Wikipedia:Etalage/Archief/Geschiedenis van de getijdentheorie

Etalage-nominatie 18 februari 2013

Geschiedenis van de getijdentheorie

Dit artikel, geschreven door Wikiklaas, biedt een helder beschreven overzicht van de Geschiedenis van de getijdentheorie. Het behaalde ook de Zilveren Pen in de Schrijfwedstrijd 2012 en is volgens verschillende medewerkers klaar voor de etalage (zie Overleg gebruiker:Wikiklaas#Schrijfwedstrijd 2012)

Voor opname Geschiedenis van de getijdentheorie

1. Beachcomber (overleg) 16 jan 2013 17:05 (CET)
2. Kleuske (overleg) 16 jan 2013 20:09 (CET)
3. Marrakech (overleg) 16 jan 2013 20:27 (CET)
4. Vinvlugt (overleg) 16 jan 2013 21:57 (CET) Mooi artikel!
5. netraaM • 16 jan 2013 22:00 (CET)
6. JurriaanH overleg 16 jan 2013 22:01 (CET)
7. Druyts.t _overleg 16 jan 2013 22:09 (CET) Ook de andere (zilveren) winnaars van de schrijfwedstrijd zijn welkom!
8. Datu _overleg 16 jan 2013 22:16 (CET) Echter, vraag van een leek, houdt deze geschiedenis op in 1921?
9. Grashoofd 18 jan 2013 09:33 (CET)
10. Pimbrils (overleg) 19 jan 2013 00:11 (CET)
11. Woudloper _overleg 19 jan 2013 03:52 (CET)
12. C (o) 19 jan 2013 08:42 (CET)
13.  |Klaas ‌ V| 20 jan 2013 06:40 (CET)
14. MoiraMoira _overleg 20 jan 2013 09:46 (CET)
15. Amphicoelias _(overleg) 20 jan 2013 16:58 (CET)
16. Japiot (overleg) 24 jan 2013 20:06 (CET)
17. Wiki13 (overleg) 26 jan 2013 14:51 (CET)
18. luXiloverleg 27 jan 2013 10:32 (CET)
19. Saschaporsche (overleg) 30 jan 2013 13:20 (CET)
20. MADe (overleg) 2 feb 2013 11:28 (CET)
21. Lymantria _overleg 3 feb 2013 13:07 (CET)
22. 4ever_(Overleg) 8 feb 2013 16:58 (CET)
23. --Wabba The I (overleg) 9 feb 2013 16:48 (CET)

Tegen opname Geschiedenis van de getijdentheorie

1. geen link naar getijdentheorie. Ook vreemd dat dat woord niet meer genoemd wordt na de 1e zin. — Zanaq (?) 22 jan 2013 15:59 (CET)

   reactie en vraag onder commentaar  Wikiklaas  overleg  22 jan 2013 17:04 (CET)

Commentaar Geschiedenis van de getijdentheorie

Goede vraag van Datu. "Houdt de geschiedenis op in 1921?" Nee. Maar met de verklaring aan de hand van een van de vier fundamentele natuurkrachten door Newton, de veel nauwkeuriger verwerking daarvan in de dynamische theorie van Laplace, en de uiterst gedetailleerde methode van Doodson voor het berekenen van voorspellingen, en zijn benaming van de partiële getijden, was het fundament af. De getijvoorspellingen voor de Nederlandse kust bijvoorbeeld, worden nog gewoon volgens Doodson's methode berekend, alleen niet meer met potlood en papier en wiskundige tabellen.

Natuurlijk publiceerde Einstein in 1915 de algemene relativiteitstheorie waardoor het hele begrip zwaartekracht op de helling ging, maar daarmee verandert de getijdenverwekkende kracht niet. Volgens Einstein is er geen sprake van aantrekking door gravitatie maar wordt de ruimtetijd gekromd onder invloed van massa. De beweging van een deeltje (snelheid en richting) wordt dan niet berekend aan de hand van het vectorveld van de zwaartekracht maar volgt direct uit de lengte en richting van de raaklijn aan de ruimtekromme op een plek, wat er uiteindelijk ook uitziet als een vectorveld, waaruit de snelheid en richting van een deeltje dat in vrije val is kan worden berekend. In beide gevallen ziet de getijdenpotentiaal er dus uit als een veld.

