Wikipedia:Encyclopediciteit

Dit is een essay. De pagina beschrijft niet een officiële regel of richtlijn, maar geeft enkel de mening weer van de auteur(s). Voel je vrij om aanpassingen te maken of erover te discussiëren op de overlegpagina.

WP:ENCY

Wikipedia is een encyclopedie met als missie: "vrije toegang geven tot de samenvatting van de menselijke kennis", gebaseerd op de vijf zuilen. Hierbij geldt de norm van encyclopediciteit, die bepaalt:

welke onderwerpen geschikt zijn om een eigen artikel te hebben;
welke inhoud (content) die artikelen hebben;
hoe die artikelen worden geschreven (stijl) en vormgegeven;
welke uitgangspunten daarbij worden gehanteerd.

Er is geen harde definitie van encyclopediciteit. Hoewel Wikipedia zoveel mogelijk kennis probeert te verzamelen, wil dat niet zeggen dat alle kennis welkom is of alle vormen waarin kennis gepresenteerd wordt welkom zijn. Het is een organisch basisprincipe dat op basis van consensus door de gemeenschap (alle gebruikers samen) gebruikt wordt om te bepalen of inhoud gewenst is of niet. Inhoud die niet-encyclopedisch wordt gevonden, hoort te worden verwijderd.

Omdat er geen harde definitie van encyclopediciteit is, kan het helpen voor ogen te houden wat Wikipedia niet is: Wikipedia is geen opstel of essay, schotschrift, column, nieuwsbericht, wetenschappelijke verhandeling, roman, pleidooi, advertentie, enzovoorts. Al deze soorten teksten bevatten kennis, maar presenteren die in een andere vorm dan een encyclopedie doet.

Relevantie

Encyclopediciteit van onderwerp is de mate waarin een bepaald onderwerp of feit relevant is en daardoor in een encyclopedie past. Een onderwerp of feit is relevanter naarmate er meer en met grotere deskundigheid over is gepubliceerd. Een onderwerp of feit is niet relevant voor Wikipedia wanneer (behalve belanghebbenden of direct betrokkenen) niemand het de moeite waard heeft gevonden om het te beschrijven.

Inhoud

Neutraal standpunt

Wikipedia streeft naar een neutraal standpunt, waarbij de wetenschappelijke consensus de norm is.

Afwijkende opvattingen worden opgenomen als deze relevant zijn (zie hierboven) en worden redelijk, proportioneel en zonder (voor)oordeel beschreven. Met proportioneel wordt bedoeld dat een afwijkende opvatting van van een minderheid naar verhouding minder plek inneemt dan de wetenschappelijke consensus. Als er over een bepaald onderwerp meerdere afwijkende opvattingen zijn, is het in de regel het best steeds minder plek in te ruimen voor de beschrijving ervan naarmate er minder aanhangers van zijn.

Verifieerbaarheid

De inhoud van artikelen moet verifieerbaar zijn. Om die reden moeten Wikipedia-artikelen voornamelijk gebaseerd worden op secundaire bronnen. Dit zijn (bij voorkeur) wetenschappelijke artikelen die met toepassing van de wetenschappelijke methode zijn geschreven, peerreviewed en gepubliceerd. Tertiaire bronnen, zoals andere encyclopedieën, woordenboeken en overige naslagwerken zijn ook gepast als bron.

Primaire bronnen zijn gepast zolang het gaat om wat een bepaalde bron zegt. Zodra er sprake is van (de mogelijkheid van) interpretatie, is een primaire bron beperkt gepast.

Geen origineel onderzoek

Op Wikipedia geldt de richtlijn dat er geen origineel onderzoek in artikelen wordt opgenomen. Deze richtlijn volgt uit de richtlijn dat de inhoud verifieerbaar moet zijn. Uitingen of verwijzingen naar persoonlijke ideeën en visies van een gebruiker dienen daarom te worden verwijderd.

Aangezien Wikipedia dus geen verzamelplaats is van particuliere meningen, zijn blogs in principe niet als bron geschikt. Soms onderhouden gezaghebbende wetenschappers of goed geïnformeerde 'leken' op een bepaald gebied een persoonlijk blog. Als zij zich daarbij houden aan de 'spelregels' die voor geschikte secundaire bronnen gelden (met name toepassing van de wetenschappelijke methode), kunnen deze blogs wel dienen als geschikte bron. Reclame-uitingen horen vanwege dit principe verwijderd te worden.

