Spoorlijn Tilburg - Nijmegen

Brabantse Lijn; Tilburg - Nijmegen
Totale lengte	65,9 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	NZOS
Geopend	4 juni 1881
Huidige status	in gebruik
Geëlektrificeerd	1957
Aantal sporen	2 (Edithbrug: 1)
	Baanvaksnelheid; Tilburg - 's-Hertogenbosch: 130; 's-Hertogenbosch - Oss: 140; Oss - Nijmegen: 130
Beveiliging of treinbeïnvloeding	ATB EG
Treindienst door	NS
Traject

De Brabantse Lijn of Zuidooster spoorlijn is een spoorlijn die loopt van Tilburg via 's-Hertogenbosch naar Nijmegen. De grotere plaatsen aan de lijn zijn Tilburg, 's-Hertogenbosch, Oss, Wijchen en Nijmegen.

Bij Tilburg sluit de lijn aan op de spoorlijn Breda - Maastricht.

Geschiedenis

De lijn werd aangelegd en geëxploiteerd door de Nederlandsche Zuid-Ooster Spoorweg-Maatschappij (1872-1892). De lijn is oorspronkelijk enkelsporig aangelegd. De Edithbrug over de Maas bij Ravenstein herinnert daar nog aan. Het begin van de exploitatie was vanaf 4 juni 1881. Aanvankelijk was het de bedoeling dat deze lijn ten oosten van 's-Hertogenbosch zou komen te liggen. De spoorlijn had in dat geval drie waterwegen moeten overbruggen: de Zuid-Willemsvaart, de Dommel en de Aa. Ook zou er een spoorlijn komen in een gebied waar 's-Hertogenbosch destijds nog geen plannen zou hebben voor stadsuitbreiding. In de tijd dat deze spoorlijn aangelegd werd, was de stad de wijk 't Zand aan het bouwen. Uiteindelijk is besloten om de spoorlijn aan te laten sluiten op de lijn Utrecht - Boxtel. In 1883 wordt de exploitatie van de lijn overgenomen door de Staatsspoorwegen.

De lengte van het traject is 66 km. Langs het traject hebben in totaal 22 stations of haltes gelegen. Tien stations daarvan bestaan nog steeds, zijn verplaatst of later geopend. Er zijn studies om sommige stations of haltes te heropenen, zoals Udenhout en Berkel-Enschot. Het aantal sporen is in het verleden verdubbeld naar twee met uitzondering van de Edithbrug bij Ravenstein, deze bleef enkelsporig.

In Tilburg bestaan spoorverbindingen met Breda en Eindhoven.

Vanuit 's-Hertogenbosch was er vroeger een verbinding met Waalwijk en Lage Zwaluwe ("Langstraatspoorlijn"). Tegenwoordig kan men er enkel overstappen in de richtingen Boxtel en Utrecht. Te 's-Hertogenbosch sloot de industriespoorlijn Stamlijn De Rietvelden aan.

In Nijmegen zijn er spoorverbindingen met Arnhem en Venlo. De spoorlijn Nijmegen - Kleef is buiten gebruik gesteld.

Spoorwegongevallen

In december 1920 vond ter hoogte van het toenmalige station Rosmalen een spoorwegongeval plaats. Twee goederentreinen botsten op elkaar. Drie mensen vonden bij dit ongeval de dood.

Ernstiger was de treinramp bij Nijmegen, waarbij op 28 augustus 1979 twee reizigerstreinen tussen station Nijmegen Dukenburg en station Nijmegen frontaal op elkaar botsten. Daarbij waren 8 doden en 36 gewonden te betreuren.

Stations en gebouwen

Overzicht van stations langs de lijn (cursief: voormalig station):

Station	Geopend	Huidig gebouw
Tilburg	1863	1965, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Van der Gaast
Berkel-Enschot	1881	geen, gebouw gesloopt in 1970, station gesloten in 1938
Udenhout	1881	geen, gebouw gesloopt in 1965, station gesloten
Helvoirt	1881	geen, gebouw gesloopt in 1977, station gesloten in 1938
De IJzeren Man	1920	geen, station gesloten in 1938
Vught Halte	1881	geen, station gesloten in 1938
's Hertogenbosch	1868	1998, NS, 4e gebouw, uniek ontwerp van Steenhuis
Orthen	1881	geen, station gesloten in 1938
's Hertogenbosch Oost	1987	1987, NS, 1e gebouw, type Voorstadshalte
Rosmalen	1881	1880, NZOS, 1e gebouw, uniek ontwerp in gebruik als woonhuis, station gesloten in 1938
Rosmalen	1981	1981, NS, 1e gebouw, type Voorstadshalte
Sprokkelbosch	1881	geen, gebouw gesloopt in de jaren 80, station gesloten in 1938
Kruisstraat	1881	geen, station gesloten
Nuland	1881	geen, gebouw gesloopt in 1970, station gesloten
Geffen	1881	geen, gebouw gesloopt in 1971, station gesloten in 1938
Heihoek	1881	geen, station gesloten in 1914
Oss West	1981	1981, NS, 1e gebouw, type Voorstadshalte
Oss	1881	1982, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Kilsdonk
Berghem	1881	geen, gebouw gesloopt in 1970, station gesloten in 1938
Ravenstein	1881	1973, NS, 2e gebouw, Standaardtype Douma
Wijchen	1881	1973, NS, 2e gebouw, Standaardtype Douma
Nijmegen Dukenburg	1973	1996, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Fikkers, 1e gebouw uit 1986 nog aanwezig
Nijmegen Goffert	2014	2014, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp
Nijmegen	1879	1954, NS, 3e gebouw, uniek ontwerp van Van Ravesteyn

De stations Tilburg, 's-Hertogenbosch en Nijmegen waren al eerder aan andere spoorlijnen geopend.

Huidige dienstregeling

In de dienstregeling van 2024 rijdt tussen Dordrecht en Arnhem twee keer per uur een sprinter, die twee keer per uur wordt aangevuld met een sprinter tussen Wijchen en Zutphen. Daarnaast rijdt er in de spits een aantal sprinters tussen 's-Hertogenbosch en Oss. Tussen Zwolle, Deventer, Zutphen, Arnhem, Nijmegen, Oss, 's-Hertogenbosch, Tilburg, Breda en Roosendaal rijden twee intercity's per uur.

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
3600	Intercity (NS)	Roosendaal – Breda – Tilburg – 's-Hertogenbosch – Nijmegen – Arnhem Centraal – Dieren – Zutphen – Deventer – Zwolle
4400	Sprinter (NS)	Oss – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Helmond – Deurne	Rijdt in de ochtendspits van maandag t/m donderdag twee ritten van/naar Oss, waarbij richting Oss non-stop wordt gereden tussen 's-Hertogenbosch en Oss.
6600	Sprinter (NS)	Dordrecht – Breda – Tilburg – 's-Hertogenbosch – Nijmegen – Arnhem Centraal	Rijdt alleen doordeweeks tot 19:00 uur tussen Nijmegen en Arnhem Centraal v.v.
7600	Sprinter (NS)	Wijchen – Nijmegen – Arnhem Centraal – Dieren – Zutphen	's Avonds na 20:00 en op zondag wordt er niet tussen Nijmegen en Wijchen v.v. gereden en wordt 1x per uur gereden tussen Arnhem Centraal en Zutphen v.v.

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Brabantse Lijn - stationsweb.brinkster.net

Zie de categorie Tilburg-Nijmegen railway van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.