Ik heb bewust niet de Tide Predicting Machines (TPM; getijdenvoorspellingsmachines) genoemd omdat dit onderwerp niets toevoegde aan de getijdentheorie. De eerste TPM werd in 1872 ontworpen, en de ontwikkeling ervan bleef doorgaan tot in de tweede helft van de twintigste eeuw, dus lang na Doodson. Met deze grote machines konden voor iedere plek waarvan de harmonische componenten uit langjarige meetreeksen bekend waren, voorspellingen worden gedaan over de getijhoogtes. De machines moesten voor iedere plek waarvoor een voorspelling gevraagd werd, opnieuw worden ingesteld, wat een tijdrovende en foutengevoelige klus was. Ze werden uiteindelijk overbodig gemaakt door de computer. De computer maakte het ook mogelijk om de vergelijkingen van Laplace op een iteratieve manier op te lossen (eigenlijk: de uitkomst steeds nauwkeuriger te benaderen). We zijn echter nog niet zover dat de Laplacevergelijkingen al gebruikt kunnen worden om getijdenvoorspellingen te doen die betrouwbaarder zijn dan die volgens de methode van de harmonisch analyse. Dat heeft grappig genoeg minder met de computers te maken. Om dit goed te kunnen doen moet vooral het bodem- of diepteprofiel van het betreffende water heel nauwkeurig bekend zijn. Wat met computers wel kan is geanimeerde simulaties maken van het getij in een heel gebied (bijvoorbeeld de hele Noordzee), waar dat tot nu toe alleen kon door waarden uit meetreeksen voor discrete plekken te interpoleren. Het is spannend om te zien of met de toenemende rekenkracht en de preciezere gegevens over waterdiepte die door remote sensing beschikbaar worden, de methode van Laplace de precisie van de harmonische analyse zal halen. Zo ver zijn we nog niet. Ik weet te weinig van de praktijk hiervan om er zinnig over te kunnen schrijven. En, voor mij het belangrijkste, die enorme rekenkracht heeft aan het theoretisch fundament, waarover dit artikel ging, nog niets veranderd. Uit het artikel kun je echter halen dat de getijdentheorie zich niet geleidelijk maar sprongsgewijs heeft ontwikkeld. Na iedere stap waren de gebruikers weer een tijdlang tevreden. Het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat we er nu helemaal zijn, al beweert David E. Cartwright in zijn Tides, A Scientific History (1999) anders. Misschien lachen ze over honderd jaar om de simpele notie die we er op dit moment van hebben. Die ontwikkeling zal dan echter eerst nog moeten plaatsvinden voor er in Wikipedia over geschreven kan worden.

Ik heb bij nalezing van het door mij geschreven artikel wél een paar keer aan het eind het vreemde gevoel gehad: "Hé, zijn we er al? Houdt het hier plots op?" Een afsluitende zin, "to wrap it all up" leek me echter misplaatst. Dat zou teveel klinken als een verhaal van Meneer de Uil, dat steevast eindigde met "Zo, en nu maar knus naar jullie warme nestjes", en in die sfeer van kijkbuiskinderen wilde ik het artikel niet laten eindigen. Maar een suggestie voor een ander slot is welkom.  Wikiklaas  overleg  17 jan 2013 00:12 (CET)

Dit artikel heet niet "geschiedenis van de getijdenvoorspelling" maar "geschiedenis van de getijdentheorie". De keus de Tide Predicting Machines niet te noemen is daarom te verdedigen. Sommige van je opmerkingen hierboven lijken me echter wel relevant. Deze toevoegen kan het effect dat je beschrijft op de lezer wegnemen. Maar eerst de essentiële vraag: waarom eigenlijk die titelkeuze (vernauwing van het onderwerp)? Woudloper _overleg 17 jan 2013 02:38 (CET)

De vraag van Datu was waarom ik ophield bij Doodson. De getijdentheorie gaat niet alleen over het ontstaan maar ook over het voorspellen van het getij. De machines zijn echter geen theorie maar ontworpen op basis van de theorie. Antwoord op jouw vraag, als ik die goed begrepen heb: er is al een artikel over het getijde, waarin niet de geschiedenis maar de inhoud van de theorie wordt behandeld. Misschien is het echter wel een goed idee om aan het eind van het artikel een hoofdstukje op te nemen waarin wordt verteld wat we er allemaal mee kunnen.  Wikiklaas  overleg  17 jan 2013 03:15 (CET)

Het is inderdaad de praktische kant die onderbelicht blijft, maar zoals gezegd vind ik dat met de huidige titelkeuze te verdedigen. Een kopje over de voorspelling zelf lijkt me desondanks een goede toevoeging (wat doet de overzichtsliteratuur?). Woudloper _overleg 17 jan 2013 03:53 (CET)

Het is misschien best om de lange uitleg die je hierboven gegeven hebt ook onderaan het artikel (misschien in verkorte vorm) te zetten. Momenteel heeft de lezer een gevoel van "was dit het?" aan het einde van het artikel. Amphicoelias _(overleg) 19 jan 2013 13:45 (CET)

Daar kan ik het helemaal mee eens zijn. