Sociale huisvesting in Lier

De sociale huisvesting in Lier gaat terug tot de vroege geschiedenis van de stad Lier (België), en kadert sedert het einde van de 19e eeuw in het overheidsbeleid voor sociale huisvesting, aanvankelijk door onder meer de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen en Woonvertrekken, en sedert de staatshervorming van 1984 in het Vlaams gewest door de sociale huisvestingsmaatschappijen. Het beleid wil betaalbare woongelegenheid bieden, hetzij via verhuring of door verwerving van eigendom.

Sociale woningen in Lier (1981).

Voorgeschiedenis

Reeds in de Middeleeuwen bestonden in Lier aanzetten tot sociale en collectieve huisvesting, onder meer in het Begijnhof en in de Godshuizen.

19e eeuw (1800-1921)

Tijdens de industrialisatie bouwde de textielfabriek De Heyder en Co enkele arbeiderswoningen nabij de Kluizekerk, en later in de 19e eeuw ontstonden verschillende beluiken, zoals het Steegbeluik en de Van Brandtpoort, of arbeiderswijken zoals het Looks.

De Godshuizen uit de Middeleeuwen werden na de Franse Revolutie geseculariseerd, en na de Belgische onafhankelijkheid aan de gemeente overgedragen, wat hun financiële situatie merkelijk verbeterde. In het laatste kwart van de 19e eeuw kende Lier onder meer het St-Beatrixgodshuis, St-Joachim en Annagodshuis, St-Jacobsgodshuis, Heilig Geesthuis, en het Meisjesweezenhuis.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden in Lier meer dan 1.400 woningen vernield of onherstelbaar beschadigd. De Stad Lier bouwde tussen 1919 en 1924, met de steun van het Koning Albertfonds, 417 houten noodwoningen, bedoeld voor tijdelijk verblijf, maar waarvan de laatste pas in 1965 wordt gesloopt.

Huisvestingsmaatschappijen

Liersche Maatschappij voor Goedkoope Woningen (1921-1957)

In 1921 werd de Liersche Maatschappij voor Goedkoope Woningen opgericht, met zetel in het Stadhuis van Lier. Een van de eerste projecten was de tuinwijk Zuid-Australië, gebouwd met financiële steun van het Australian Belgian Relief Fund.

Lierse Kredietmaatschappij voor Volkswoningen (1933-2020)

Deze kredietmaatschappij werd in 1933 opgericht, met als aandeelhouders het Aartsbisdom Mechelen en enkele Lierse notarissen, waartoe later de Stad Lier en het OCMW toetraden. De maatschappij verstrekte goedkope leningen waarmee Lierenaars met een bescheiden inkomen toch een woning konden verwerven. Na een reeks fusies en reorganisaties hield de maatschappij in 2020 op te bestaan.

Lierse Maatschappij voor de Huisvesting (1957-2022)

Kantoor van de LMH in voormalige turnzaal van de Stadsmeisjesschool.

In 1957 vervelt de Liersche Maatschappij voor Goedkoope Woningen tot Lierse Maatschappij voor de Huisvesting (LMH). In 2003 verhuist de LMH naar nieuwe kantoren aan de Abtsherbergstraat. In 2012-2013 volgt een reorganisatie, op aandringen van de Vlaamse overheid, en wordt de samenwerking aangegaan met het OCMW van Ranst. In 2021 viert de LMH haar 100ste verjaardag met een tentoonstelling en een herdenkingsboek. In die periode bouwden de beide maatschappijen samen 1585 woningen, waarvan ruim 1100 nog worden verhuurd. In 2017 werd beslist de verkoopformule van sociale woningen te laten uitdoven tegen einde 2021.

Een aantal sociale woningen werden gerealiseerd in samenwerking met de privésector, via specifieke voorschriften in de ruimtelijke uitvoeringsplannen, gericht op een sociaal woonaanbod. De regeling, in het decreet grond – en pandenbeleid van 27 maart 2009, ook wel “sociale lasten” genoemd, werd weliswaar in 2013 door het Grondwettelijk Hof in zijn oorspronkelijke vorm vernietigd, maar bleef in grote lijnen overeind. Het leidde in het project “Boterton” in 2019 tot de oplevering van 14 sociale appartementen, op een totaal van 86.

Fusie: Woonstroom (vanaf 2023)

Vanaf 1 januari 2023 werd gewerkt aan een bundeling van sociale huisvestingsmaatschappijen. Zo gingen de Lierse Maatschappij voor de Huisvesting en het Sociaal Verhuurkantoor De Woonkans samen met De Volkswoningen van Duffel op in één woonmaatschappij onder de naam Woonstroom, met als werkingsgebied: Bonheiden, Duffel, Lier en Sint-Katelijne-Waver. Inhoudelijk was Woonstroom eind oktober 2023 alleen bereikbaar via de organisaties in Lier en Duffel.

