Trigonosaurus

Trigonosaurus is een geslacht van plantenetende sauropode dinosauriërs behorend tot de Titanosauria dat tijdens het Late Krijt leefde in het gebied van het huidige Brazilië. De enige benoemde soort is Trigonosaurus pricei.

Trigonosaurus'

Vondst en naamgeving

Tussen 1949 en 1961 voerde paleontoloog Llewellyn Ivor Price opgravingen uit in de Caieira, een steengroeve nabij Peirópolis, in de deelstaat Minas Gerais. Daarbij vond hij resten van sauropoden. Eerst dacht hij dat die allemaal van hetzelfde taxon afkomstig waren, maar geleidelijk werd hem duidelijk dat hij verschillende soorten gevonden had. Een aantal wervels die in verband waren gevonden, noemde hij Series B. Van tien losse wervels stelde hij een staart samen waarvan hij meende dat die van hetzelfde individu was als Series B. Price meldde de vondsten in 1958.

Hoewel deze fossielen het beste dinosauriërmateriaal vertegenwoordigden dat in Brazilië gevonden was, werden ze vooralsnog niet benoemd, hoewel er wel deelbeschrijvingen gepubliceerd werden. De typesoort Trigonosaurus pricei werd pas in 2005/2006, ter gelegenheid van het feit dat Price honderd jaar eerder geboren was en een kwart eeuw eerder overleden, benoemd en beschreven door Diogenes de Almeida Campos en Alexander Kellner, tezamen met de dinosauriër Baurutitan. De geslachtsnaam is een verwijzing naar de regio Triangulo Mineiro: trigonos betekent "driehoek". De soortaanduiding eert Price die vindplaats ontdekte.

Het holotype MCT 1488-R bestaat uit de vijf achterste nekwervels, tien ruggenwervels, zes sacrale wervels en het linkerdarmbeen. Het komt overeen met Series B. Het paratype MCT 1719-R bestaat uit tien losse staartwervels waarvan men vermoedt dat ze tot één individu behoren. Het kon echter niet bewezen worden dat dit individu dezelfde was als Series B zodat de Almeida Campos en Kellner het voor de zekerheid een apart inventarisnummer gaven. In 2022 werd het paratype benoemd als een apart geslacht: Caieiria. Tegelijkertijd werd gesteld dat Trigonosaurus een jonger synoniem was van Baurutitan.

Beschrijving

Wervels van het holotype

Trigonosaurus is een vrij kleine sauropode. De lengte van het holotype werd in 2005 geschat op negenenhalve meter.

De beschrijvers wisten een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken vast te stellen. De middelste halswervels zijn langwerpig met bovenop een laag doornuitsteeksel en een holle onderrand in zijaanzicht. De middelste ruggenwervels zijn langwerpig en hun doornuitsteeksels hellen sterk naar achteren. De negende en tiende ruggenwervel tonen het begin van de ontwikkeling van een richel tussen het achterste gewrichtsuitsteeksel en het zijuitsteeksel.

Daarnaast had ook het paratype een unieke combinatie van kenmerken. Terwijl de voorste staartwervels, althans wervels twee tot en met vijf, twee diepe uithollingen hebben op de bovenkant van het zijuitsteeksel, tonen de middelste staartwervels er maar een. Bij de staartwervels strekken de voorste gewrichtsuitsteeksel zich matig naar voren uit, dus niet zo extreem als bij Aeolosaurus en Gondwanatitan, en bezitten brede gewrichtsfacetten. Van de derde staartwervel af zijn de facetten voor de chevrons sterk ontwikkeld; dit blijft zo tot en met minstens de twintigste wervel. De zijuitsteeksels zijn groot tot en met minstens de twintigste wervel.

In 2024 concludeerde een studie dat de tweede ruggenwervel in een neutrale positie ten opzichte van de derde wervel meer omhoog gericht was en dat dit het dier in staat zou hebben gesteld de hele nek schuin omhoog te heffen. Verder bleek de staart van het paratype horizontaal gericht te kunnen worden in een lichte golving.

Fylogenie

Trigonosaurus werd in 2005 binnen de Titanosauria in de Titanosauridae geplaatst. Het ontbreken van een hyposfeen-hypantrum-complex en de procoele staartwervels tonen dat de positie niet al te basaal kan zijn. In 2005 waren de precieze verwantschappen nog erg onzeker. Exacte cladistische analyses laten soms een positie in de Lithostrotia zien, als verwant van de Saltasaurinae.

Titanosauria	Andesaurus Argentinosaurus Epachthosaurus  Lithostrotia  Malawisaurus Nemegtosaurus Diamantinasaurus Tapuiasaurus Alamosaurus  Saltasauridae  Opisthocoelicaudia Isisaurus Rapetosaurus Trigonosaurus Saltasaurus Neuquensaurus

Literatuur

• LAMEGO, A.R., 1959. Relatório Anual do Diretor, Ano de 1958. Rio de Janeiro: Departamento Nacional da Produção Mineral, Divisão de Geologia e Mineralogia, Serviço Gráfico do Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística. 200 pp.
• CAMPOS, D.A. & KELLNER, A.W.A., 1999, "On some sauropod (Titanosauridae) pelves from the continental Cretaceous of Brazil", In: TOMIDA, Y., RICH, T.H. & VICKERS-RICH, P. (Eds.). Proceedings of the Second Gondwanan Dinosaur Symposium. Tokyo: National Sciences Museum Monographs, 15, p. 143-166.
• Campos, D.A., Kellner, A.W.A., Bertini, R.J. and Santucci, R.M., 2005, "On a titanosaurid (Dinosauria, Sauropoda) vertebral column from the Bauru Group, Late Cretaceous of Brazil", Arquivos do Museu Nacional 63 (3): 565-593.
• Silva Junior J.C., Martinelli A.G., Marinho T.S., da Silva J.I. & Langer M.C. 2022. "New specimens of Baurutitan britoi and a taxonomic reassessment of the titanosaur dinosaur fauna (Sauropoda) from the Serra da Galga Formation (Late Cretaceous) of Brazil". PeerJ. 10: e14333. DOI:10.7717/peerj.14333.
• Vidal, L.S.; Bergqvist, L.P.; Candeiro, C.R.A.; Bandeira, K.L.N.; Tavares, S.; Brusatte, S.L. & Pereira, P.V.L.G.V. 2024. "The axial biomechanics of Trigonosaurus pricei (Neosauropoda: Titanosauria) and the importance of the cervical–dorsal region to sauropod high-browser feeding strategy". Zoological Journal of the Linnean Society. 201(3): zlae087. DOI:10.1093/zoolinnean/zlae087.