Wezet

stad en gemeente in Luik (Wallonië), België
(Doorverwezen vanaf Wezet (Visé))

Wezet (Frans: Visé, Limburgs: Visé of Waeze(n)t, Waals: Vizè, Duits: Viset of Wesent) is een stad in de Belgische provincie Luik. Zij ligt aan weerszijden van de Maas, tussen Luik en Maastricht. De gemeente grenst voor een deel aan de Nederlandse gemeente Eijsden-Margraten, met de Maas als grensrivier ertussen. Daarnaast grenst deze Waalse gemeente bij Ternaaien aan Maastricht (zonder dat de Maas ertussen ligt). Wezet telt ruim 18.000 inwoners. In Nederland, net zoals in het Franstalige gedeelte van België, is Wezet beter bekend onder de officiële Franse naam Visé. Dit onder meer omdat deze naam wordt gebruikt voor het station Wezet aan de spoorlijn Maastricht - Luik en op de Franstalige bewegwijzering langs de, op de Nederlandse autosnelweg A2 aansluitende, Belgische A25, die iets over de grens in Wezet Franstalig België binnenrijdt. De wekelijkse markt in Wezet vindt plaats op woensdag.[1]

Wezet
Visé
Stad in België Vlag van België
Wezet (België)
Wezet
Geografie
Gewest Vlag Wallonië Wallonië
Provincie Vlag Luik (provincie) Luik
Arrondissement Luik
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
27,73 km² (2022)
53,27%
13,01%
33,72%
Coördinaten 50° 44' NB, 5° 42' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
18.154 (01/01/2024)
48,63%
51,37%
654,72 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
19,79%
58,77%
21,43%
Buitenlanders 9% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Viviane Dessart (MR)
Bestuur MR, PS
Zetels
MR
PS
Ensemble!
OUI Visé
Visons Demain
PTB
25
7
7
4
3
2
2
Economie
Gemiddeld inkomen 19.168 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 12,88% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
4600
4600
4600
4600
4601
4602
Deelgemeente
Wezet
Ternaaien
Lieze
Richelle
Argenteau
Cheratte
Zonenummer 04
NIS-code 62108
Politiezone Basse-Meuse
Hulpverlenings­zone IILE-SRI
Website www.vise.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Luik
in de provincie Luik
Foto's
Brug over de Maas met de stad op de achtergrond
Brug over de Maas met de stad op de achtergrond
Portaal  Portaalicoon   België

Deelgemeenten

bewerken
# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Wezet 8,13 8.017 987 62108A
2 Richelle 1,91 1.569 823 62108B
3 Argenteau 3,53 1.268 359 62108C
4 Cheratte 3,19 4.679 1.468 62108D
5 Lieze 6,64 1.624 244 62108E
6 Ternaaien 4,33 766 177 62108F

Overige kernen

bewerken

Onder meer: Klein-Ternaaien, Loën, Mons, Nivelle, Surisse en Wixhou.

Nabijgelegen kernen

bewerken

Moelingen, Berneau, Haccourt, Dalhem

Geschiedenis

bewerken

Reeds in het paleolithicum was er, getuige archeologische vondsten, sprake van bewoning in deze streek. Van de 1e tot de 4e eeuw was er een Romeins vicus. In 780 werd voor het eerst een kerk in Wezet schriftelijk vermeld. Omstreeks 1012-1015 kwam het domein van Wezet aan het kapittel van de Sint-Lambertuskathedraal te Luik. In 1106 vond, in het kader van de investituurstrijd, de slag bij de brug van Wezet plaats tussen Hendrik IV en Hendrik V.

Van 1330-1338 werd Wezet een ommuurde stad, en ook werden in 1338 de relikwieën van Sint-Hadelinus naar Wezet overgebracht. In 1384 werd Wezet verheven tot een van de Goede Steden van het prinsbisdom Luik.

1467-1468 bracht verwoesting van Wezet met zich mee, vanwege de belegering door Karel de Stoute.

In 1675 werd de stad door de Franse bezetter verplicht om de omwalling te slechten. Van 1790-1792 waren het weer de Fransen die een veldslag leverden bij de brug van Wezet en de stad innamen.

Van 1845-1850 werd het Kanaal Luik-Maastricht aangelegd, en werd de Maas voorzien van stuwen en sluizen, terwijl in 1861 ook de spoorlijn van Maastricht naar Luik gereedkwam, die in 1899 werd genationaliseerd. De Maasbrug, gebouwd in 1868 door private investeerders, werd in 1909 genationaliseerd.

