Turoyo
Turoyo (Aramees: ܛܘܪܝܐ, Turoyo) (Ṭūr 'Abdiniaans Aramees), of modern Suryoyo (Aramees: ܣܘܪܝܝܐ, Suryoyo) genoemd, is een centrale variant van het neo-Aramees die traditioneel wordt gesproken in de Tur Abdin-regio in het zuidoosten van Turkije en in het noordoosten van Syrië.[1] Turoyo-sprekers zijn Arameeërs behorend tot de Syrisch-Orthodoxe kerk.[2][3] De taal wordt vooral gesproken in de Aramese diaspora, onder Arameeërs.[1] De taal is geclassificeerd als een kwetsbare taal. De meeste sprekers gebruiken het klassiek Syrisch voor literatuur en aanbidding.[1] Turoyo is onderling niet verstaanbaar met andere neo-Aramese varianten.
| Turoyo ܛܘܪܝܐ | ||||
|---|---|---|---|---|
| Gesproken in | Turkije, Syrië, Aramese diaspora | |||
| Vitaliteit | Bedreigd | |||
| Sprekers | 400.000 | |||
| Taalfamilie |
| |||
| Alfabet | Syrisch alfabet (Serto) | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in | ||||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-3 | tru | |||
| ||||
Distributie van Turoyo-Aramees (in Russisch) in het geel aan het begin van de 20e eeuw
| ||||
| ||||
Etymologie
bewerkenDe term Ṭuroyo komt van het woord ṭuro, wat 'berg' betekent, en duidt daarmee een specifieke Neo-Aramese taal aan van het berggebied van Tur Abdin in het zuidoostelijke deel van het moderne Turkije (vandaar Turabdiniaans Aramees).[4] Andere, meer algemene namen voor de taal zijn Suryoyo of Surayt.[5] De grote meerderheid refereert naar Turoyo in eigen taal simpelweg met Suryoyo.[5]
Geschiedenis
bewerken
Het thuisland van Turoyo is de Aramese regio Tur Abdin.[1] Deze regio werd bewoond door Aramese christenen. De Turoyo-sprekende bevolking vóór de Aramese genocide was grotendeels aanhanger van de Syrisch-Orthodoxe Kerk.[6] In 1970 woonden er naar schatting nog 20.000 Turoyo-sprekers in het gebied, maar ze migreerden geleidelijk naar West-Europa en elders in de wereld.[7] De Turoyo-sprekende diaspora wordt nu geschat op 250.000. In de diasporagemeenschappen is Turoyo meestal een tweede taal die wordt aangevuld met meer reguliere talen. De taal wordt door UNESCO als bedreigd beschouwd.[8] Tegenwoordig zijn er nog maar honderden sprekers in Tur Abdin. Turoyo is geëvolueerd uit de Aramese spreektaalvariëteiten die al meer dan duizend jaar in Tur Abdin en de omliggende vlakte worden gesproken sinds de eerste introductie van Aramees in de regio. Het is sterk beïnvloed door Klassiek Syrisch, dat zelf de variant was van het Oostelijk Midden-Aramees dat verder naar het westen werd gesproken, in de stad Urhoy (Edessa), tegenwoordig bekend als Urfa. Vanwege de nabijheid van Tur Abdin tot Edessa, en de nabijheid van hun moedertalen, betekende dit dat Turoyo een grotere gelijkenis vertoont met Klassiek Syrisch dan Noordoost-Neo-Aramese varianten.[9]
Dialecten
bewerkenAlle Turoyo dialecten zijn onderling verstaanbaar. Het grootste verschil zit in het dialect van Midyat (Midyoyo) met de rest van de sprekers. Kleine verschillen zijn verder te vinden in het dialect van Beth Kustan (Kusnoyo) en de Turo D' Izlo regio (Izloyo).[7]
Alfabet
bewerkenTuroyo wordt in Syrische (Serto) karakters geschreven. Het alfabet wordt van rechts naar links geschreven. Vanuit de diaspora hebben verschillende Arameeërs het initiatief genomen om Turoyo in het Latijnse alfabet te schrijven. Echter is Turoyo tot op heden niet gestandaardiseerd. Er is geen vaste manier van schrijven in het Latijnse alfabet.[10] Hoewel Turoyo in Syrische (Serto) karakters wordt geschreven wordt online gebruik gemaakt van Estrangelo.
Zie ook
bewerken- ↑ a b c d (en) Weaver, Christina Michelle, George Kiraz (1 januari 2016). Turoyo Neo-Aramaic in northern New Jersey. International Journal of the Sociology of Language 2016 (237): 19–36. ISSN:1613-3668. DOI:10.1515/ijsl-2015-0033.
- ↑ (de) Barczok, Ralph (2017). Neue Aramäische Studien: Geschichte und Gegenwart. Peter Lang. ISBN 978-3-631-73131-4.
- ↑ Mardin from tales to legends. Eas Europa.
- ↑ Abdulmesih Barabraham, Book Review: Aziz Tezel, Comparative Etymological Studies in the Western Neo-Syriac (Turoyo) Lexicon. (2006). Geraadpleegd op 28 september 2023.
- ↑ a b Shabo Talay, Šlomo Surayt - Introduction. the Aramaic-Online Project (2017). Geraadpleegd op 28 september 2023.
- ↑ (en) Antioch), Ighnāṭyūs Afrām I. (Patriarch of (2008). The History of Tur Abdin. Gorgias Press. ISBN 978-1-59333-715-5.
- ↑ a b Jastrow, Otto, The Semitic Languages: An International Handbook.
- ↑ (en) Turoyo. UNESCO WAL. Geraadpleegd op 16 september 2023.
- ↑ (en) Heinrichs, Wolfhart (1990). Studies in Neo-Aramaic. Scholars Press. ISBN 978-1-55540-430-7.
- ↑ World Council of Arameans [Syriacs - Call to Tur-Abdin Aramaic Language Teachers and Linguists]. wca-ngo.org. Geraadpleegd op 16 september 2023.