Stijl

De schrijfstijl moet overeenkomen met wat van een encyclopedie verwacht mag worden. Dit wordt in de eerste plaats bereikt door de spelregel: "Wees duidelijk en concreet", in plaats van wollig taalgebruik en het gebruik van holle frases. Vervolgens dient de tekst objectief te zijn geschreven (wat deels samenhangt met het neutraal standpunt dat Wikipedia nastreeft, zie hierboven). In de meeste gevallen dienen superlatieven en overdrijvingen daarom te worden vermeden.

Spelling

Wikipedia volgt de spelling zoals voorgeschreven door de Taalunie (zie Spellinggids).

Citeren

Citeren uit een bron kan zinvol zijn om relevante informatie toe te voegen, het gezag van deze bron te onderstrepen of in context te plaatsen. Een citaat wordt bij voorkeur begeleid door een bronvermelding die in een appendix/ notenapparaat onderaan het artikel wordt getoond. Zowel vanuit het oogpunt van leesbaarheid als vanuit (mogelijk) auteursrecht dienen citaten zo kort mogelijk te zijn. Lappen tekst als citaat voegen zelden iets belangwekkends toe of leiden tot inbreuk op auteursrecht. Citaten om aan te tonen dat iemand iets niet heeft gezegd, voegen ook zelden iets toe.

Een citaat kan worden gemarkeerd met behulp van een sjabloon of door de tekst tussen dubbele aanhalingstekens te plaatsen. Een citaat moet altijd letterlijk worden overgenomen, zelfs inclusief schrijf- of spelfouten. Hierop zijn enkele uitzonderingen:

Je kan aangeven dat je je van deze fouten bewust bent door er [sic] achter te zetten; dat betekent dat de oorspronkelijke auteur de fout maakte en niet is gemaakt bij het overnemen van de tekst.
Soms kunnen vierkante haken ook worden gebruikt om een citaat begrijpelijker te maken. Als het letterlijke citaat bijvoorbeeld luidt: "Toen hij hem zag komen, schrok hij." kan het helpen hiervan te maken: "Toen [Jan] [Piet] zag komen, schrok hij."
Als slechts een deel van een (lange) zin relevant is, kan je een deel weglaten en dat markeren door drie puntjes (...). Als bovenstaand voorbeeld als zin lang zou verdergaan maar geen informatie toevoegt, kan je dit citeren als "Toen [Jan] [Piet] zag komen, schrok hij ..."

Als veel informatie uit een bron relevant is voor een artikel, is het soms beter te parafraseren.

Hoe encyclopediciteit bewaakt wordt

Elke gebruiker kan met constructieve bewerkingen meewerken aan het verbeteren van de encyclopediciteit en daarmee de kwaliteit van Wikipedia. Niet alle bewerkingen voldoen hieraan, terwijl de gebruiker die deze doet van mening is dat dit wel het geval is. Om deze verschillende meningen in goede harmonie op te lossen, zijn er hulpmiddelen om het verschil aan inzicht aan de orde te stellen en af te handelen. Voorbeelden hiervan zijn:

Het belangrijkste hulpmiddel is overleg; dit kan op de overlegpagina's bij artikelen of die van de gebruiker.
Als het niet lukt via overleg consensus te bereiken, kan dit worden bereikt door het houden van peilingen of stemmingen.
De gemeenschap bepaalt dagelijks of bepaalde onderwerpen relevant en daarmee encyclopedisch zijn door middel van de beoordelingslijst. Omdat daarbij niet alleen de mening van toevallige voorbijgangers telt, maar ook de eerdere afspraken binnen de gemeenschap, ligt de uiteindelijke beoordeling tot verwijderen van een bepaald artikel echter bij een moderator. De moderator neemt dus niet op persoonlijke gronden een beslissing, maar beoordeelt of een artikel encyclopedisch genoeg is volgens de consensus binnen de gemeenschap.
Als er onenigheid over de neutraliteit van een artikel of deel ervan is, kan dit met het sjabloon NPOV (Neutral Point of View, "neutraal standpunt") worden aangegeven en via de overlegpagina worden toegelicht.
Als een uitspraak in de artikeltekst dringend van een referentie naar een andere tekst voorzien zou moeten worden, kan met een sjabloon om een bronvermelding worden verzocht.