Bij de onafhankelijkheid van België inventariseerde geograaf Philippe Vandermaelen in Visé 357 woningen met 1834 inwoners. De inventaris omvat verder details over de historische gebouwen, handel en nijverheid, natuurlijke omgeving, bodems, landbouwproductie en veestapel. Er werden o.a. veel paarden gekweekt. Ook het wegennetwerk van toen is beschreven. De omschrijving door Vandermaelen geeft een interessante kijk op het dagelijkse leven rond 1830.[2]

Op 4 augustus 1914 arriveerde de Duitse bezetter in Wezet. Het Belgisch leger had de brug over de Maas toen al opgeblazen. Het Duitse leger vernielde eerst de Kapittelkerk omdat de toren hiervan zou kunnen dienen als richtpunt voor de Belgische artillerie. Vervolgens werd de stad op 15 augustus in brand gestoken en verwoest. Wezet wordt daarom de eerste martelaarstad genoemd. Tussen 1920 en 1930 werd de stad heropgebouwd.

In 1939 werd dan het Albertkanaal geopend. Van 10 mei 1940 tot haar bevrijding op 12 september 1944 was de stad bezet door nazi-Duitsland.

De huidige gemeente is in 1977 ontstaan door het opnemen van de toenmalige gemeenten Argenteau, Cheratte, Lixhe-Loën, Richelle en Ternaaien (Lanaye). Argenteau, Cheratte, Lieze (Lixhe), Richelle en Ternaaien werden deelgemeenten van Wezet (le Grand Visé). De mijnsluitingen van 1977-1979 werden deels gecompenseerd door de aanleg van een bedrijventerrein ten noorden van de stad.

In 2016 kwamen België en Nederland overeen om twee stukjes grondgebied te ruilen die aan de overkant van de Maas terecht waren gekomen door een verlegging van de rivier in de jaren zeventig, waarbij men een grenscorrectie was vergeten. De schiereilanden L'Illal en Eijsden van samen 15 hectare werden Nederlands, het Nederlandse schiereilandje Petit-Gravier van 5 hectare Belgisch. De beslissing is vooral genomen vanwege ordehandhavingsproblemen op L'Illal.[3][4]

Bezienswaardigheden

bewerken
Zie ook

Natuur en landschap

bewerken

Wezet ligt in het dal van de Maas op een hoogte van ongeveer 75 meter. De Berwijn stroomt ten oosten van Wezet in noordelijke richting en buigt dan om naar het westen, om ten noorden van Wezet in de Maas uit te komen.

De voorstadswijk Devant-le-Pont ligt op de westoever van de Maas, tussen Maas en Albertkanaal.

In de kalksteen van Wezet wordt het groene mineraal malachiet aangetroffen.[5] Te Lieze wordt de in de omgeving gewonnen kalksteen in de cementfabriek van CBR Lixhe verwerkt tot cement.

Demografische ontwikkeling

bewerken

Demografische evolutie voor de fusie

bewerken
  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm: 1831 tot en met 1981= volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[6] Evolutie: 1992=index 100
1992 17.024 100,0
1993 16.903 99,3
1994 16.871 99,1
1995 16.833 98,9
1996 16.661 97,9
1997 16.588 97,4
1998 16.569 97,3
1999 16.511 97,0
2000 16.617 97,6
2001 16.769 98,5
2002 16.781 98,6
2003 16.875 99,1
2004 16.876 99,1
2005 16.870 99,1
2006 16.817 98,8
2007 16.852 99,0
2008 16.913 99,3
2009 16.995 99,8
2010 17.009 99,9
2011 17.111 100,5
2012 17.333 101,8
2013 17.453 102,5
2014 17.627 103,5
2015 17.572 103,2
2016 17.748 104,3
2017 17.759 104,3
2018 17.767 104,4
2019 17.812 104,6
2020 17.926 105,3
2021 17.865 104,9
2022 17.973 105,6
2023 18.060 106,1
2024 18.154 106,6

Openbaar vervoer

bewerken
 
Bus van lijn 67 op Place Reine Astrid in 1966

Het station Wezet (Visé) ligt aan de spoorweg Luik-Maastricht en is een belangrijk knooppunt van goederenvervoer per spoor (Spoorlijn 24). Op werkdagen is er 's ochtends een directe treinverbinding met Brussel. Ook rijden er streekbussen.

Cultuur en folklore

bewerken

De bijnaam van Wezet is Ganzenstad (Cité de l'Oie).[7] Ganzen zijn dan ook overal in de stad terug te vinden: langs de oevers van de Maas, in de straten aan gevels en op de menukaart. Van oudsher was de voorheen meanderende Maas met haar groene oevers en eilandjes de ideale habitat voor wilde trekganzen. In Wezet bestaat de traditie van het gansslaan,[8] een middeleeuws kwelspel dat in het hele Maasdal voorkomt, zoals nu nog in Oost-Maarland en Moelingen, en dat verwant is aan het ganstrekken in Grevenbicht. De bijnaam dankt de stad aan een legende uit de 14e eeuw. In 1374 was prinsbisschop Jan van Arkel gevlucht voor zijn onderdanen naar Maastricht, waarna deze stad werd belegerd door de Luikenaars.[9] Op 9 mei 1376 plunderden zijn troepen de stad Wezet.[10] De inwoners verzetten zich hevig. Een ganzenhoedster zou een vaandel van de plunderaars hebben gestolen en zo de stad van erger kwaad behoed hebben. Naar aanleiding van haar dappere actie zou het culinaire gerecht gans op wijze van Wezet (Oie à l'instar de Visé) zijn ontstaan. Een gastronomisch broederschap dat is opgericht in 1987 bewaart het recept en houdt elk jaar op 11 november (Sint-Maarten) een groot diner.[11] Bij hun 25-jarig jubileum werd in 2012 naast de kerk een beeld geplaatst van de ganzenhoedster, wier naam niet bewaard is gebleven. De gans is tevens een attribuut van Sint-Martinus, een van de patroonheiligen van de stad en van twee van de drie schuttersgilden.

