Wannes Van de Velde

Wannes Van de Velde
	Beeld Wannes Van de Velde tegen gevel buurthuis Elcker-Ik (nu de Peperfabriek) te Antwerpen.
Algemene informatie
Volledige naam	Willy Cecile Johannes Van de Velde
Geboren	Antwerpen, 29 april 1937
Geboorteplaats	Antwerpen
Overleden	Antwerpen, 10 november 2008, 71 jaar oud
Overlijdensplaats	Stuivenberggasthuis
Land	België
Werk
Genre(s)	Kleinkunst; Folk; Luisterlied
Beroep	Zanger; Muzikant; Dichter; Beeldend kunstenaar
Instrument(en)	Gitaar
Zangstem	Tenor
	Officiële website; (en) Discogs-profiel; (en) IMDb-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek ; Literatuur ; Kunst & Cultuur

Willy Cecile Johannes (Wim) Van de Velde beter bekend als Wannes Van de Velde (Antwerpen, 29 april 1937 – aldaar, 10 november 2008) was een Belgische (Vlaams) zanger, muzikant, dichter en beeldend kunstenaar. Zijn bekendste nummer is "Ik Wil deze Nacht in de Straten Verdwalen" (1973).

Levensloop

Jeugd en studie

Ouderlijk huis in de Zirkstraat.

Zijn vader Jaak Van de Velde was een metaalbewerker en begenadigd zanger, zijn moeder Stéphanie De Wilde een zingende naaister en huisvrouw. Hij groeide op in de Zirkstraat, in het Schipperskwartier dicht bij de haven. Het ouderlijk huis was gevestigd boven de Spaanse winkel Le comptoir de Valence. Thuis en op café werd gezongen: levensliederen, spotliederen, strijdliederen en dergelijke. Als klein kind maakte hij de waanzin van de oorlog bewust mee:

Het obscene ronken dat plots begint te stotteren als een stervende draak, en dan stilvalt. Onder het deksel, da’s er ene voor ons.^[1]

In 1953 laat Wannes, toen nog Wim, zich inschrijven in de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen, afdeling plastische kunsten. Tijdens zijn academiejaren koestert hij al een levendige belangstelling voor muziek en het volkslied in het bijzonder. Wanneer een arme Spanjaard op doortocht uit Engeland, Sábas Gómez y Marín, in de academie wat flamencogitaar komt spelen, spreekt Wim hem aan. Hij leert Wim de cante jondo, de diepe zang uit Andalusië, en wijdt hem in in de geheimen van de flamenco. Bovendien studeert Wim klassieke gitaar bij Ilse Alfonso. De roes van beeldende en muzikale kunsten wordt een bruusk halt toegeroepen wanneer Wim in 1958 wordt opgeroepen om zijn legerdienst te vervullen, een periode die hem sneller dan gewenst de jeugd ontneemt:

De constante vernedering die ik er te verduren had, de lelijkheid van omgeving en mentaliteit, de angst voor het wapentuig en de koude ogen van de beroepsmilitairen waren een beproeving die mijn levensmoed dieper heeft aangetast dan ik zelf besefte.^[2]

Volksliederen

In het begin van de jaren 1960 groeit zijn belangstelling voor oude volksliederen. Pas dan kiest hij Wannes als artiestennaam. Hij begint een zoektocht in vergeelde boeken zoals Chants populaires des Flamands de France van Edmond de Coussemaker. Al gauw begint hij ook zelf teksten te schrijven en te componeren. Zijn eerste liederen ontstaan uit boosheid en vooral onmacht ten aanzien van de sloop van de oude stadskern van Antwerpen, de buurt waarin hij opgroeide. Hij omringt zich met een groep muzikanten die de interesse voor het volkslied met hem delen: Flor Hermans (viool), Bernard Van Lent (accordeon) en Walter Heynen (fluit), die tevens instaat voor het leeuwendeel van compositie en arrangementen. In 1966 resulteert de samenwerking in een eerste plaat 'Wannes Van de Velde'. De keuze voor het Antwerps dialect – die voor Van de Velde eerder een evidentie is dan een keuze, omdat hij nooit anders sprak – wordt door de intelligentsia van die periode niet gewaardeerd: het Algemeen Beschaafd Nederlands maakt dan net zijn opmars en kunst dient per definitie in de standaardtaal uitgedrukt.

