphatpark worden wel nog ezels gehouden en Schaarbeek blijft bekend als 'de ezelsgemeente'.

Verkeer en vervoer

bewerken

In 1864 kreeg Schaarbeek een station in het uiterste noorden van de gemeente. Omwille van aanleg van de Noord-Zuidverbinding werd het station Brussel-Noord in 1952 verplaatst naar de gemeente Schaarbeek. Het nieuwe Noordstation kwam dichter bij het historische centrum van Schaarbeek te liggen dan het Station Schaarbeek in het noorden waardoor dit laatste aan belang inboette. In het zuiden van de gemeente werd in 1976 het Station Meiser geopend op spoorlijn 26. Door de gemeente lopen enkele belangrijke tramlijnen, zoals tram 7, 25, 55 en 92.

Het Brusselse Noordstation ligt op het grondgebied van Schaarbeek, terwijl het Station Schaarbeek dan weer op het grondgebied van de Stad Brussel ligt.

Politiek

bewerken

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij of kartel 10-10-1976[1] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[2] 14-10-2012[3] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 47 % 47 % 47 % 47 % 47 % 47 % 47 % 47 % 47
AMADA1/ PTB-PVA2/ CLAIRE3/ PTB+PVDA+4/ PTB*PVDA+5/ PTB*PVDA6 0,731 0 - 0,282 0 1,452 0 2,113 0 1,234 0 3,355 1 12,666 6 13,236 6
IDS1/ IDS-SPE - - 5,91 2 5,56E 2 - - - - -
PS-SPD/ IDS-SPE/ PS-sp.aF/ Vooruit+1 - - 13,09D 6 - - - 18,09F 9 2,251 0
PS1/ PS-SPD/ PS-sp.aF 12,631 6 11,581 6 8,241 4 11,751 5 25,161 13 25,071 13 19,171 10
ECOLO1/ Ecolo-Groen2 - 5,91 2 8,751 4 9,891 5 20,681 11 13,791 6 13,432 7 19,392 10 17,602 9
CVP1/ cdH-CD&V+A - - 3,371 1 - - - - 7,22A 3 -
PSC1/ cdH2/ cdH-CD&V+A/ MR & Les Engagés 1030G 9,511 4 7,311 3 7,251 3 7,911 4 7,461 3 10,92 5 9,052 4 18,23G 10
PRL1/ PRL-VLDB/ PRL-FDFC/ MR3 /MR & Citoyens4/ MR & LesEngagés1030G 9,751 4 9,781 4 - 16,47B 9 30,35C 16 - 9,573 4 6,234 2
FDF1/ Liste Bourgmestre2 - - 9,521 4 13,451 7 40,792 22 32,742 18 31,972 17 12,622 6
PRL-VLDB/ VLD-LIB1/ Liste Bourgmestre2 - - - B - 1,621 0
VU1/ VU-ID2/ N-VA3 - - 1,611 0 0,881 0 1,132 0 - 2,243 0 2,733 0 2,083 0
Vlaams Blok1/ DEMOL2/ Vlaams Belang3 - - 1,151 0 3,091 0 8,512 4 4,072 1 1,453 0 1,173 0 -
FN - - 1,19 0 9,55 5 - 1,94 0 - - -
Team Fouad Ahidar+1030 - - - - - - - - 8,50 4
1030 ENSEMBLE - - - - - - - - 5,37 2
NOLS1/ LB2 51,71 28 51,521 30 45,931 27 20,462 11 15,832 8 - - - -
SE 10,45 5 6,49 2 - - - - - - -
Anderen(*) 5,23 0 7,41 0 2,25 0 4,48 0 2,18 0 0,51 0 3,10 0 0,54 0 0,94 0
Totaal stemmen 62.484 52.247 47.041 42.650 44.103 53.273 54.266 56.539 51.319
Opkomst % 84,62 84,08 81,28 88,33 84,01 83,87 78,52
Blanco en ongeldig % 2,37 6,26 6,41 5,88 5,28 4,19 5,48 6,57 5,64

