Steencirkel

Een steencirkel is een megalithisch bouwwerk bestaande uit een cirkel of ellips van grote, rechtopstaande stenen, soms met stenen die dwars op de rechtopstaande stenen liggen. De diameter en het aantal stenen variëren per steencirkel, de meeste exemplaren bestaan uit 4 tot 60 stenen.

Over het doel van steencirkels is veel geschreven en gespeculeerd. Ongetwijfeld zullen ze een religieuze functie hebben gehad, maar veel steencirkels vertonen ook een duidelijke relatie met astronomische verschijnselen en zijn wellicht ook gebruikt als kalender.

Datering

De steencirkels dateren in het algemeen uit het late neolithicum en de vroege bronstijd, maar bijvoorbeeld in Gotland en Götaland zijn er steencirkels uit de ijzertijd aangetroffen, terwijl het merendeel van de megalieten in India juist uit de ijzertijd stamt.

Voorkomen

Steencirkels komen vooral voor in het Verenigd Koninkrijk en Ierland, maar er zijn er ook in Bretagne en het zuiden van Scandinavië. Een van de bekendste steencirkels is Stonehenge, bij het dorpje Amesbury in het Engelse Wiltshire.

In Baskenland is harrespil een type steencirkel waarvan de bouw wordt toegeschreven aan de Jentil. De Cromeleque dos Almendres is de grootste steencirkel op het Iberisch schiereiland en een van de grootste in Europa.

Steencirkels worden aangetroffen op grafvelden. In de nabijheid van steencirkels zijn vaak andere megalithische bouwwerken te vinden, zoals grafheuvels, cairns en menhirs (Bretons: men hir = lange steen).

Naast steencirkels werden in dezelfde tijd ook cirkels van hout opgericht (woodhenge); deze hebben de tand des tijds niet doorstaan, maar het bestaan ervan kan worden afgeleid uit bewaard gebleven paalgaten, zoals de Paalkransheuvels bij het Vorstengraf, Oss. Een voorbeeld hiervan is Woodhenge bij Amesbury.

In het verleden zijn steencirkels soms vernietigd, zoals bij de Brandsbutt Symbol Stone.

Stonehenge, Avebury en bijbehorende plaatsen, de steencirkels van Senegambia, de Stones of Stenness en de Ring of Brodgar (onderdeel van Heart of Neolithic Orkney) staan vermeld op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Steencirkels
Interieur van de steencirkel van Grzybnica, Polen Steencirkel van Zorats Karer, Armenië Harrespil, Pyreneeën, Frankrijk Meayll Hill stone circle, Isle of Man, 1894 Harrespil in Baskenland

Legenden

The Hurlers en the Pipers

Stonehenge staat bekend om de trilieten

Plattegrond van Meayll Hill

Volgens legenden zijn sommige steencirkels ontstaan door een straf van god.

Merry Maiden Stonecircle en de Pipers zouden op de dag van de sabbat gedanst hebben. Met een bliksemflits werden zowel de dansende meisjes als de doedelzakspelers in stenen veranderd.

Ook Long Meg and her Daughters werden gestraft voor het dansen op zondag. De heks en haar dochters dansten en werden verandert in steen. Long Meg is de langste steen en staat net buiten de steencirkel.

Ook de Nine Ladies Stone Circle (Stanton Moor) zou ontstaan zijn door een straf, omdat ze de zondag niet respecteerden. De dansende dames werden in steen verandert.

Bij de Herlers Stonecircle bij werd een groep mensen gestraft, omdat ze op een heilige dag (zondag) het spel hurling speelden. Ook zij werden in stenen veranderd.

Bij de Rollright Stones gaat het om ridders en een koning. Ze ontmoeten Mother Shipton en worden verandert in steen. De koning wordt de solitaire King Stone en de ridders vormen de King's Men. Er zijn enkele ridders ontsnapt aan het lot, omdat ze niet in de kring stonden toen de heks de mannen veranderde. Ze worden echter toch gezien en vormen de Whispering Knights.

Zie ook

Voorbeelden van steencirkels

Zie de categorie Steencirkels van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.