Theater en andere media

In de jaren 1970 stort hij zich op het theater. Samen met een collectief jonge acteurs, de Internationale Nieuwe Scène en de Italiaanse regisseur Arturo Corso creëert hij de voorstelling Mistero Buffo, een samensmelting van monologen van Dario Fo, de verhalen van de "guillare" en door Wannes uitgekozen en bewerkte Italiaanse volksliederen. Bij de montering in Essen van Mistero Buffo waar hij als muziekadviseur geëngageerd wordt leert hij zijn vrouw, de actrice Christa Bernhardt kennen. Bijzonder populair wordt zijn lied "Ik wil deze nacht in de straten verdwalen", dat de titelsong wordt van de Franstalige film "Home Sweet Home" van Benoît Lamy. De film speelt zich af in Brussel - het gaat dus over verdwalen in de Brusselse straten, vandaar dat er in oorsprong ook een Frans refrein in zit.

Begin jaren tachtig volgt een poppentheater "Water en Wijn". In 1984 neemt hij deel aan de vertolking van de "IJslandsuite" van Dree Peremans (over de IJslandvaarders), en in 1987 aan de opvolger "Het Zwarte Goud" (over het mijnwerkersleven).

Intussen blijft Van de Velde muzikaal actief, met platen als Stadsgedachten en Tussen de lichten. In die jaren voegen Jan Wellens (gitaar), Walter Poppeliers (contrabas) en (enkele jaren later) Gilberte Van den Plas (viool) zich bij de groep. Het groepsgeluid verplaatst zich haast organisch van de traditionele folk naar meer flamenco-getinte arrangementen. Lyrisch blijft het repertoire een mengeling van bewerkingen van oude teksten en hekeldichten met een modern vocabulaire.

In 1992 zingt Van de Velde in duet met Hans de Booij De lichtjes van de Schelde van Bobbejaan Schoepen weer de hitlijsten in. In de jaren 1990 volgen nog drie nieuwe cd’s. In 1995 verliest hij zijn trouwe vriend, muzikale metgezel en mentor, Walter Heynen. In 1996 gaat Wannes op tournee met een jazzkwartet en in 1999 maakte hij een cd met de blueszanger Roland Van Campenhout, De Nomaden van de Muziek. Hierop staat onder andere met 'Oorlogsgeleerden' een vertaling van Bob Dylans 'Masters of War'.

Laatste jaren

Buurthuis Elcker-Ik (nu de Peperfabriek), met buste Wannes Van de Velde tegen gevel onderaan in het midden.

In 2000 werd leukemie vastgesteld bij Van de Velde. In 2001 schreef hij de bundel 'Flamencoschetsen' over zijn grote liefde voor die muziekvorm. In 2003 verscheen 'Met een lint vol jasmijnen', een vertaling van de teksten van Amparo Cortés. In 2005 begint de Groep Wannes Van de Velde, met muzikanten Jan Wellens (gitaar), Gilberte Van den Plas (viool), Stefan Wellens (viool) en Ben Faes (contrabas), aan een nieuwe tournee genaamd 'In de maat van de seizoenen'.

Hoewel niet officieel bevestigd, wordt Wannes Van de Velde algemeen 'ad vitam' beschouwd als de stadsdichter van Antwerpen. Als docent aan de vermaarde toneelschool Studio Herman Teirlinck heeft hij talloze acteurs en kleinkunstenaars van Vlaanderen en Nederland geïnspireerd. De wijk Klein-Antwerpen, waar de zanger in de Antoon Van Dijckstraat sinds eind jaren 70 meer dan 30 jaar woonde, maakte hem in 2006 ereburger en schonk hem een naar hem genoemde reus Wannes. Op de hoek van de Breughelstraat met de Lange Leemstraat lag het door hem bezongen maar nu afgebroken "Café Breughel". Op 27 juni 2008 werd een borstbeeld van Wannes (een kunstwerk van Michael Bracke) onthuld aan de gevel van het Klein Antwerpen Buurtfoyer Elcker-Ik in de Breughelstraat, maar hij was toen reeds te ziek om er persoonlijk bij aanwezig te zijn.