Wezet telt drie schutterijen: de Arbalétriers (kruisboogschutters), Anciens Arquebusiers (oude haakbusschutters) en Francs Arquebusiers (vrije haakbusschutters). Zij tellen elk zo'n 200 leden en zijn sinds 2010 alle drie opgenomen op de Lijst van Meesterwerken van het Mondeling en Immaterieel Erfgoed van de Federatie Wallonië-Brussel. Door het jaar heen organiseren zij optochten, defilés, koningsschieten en vieren zij hun patroonsfeesten op de zondag na 23 april (Sint-Joris) en de zondagen voor en na 11 november (Sint-Martinus). Zij runnen elk een eigen café met museum.

Politiek

bewerken

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij 10-10-1976[12] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[13] 14-10-2012[14] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25
PS 29,6 8 27,39 8 31,94 9 32,23 9 34,06 9 36,27 10 35,66 10 24,24 7 28,36 7
PRL1 / PRL-MCC2 / MR3 19,261 5 23,261 6 22,271 6 28,221 7 42,022 12 39,893 11 37,653 10 26,903 7 36,703 10
PSC1 / cdH2 / Ensemble!3/ ICEOA 31,231 9 31,51 9 33,181 10 30,821 8 13,631 3 14,562 3 17,942 4 16,023 4 26,42A 7
OUI Visé1/ ICEOA - - - - - - - 12,731 3
ECOLO1 / Visons Demain2 - 5,751 0 61 0 6,951 1 8,891 1 9,281 1 8,751 1 10,072 2 8,522 1
PTB - - - - - - - 10,05 2 -
RD - 10,94 2 - - - - - - -
PCB 11,46 2 - - - - - - - -
RW 7,35 1 - - - - - - - -
Anderen(*) 1,09 0 1,16 0 6,60 0 1,78 0 1,4 0 - - - -
Totaal stemmen 9524 9911 10274 10111 11001 11475 11497 11676 11500
Opkomst % 94,53 92,33 91,91 92,35 87,97 87,84 84,81
Blanco en ongeldig % 3,62 4,48 4,93 5,05 4,84 5,32 5,72 6,58 6,72

(*) 1976: Int Com (1,09%) / 1982: ANDRE (1,16%) / 1988: APARD (5,77%), FWDP (0,83%) / 1994: ANDRE (1,78%) / 2000: L.C.M. (0,66%), RELAIS (0,74%) De gevormde meerderheidscoalitie wordt vet aangegeven. De grootste partij is in kleur.

Geboren in Wezet

bewerken
 
Logo van Rugby Club Visé.
  • Handbal heren: HC Visé BM (D1 en D2 Nationaal)
  • Handbal dames: Fémina Visé (D1 en D2 Nationaal)
  • Zwemmen: Les Dauphins Visétois (LDV)
  • Rugby: Rugby Club Visé (D3)
  • Voetbal: URSL VISÉ (D1 amateurs)

Organisatie

bewerken
 
Peter Sagan startte in de groene trui in de 2e etappe van de Ronde van Frankrijk 2012.
  • Sinds 1964 wordt jaarlijks de 6 uur van Wezet verreden. (motorsport)
  • Sinds 2001 wordt jaarlijks in de maand mei de Maasmarathon gehouden, waarvan Wezet start- en aankomstplaats is.
  • In sportzaal Omnisport wordt jaarlijks een judotoernooi gehouden.
  • De stad doet regelmatig dienst als etappeplaats in wielerkoersen, vanwege de nabijheid van de Ardennen, de Voerstreek en het Nederlands Limburgse Heuvelland. Zo ging de tweede etappe van de Ronde van Frankrijk 2012 op 2 juli van start in Wezet, na het Grand Départ in Luik. De Zwitser Fabian Cancellara ging van start in de gele trui. De etappe met aankomst in Doornik werd gewonnen door de Brit Mark Cavendish. De derde etappe in de Ronde van Wallonië 2020 op 18 augustus, met finish in Wezet, werd gewonnen door de Ier Sam Bennett.
bewerken
Zie de categorie Visé van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.