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW)

Ook het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) is actief in de sociale huisvesting, met een aantal noodwoningen, bejaardenwoningen, en een woonzorgcentrum. Het OCMW is ook eigenaar van de meeste huizen in het Begijnhof.

De Woonkans

In 2004 werd het sociaal verhuurkantoor De Woonkans opgericht, in samenwerking met de Stad, de OCMW’s van omliggende gemeenten, en enkele verenigingen. De Woonkans verhuurde in 2020 ruim 200 woningen. In 2023 ging het kantoor op in Woonstroom.

Huisvestingsprojecten (1921-2021)

Hieronder een overzicht van de belangrijkste projecten 1921-2021:

Project	Aantal woningen	Maatschappij*	Bouwjaar	Jaar renovaties
Begijnhof		OCMW		1999
Belgrado	18	LMH	2010
Bergsken	12	LMH	2021
Blokstraat	34	LMH	1987	2016
Bogerse Velden 1	19	LMGW	1927	1949
Bogerse Velden 2-7	132	LMGW	1937	2004
Bogerse Velden 8	10	LMGW	1949	2005
Bogerse Velden 9	42	LMGW	1951	2021
Bogerse Velden 10	80	LMH	1997	2021
Bogerse Velden 11	43	LMH	2008
Bogerse Velden 12	24	LMH	2017
Boterton	68	LMH	2020
Coypoort	25	LMH	2004
Donk	130	LMH	1966	2010
Frans Boogaertslaan	13	LMH	2014
Gendarmerie	10	LMH	2017
Handbogenhof	35	LMH	2018
Herderin 1	101	LMH	1961	2012
Herderin 2 (erf)	44	LMH	2007
Lammeke (‘t)	38	LMH	1972	koop
Mechelbaan	20	LMGW	1933	2003
Nazarethrefuge	19	LMH	2004
Oorlogswijk	64	LMH	1970	2021
Pallieter	87	LMGW	1924	2007
Schilderswijk	227	LMH	1981	2021
Van Cauwenbergh	19	LMH	2015
Zilvervesten	58	LMH	2014
Zuid-Australië	73	LMGW	1921	2015

(*) LMGW: Liersche Maatschappij voor Goedkoope Woningen LMH: Lierse Maatschappij voor de Huisvesting OCMW: Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

Galerij (1921-2021)

• 
  Tuinwijk Pallieter (1922)
• 
  Woningen uit de jaren 1930
• 
  Bejaardenwoningen (1951)
• 
  Schilderswijk (1981)
• 
  Appartementen in 2021

Architectuur en Stedebouw

Aanvankelijk, en nog lange tijd nadien, werden woningen ingepland volgens het concept van de tuinwijken. Voor de ontwerpen werd een beroep gedaan op soms gerenommeerde architecten zoals Cornelius Sol, Flor Van Reeth, of Jef Huygh. Sommige woningen uit de jaren 1920-1930 zijn dan ook opgenomen in de inventaris van het onroerend erfgoed, zoals de Tuinwijk Pallieter.

Controverse

In augustus 2020 kregen minstens 25 gezinnen een opzeg voor uithuiszetting, omdat ze – in strijd met het woonreglement – nog onroerend goed bezaten in het buitenland, in dit geval Polen, Spanje, Portugal, Marokko, Turkije, de Dominicaanse Republiek en Georgië. Bevoegd minister Matthias Diependaele spoorde de andere huisvestingsmaatschappijen aan het Lierse voorbeeld te volgen. Huurdersverenigingen beoordeelden de maatregel als “te streng”, en stellen zich vragen over de privacy, wanneer privé-onderzoekers worden ingeschakeld om eigendom in het buitenland te achterhalen. Voorstanders van controle wezen er al in 2017 op dat de samenwerking met buitenlandse administraties stroef verloopt.

Externe links

• Lierse Maatschappij voor de Huisvesting (([https://web.archive.org/web/20220928194949/https://liersehuisvestingsmaatschappij.be/ gearchiveerd 28 september 2022))
• De Woonkans, (gearchiveerd 11 februari 2022) (voormalig sociaal verhuurkantoor)
• Woonstroom (vanaf 2023)

Mediabestanden

Zie de categorie Social housing in Lier van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Literatuur

• Vanden Eynde, Marc, Hugo De Bot, Greet Vervloet (september 2021). 100 jaar sociaal wonen in Lier. Lierse Maatschappij voor de Huisvesting, Lier (België), pp. 203. Geraadpleegd op 2 februari 2022.
• Aerts, Erik, Herman Van der Wee (2019). Geschiedenis van Lier. Welvaart en samenleving van het ontstaan van de stad tot de Eerste Wereldoorlog. ISBN 9463886133. Gearchiveerd op 26 januari 2022. Geraadpleegd op 6 januari 2022.
• Bergmann, Anton (1873). Geschiedenis der stad Lier. ISBN 9781272089825. Gearchiveerd op 3 januari 2022. Geraadpleegd op 27 december 2021. (Google Books)

Noten en referenties