Op 16 juni 2007 werd Wannes door de SIM-route (Schelde Internationale Muziekstroom) gehuldigd: sindsdien heeft hij een eigen straat, de Wannes Van de Velde El Corredor. Het bijpassend kunstwerk van Henri De Bruyn en het straatnaambord zijn te bewonderen aan de Pagaddertoren, aan de Reek in de wijk Buitenland te Bornem.

Wannes Van de Velde overleed op 10 november 2008 in het Stuivenbergziekenhuis te Antwerpen aan de gevolgen van een heropflakkerende chronische lymfatische leukemie. Op 23 november 2008 was er een plechtige afscheidsviering met zo'n 2000 deelnemers in de Borgerhoutse zaal De Roma waarna de uitvaart in besloten familiekring plaatsvond. Er wordt nu geld ingezameld voor een standbeeld van hem op het "pleintje van de verdraagzaamheid" dat in Antwerpen op het kruispunt van de Lange Leemstraat met de Breughelstraat, Consciencestraat, Isabellalei en Sint-Vincentiusstraat ligt.

Onderscheidingen

Café Breughel, tijdens de sloopwerkzaamheden (2008).

Wannes Van de Velde won meerdere prijzen, onder meer:

1989 Szukalski Award
1993 Prijs Gilbert Van Geert
1994 Sabam
1995 Zamu Award
1997 Arkprijs van het Vrije Woord
2000 Premio Andalucía van de stad Ayamonte (Huelva)
2003 De Klara Carrièreprijs
2005 Maestro Honoris Causa, titel toegekend door de Stichting Conservatorium Antwerpen
2007 Vijfde muziekstraat van de SIM-route, Wannes Van de Velde El Corredor
2007 De Klara Muziekprijs 2007 voor beste wereldmuziek cd In de maat van de seizoenen
2009 Postuum opgenomen in de Radio 2 eregalerij voor een leven vol muziek.

Hij werd ook voorgedragen door de Vlaamse commissie als kandidaat-laureaat voor de muziekprijs van het UNESCO werelderfgoed.

Teksten uit het repertoire van Wannes Van de Velde (selectie)

1585
A la façon de barbarie
ABC
Adam en Eva
Al koleh leh
Als ik wil gaan huishouden
Als ik zou sterven
Arabia
Bedrogen liefde
Bitter zeemanslied
Bokrijk
Bordeel zonder vrouwen
Café Zonder Naam
Carthago
Chantons la Brabançonne
De blinde bedelaar
De brug van Willebroek
De controleur
De coupletten
De dansende Bagijn
De edele wijn
De fiere Magriet
De flamingant ne me traitez
De gepoetste proleten
De goeie regel
De Inquisitie
De kinderen van de fabriek
De kleuren van de steden
De klacht van een blinde
De korporaal en de dood
De kuipersbaas
De lichten van de steden
De mosselman
De nieuwe Cordoba
De oude soldaat
De rare namen
De scheresliep
De Sinjorenstad
De Spanjaard
De vagebond
De verlopen student
De vier wevers
De voerman uit Valencia
De volle maan
De zanger in een groep
De zotten oorlog
Den herder met 1 schaap
De zeeman
Drogen haring
Een broek voor Brabo
Een schip
Ei wat neuze is dat
Einde van de wereld
Er ging een meid om water uit
Er kwam een vrouke naar St.Nicolaas
Er wou een boer ter paardenmarkt gaan
Er zijn soldaten uit Beverlo vertrokken
Fin de siècle
Gebed van Jan de Lichte
Het einde van de baan
Het is Kannenfeest
Het jaar van het milieu
Het jong soldaatje
Het militariseren
Het nonneken fijn
Het regende zeer
Het venster van de tram
Het vergete regiment
Het westelijk front
Hier is em terug
Houdt uw kanneke vaster
Ik ben soldaat
Ik heb mijn hart gesloten
Ik sta al jaren in de regen
Ik sta met mijne rug naar 't land
Ik wil deze nacht in de straten verdwalen
In de diepte van de steden
In de grond
In de natuur wou ik gaan leven
In de rue Van Dijck
In dien tijd
Jan Broeder
Jef heeft me'n sjeik gerefuseerd
Kafé zonder naam
Kerstmis is dien dag dat ze niet schieten
Laat de mensen dansen
Lied van de neus
Lied van de Lange Wapper
Lied voor en na het drinken
Lili marleen
Makrobiotisch
Marietje Van den Berge
Marilou van de sextelefoon
Mieke en de sergeant
Mijn mansarde
Mijn Sofieke
Napoleon
Ne zanger is een groep
Ommegang
Ontmoeting met een mens
Oorlogsgeleerden
Oorlogshelden
Oorlogslied
Passielied
Pieter Breughel in Brussel
Pinochet op de eerste rij
Rare namen
Sanderjon en de boerin
Stadskoepletten
Sterven te Antwerpen
Tussen de duiven op het Groenkerkhof
Tijl Uilenspiegel
't Is Vlaams... 't trekt op geen kloten...
Van den drogen haring
Verhuisliederen
Verdronken land
Vertrek van 't slagveld
Von Braun
Waarvan gaan de boeren zo schoon
Zeven dagen van de week
Zij kwamen van het zuiden
Zwijgt me van de Vlaamse kwestie

