Vissenaken

**Vissenaken**
Deelgemeente in België
	;
Situering
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Vlaams-Brabant
Gemeente	Tienen
Fusie	1971 (Kumtich) ; 1977 (Tienen)
Coördinaten	50° 50′ NB, 4° 55′ OL
Algemeen
Oppervlakte	8,62 km²
Inwoners ; (1/1/2020)	1.425 ; (165 inw./km²)
Hoogte	60 m
Overig
Postcode	3300
Netnummer	016
NIS-code	24107(D)
Oude NIS-code	24113
Detailkaart
	;
Portaal	België

Vissenaken is een dorp in de Belgische provincie Vlaams-Brabant en een deelgemeente van Tienen. Vissenaken was een zelfstandige gemeente tot aan de gemeentelijke herindeling van 1971.

De plaats ligt ten noorden van de stad Tienen en bestaat uit twee parochies: Sint-Martens en Sint-Pieters. Het waren twee afzonderlijke gemeenten tot 1825.^[1] De parochie van Sint-Martens Vissenaken heette vroeger ook Sint-Himelinus, zo genoemd naar de heilige Himelijn die in Vissenaken in 631 zou gestorven zijn.

Toponymie

In oude oorkonden krijgt de plaats zowel Gallo-Romeinse als Germaanse benamingen: 1147 Fennache, 1214 Vissnake, 1217 de Fenaco, 1226 Vesnaken. Vertrekkend van de ene of de andere vorm komen toponymisten tot verschillende verklaringen van de dorpsnaam.

Voor sommigen is Vissenaken te reconstrueren als *Fassiniacas, dit is de Germaanse persoonsnaam Fasso + het achtervoegsel iniacas. Vissenaken betekent aldus: bij de lieden van Fasso. Fasso is een Germaanse vleivorm uit de tweestammige naam Fastwin. Door de werking van de umlaut in de 8e eeuw evolueerde de vorm Fassiniacas in Romaanse mond tot Fenaco, in Germaanse tot Ves(se)naken. Anderen zoeken de oorsprong van Vissenaken in de Gallo-Romeinse naam: vicinacum of vicinaticum, d.i. nederzetting.

Geschiedenis

Romeins verleden

De ontdekking van allerlei Romeinse voorwerpen staaft dat Vissenaken oorspronkelijk een Romeinse nederzetting was. Het betreft onder meer een gouden muntstuk van Nero, een bronzen muntstuk van Claudius II Gothicus, een bronzen muntstuk van Trajanus, een bronzen muntstuk van keizer Domitianus en verder heel wat Gallo-Romeins aardewerk en zelfs restanten van een Romeinse woning uit de tweede of derde eeuw. Andere ontdekte voorwerpen (drie Merovingische wapens, Frankische vazen) getuigen van een Merovingische en Frankische nederzetting in Vissenaken.

Legende van Sint-Himelinus

De eerste die over Sint-Himelinus schreef was de augustijn Jan Gielemans, subprior van het Rooklooster in het Zoniënwoud bij Brussel. Dit was in 1476, oftewel 800 jaar later. Teruggekeerd van een reis naar Rome zou Himelijn, een pelgrim uit Ierland, in Vissenaken aangekomen zijn. Hij vroeg aan de dienstmeid van de pastoor om te drinken. Deze weigerde haar kruik, omdat er veel pest heerste, maar na veel aandringen van de Ierse pelgrim liet ze het toch toe. Bij de pastoor aangekomen was het water veranderd in wijn. Himelijn stierf drie dagen later anno 631 in de pastorie aan de pest. Zijn feestdag valt op 10 maart. De heilige Himelinus is overigens enkel in Vissenaken bekend.

Tachtigjarige Oorlog

De godsdienstoorlogen in de 16e eeuw waren rampzalig voor Vissenaken. Het Hageland, grensgebied tussen Brabant en het prinsbisdom Luik, werd voortdurend onder de voet gelopen door krijgsbendes, meestal huurlingen die uitsluitend van plundering leefden.

