Volkshuis

Een Volkshuis (Frans: Maison du Peuple, Duits: Volkshaus) was in vele steden, waaronder ook in België en Nederland, in de 19e en 20e eeuw een sociale ontmoetingsplaats voor arbeiders. Volkshuizen boden plaats voor ontspanning en opleiding, maar waren ook belangrijk voor de ontwikkeling van de arbeidersbeweging en haar sociale strijd.

Oud Volkshuis in Zinnik

België

In België werd in 1872 in Jolimont het eerste Volkshuis opgericht. De volgende decennia werden in vele dorpen en steden volkshuizen opgetrokken, in de steden vaak monumentale bouwwerken.

Er ontstonden zowel socialistische, liberale als christelijke of katholieke volkshuizen. Vele volkshuizen ontstonden in de schoot van een samenwerkende maatschappij of coöperatie. Deze legden zich aanvankelijk vaak toe op broodbedeling, maar hun activiteiten breidden zich snel uit.

Vanaf de jaren 1970 verloren de volkshuizen stilaan hun belang en vele werden gesloten. Sommige volkshuizen gingen op verschillende plaatsen ook onder de slopershamer, zoals het befaamde Volkshuis van Victor Horta in Brussel, dat in 1965 werd gesloopt. In Luik verdween La Populaire in 1977. In Charleroi werd het Maison du Peuple in 1980 afgebroken. De gebouwen van de Vooruit in Gent bleven bewaard. Het Liberaal Volkshuis "Help U Zelve" in Antwerpen werd een steinerschool. Ook het Volkshuis van Sint-Niklaas bleef bewaard.

Nederland

In Nederland werd in 1892 in Amsterdam het eerste volkshuis – Ons Huis – geopend in de Amsterdamse Jordaan. Daarna ontstonden soortgelijke voorzieningen onder diverse namen, zoals volkshuis, dorpshuis, buurthuis en clubhuis.

Zie Buurthuiswerk (Nederland) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Galerij

• 
  Maison du Peuple Montegnée
• 
  Maison du Peuple in Blegny
• 
  Volkshuis in Gent
• 
  Het Volkshuis te Leiden
• 
  Help U Zelve in Antwerpen
• 
  Volkshuis in Brussel
• 
  Volkshuis in Sint-Niklaas

Literatuur

Bronnen, noten en/of referenties

• Fonck, Françoise, Les maisons du peuple en Wallonie, Namen, 2010, , 163 p. (ISBN 978-2-930466-67-5)
• Het Volkshuis – La maison du peuple. Het verhaal van het ontstaan, de bloei en het verval van de volkshuizen in België.^{[dode link]}, Knack, 20 februari 1985
• Nijenhuis, Herman, "Werk in de schaduw: club- en buurthuizen in Nederland, 1892-1970", derde druk, 1987
• Stevense, Hans "Sociaal-kultureel werk: Een verkenning", vijfde druk, 1987
• Sorée, Mark en Marijke Snepvangers, "Ons Huis, 100 jaar buurthuiswerk te Amsterdam”, 1992