Discografie

Singles

Rond 1965 op Philips uitgebracht: "Niño de San Andres" flamencomuziek

Single met hitnotering(en) in de Vlaamse Ultratop 50	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
De lichtjes van de Schelde	1992	08-08-1992	38	4	met Hans De Booij

Albums

Album met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Album Top 100	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Opmerkingen
Wannes Van de Velde	1966	-	Philips
Wannes Van de Velde 2	1967	-	Philips
Wat zang wat klank	1967	-	Philips
Laat de mensen dansen	1969	-	Philips
M'n beste (verz.)	1969	-	Philips
Ne zanger is een groep	1976	-	Philips
In de natuur wou ik gaan leven	1978	-	Philips
Volksliederen	1980	-	Philips
Stadsgedachten	1982	-	Philips
Tussen de lichten	1986	-	Philips
Portret (verz.)		-	Philips
De zwarte rivier	1990	-	HKM
Café met rooi' gordijnen	1992	-	HKM
kleuren van de steden	1995	-	HKM
Een verzameling (verz.)	1997	-	HKM
Intiem - onuitgegeven werk uit de archieven van de BRTN	1997	-	Polygram
Water & Wijn	2004	-	Fréa Records / IODA
In De Maat Van De Seizoenen	2006	-	Granota

Album met hitnotering(en) in de Vlaamse Ultratop 200 albums	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
In de maat van de seizoenen	2006	25-11-2006	41	12
Wannes - het beste	2008	13-12-2008	7	20	Goud
Wannes	2009	21-11-2009	42	23
Live	2011	27-08-2011	95	2
Integraal	2015	18-04-2015	44	13*

Bibliografie

Van zijn hand verschenen onder meer

Terzijde, bundel poëzie (E. Van Hyfte 1982) op 50 exemplaren met illustraties van de auteur, folio-groot
Man in Landschap, gedichten (Nioba, 1989)
Een wad in de tijd (met houtsneden van de auteur, Uitg. P, 1997)
De klank van de stad (liederen 1966-1999, Houtekiet 1999)
In de tijd (notities 1987-1993, met illustraties door de auteur; Paradox Pers, 2000)
Flamencoschetsen (uitg. P, 2001)
Tijdsnede, notities 1994-2000 (Uitg. P, 2004).
Havenbeelden (Uitg. P, 2006).
Beloken dagen (Uig. P, 2007)
Groot Liedboek (Uitg. Van Halewyck, 2013)
Over zingen (Uitg. P, 2014).

Bronnen, noten en/of referenties

Voordracht voor de UNESCO-muziekprijs, http://www.unescocentrum.be/cahiers/voordracht_wannes.htm (archiefsite)
Eigen proza "Prelude", bij De Brakke Hond, https://web.archive.org/web/20060403135028/http://www.brakkehond.be/68/velde1.html
De klank van de stad, Wannes Van de Velde, verzamelde liedjesteksten
Louis Peter Grijp-lezing 2017 https://vimeo.com/224632914
Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9, deel 10, pagina 99 tot jaren tachtig

↑ uit "Prelude"
↑ (uit "Prelude")

[1] uit "Prelude"

[2] (uit "Prelude")

[1]

[2]