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: UB (2,72%), PCB-KPB (2,19%), MDP (0,32%) / 1982: UDRT-RAD (2,87%), DSF-DEG (2,25%), PUN-NEP (0,13%), RPR-KVV (0,22%), RSL (0,07%), UDB (0,33%), UNF (1,11%), VDL (0,43%) / 1988: AVB (1,27%), POS_SAP (0,32%), RN_CDAS (0,22%), URD (0,16%) / 1994: AS (0,67%), B.E.B. (0,97%), GU (0,69%), MERCI (0,34%), ROSSEM (0,24%), UNIE (0,12%) / 2000: LA.G.P. (0,53%), FNB (1,33%), PIC (0,32%) / 2006: MAS-LSP (0,14%), UNIE (0,37%) / 2012: FGS (0,86%), PIRATES-PIRATEN (1,34%), Egalité (0,90%) / 2018: Citoyens d'Europe M3E / 2024: Collectif Citoyen (0,94%)

Representativiteit

bewerken

Voor Schaarbeek, net zoals voor de andere gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, geldt dat het aantal kiezers in verhouding tot het aantal inwoners erg laag ligt, zowel absoluut als in vergelijking met de rest van het land. Dit is het gevolg van het hoge aandeel niet Belgische inwoners (ook al kunnen deze onder bepaalde voorwaarden over gemeentelijk stemrecht beschikken). Daarnaast ligt ook het aantal kiezers dat niet komt opdagen, ondanks de stemplicht, erg hoog zodat het totaal aantal uitgebrachte stemmen, inclusief ongeldige en blanco, in de 19 gemeenten van het gewest slechts 44,66% van het aantal inwoners bedraagt. Schaarbeek scoort slechter met een verhouding van 42,48% uitgebrachte stemmen/inwoners.

Verhouding kiezers/inwoners en absenteïsme bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012

bewerken
  • Schaarbeek: 50,56% (kiezers/inw.) - 15,99% (absenteïsme)
  • Totaal Brussels Gewest: 53,89% (kiezers/inw.) - 17,14% (absenteïsme)

Ter vergelijking:

  • Vlaamse provinciehoofdsteden: 69,30% (kiezers/inw.) - 12,12% (absenteïsme)
  • Waalse provinciehoofdsteden: 69,04% (kiezers/inw.) - 17,31% (absenteïsme)

Lijst van burgemeesters van Schaarbeek sinds 1830

bewerken

Verschillende voetbalclubs speelden in Schaarbeek. CS de Schaerbeek ontstond in het begin van de 20ste eeuw en speelde vele jaren in de nationale reeksen. De club ging in 1969 op in fusieclub Crossing Club de Schaerbeek, die daarna enkele seizoenen in de Eerste Klasse speelde. Crossing Club zakte daarna weg en verliet Schaarbeek in de jaren 80. Andere clubs speelden of spelen in de provinciale reeksen, zoals RUS Albert Schaerbeek (opgegaan in Crossing Schaarbeek), RC de Schaerbeek en Kosova Schaerbeek.

Demografische ontwikkeling

bewerken
  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[4] Evolutie: 1992=index 100
1992 102.417 100,0
1993 102.088 99,7
1994 102.392 100,0
1995 102.599 100,2
1996 103.422 101,0
1997 104.042 101,6
1998 104.757 102,3
1999 104.748 102,3
2000 105.692 103,2
2001 106.641 104,1
2002 107.736 105,2
2003 109.138 106,6
2004 110.253 107,7
2005 110.375 107,8
2006 111.946 109,3
2007 113.493 110,8
2008 116.049 113,3
2009 118.275 115,5
2010 121.232 118,4
2011 125.656 122,7
2012 127.747 124,7
2013 130.587 127,5
2014 131.604 128,5
2015 131.030 127,9
2016 132.590 129,5
2017 133.042 129,9
2018 133.010 129,9
2019 133.309 130,2
2020 132.799 129,7
2021 131.451 128,3
2022 130.690 127,6
2023 130.775 127,7
2024 130.405 127,3

Bekende Schaarbekenaars

bewerken

Partnersteden

bewerken

Nabijgelegen kernen

bewerken

Evere, Sint-Lambrechts-Woluwe, Sint-Joost-ten-Node, Laken

bewerken
Zie de categorie Schaerbeek van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.