In 1568 betwistte Fernando Alvarez de Toledo, hertog van Alva, de toegang tot onze provincies aan Willem I, prins van Oranje. Na zijn doortocht door Tienen sloeg Alva op 21 oktober zijn tenten op te Vissenaken-Sint-Pieter. Het kampement zou er twee dagen blijven. Enkele jaren later, op 15 september 1576, vochten Spanjaarden en Staatse legers een dramatische veldslag uit in Vissenaken-Sint-Pieter. De exacte locatie van deze veldslag is moeilijk te plaatsen omdat verschillende kaarten ze elders plaatsen, de veldslag hield plaats ter hoogte van het militair depot. ^[2]Het dorp, en ook de naburige gemeenten Bunsbeek en Sint-Margriete-Houtem werden door beide legers helemaal vernietigd. Al de inwoners hadden hun erf verlaten. Tien jaar lang zou het dorp onbewoond blijven. Het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) onder de regering van de aartshertogen Albrecht en Isabella bracht tijdelijke rust, maar in 1625 trokken weer Franse, Hollandse en Spaanse troepen door Vissenaken die de inwoners verjoegen. In de Sint-Maartenskerk braken ze de vergulde ciborie in stukken en vernielden ze het tabernakel en de doopvont.

18e eeuw tot heden

De in het jaar 1709 gehouden telling stelde de totale bevolking vast op een totaal van 350.

Bezienswaardigheden

Een bekend natuurgebied is de Rozendaalvallei of gewoon het Rozendaal dat zich van zuid naar noord uitstrekt over het dorp.
De Sint-Maartenskerk
De Sint-Pieterskerk
De kapel van Sint-Himelinus, gebouwd in 1817
De kapel van Onze-Lieve Vrouw
De kapel van Onze-Lieve Vrouw van het Heilig Hart
De kapel van Onze-Lieve Vrouw van Smarten
De kapel Heilig-Hart van Jezus
De Dalemse Molen

Natuur en landschap

Vissenaken ligt in de Haspengouw op een hoogte van 38-85 meter. Ten noorden van de kom stroomt de velpe in noordoostelijke richting.

Lijst van burgemeesters

Ludovicus Verbeylen (1851-1879)^[3]
Charles Vanparys^[4]

Demografische ontwikkeling

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Foto's

Sint-Himelinus
De bron van Sint-Himelinus
De Velp in Vissenaken
Deel van de Rozendaalvallei
Sint-Maartenskerk
Sint-Pieterskerk

Zie ook

Slag bij Vissenaken

Nabijgelegen kernen

Tienen, Bunsbeek, Kerkom, Kumtich

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Constant Van de Wiel, Vissenaken's ongekend verleden, Drukk. J. Reekmans en Zonen, Leuven, 1967 (191 p.).
Paul Kempeneers, Toponymie van Vissenaken (Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie – werk 26), 2006.
A. Carnoy, Origines des noms des communes de Belgique, vol. II, Leuven, 1949, p. 707-708.

↑ K.B. 27 april 1825 volgens Sven Vrielinck, De territoriale indeling van België 1795-1963, Universitaire Pers Leuven, 2000, p. 1889
↑ Ferraris kaart 1777, Topografische kaart Vandermaelen 1846-54
↑ Grafsteen (1795-1879), Geneanet
↑ Grafsteen (1836-1926), Geneanet

[1] K.B. 27 april 1825 volgens Sven Vrielinck, De territoriale indeling van België 1795-1963, Universitaire Pers Leuven, 2000, p. 1889

[2] Ferraris kaart 1777, Topografische kaart Vandermaelen 1846-54

[3] Grafsteen (1795-1879), Geneanet

[4] Grafsteen (1836-1926), Geneanet

[1]

[2]

[3]

[4]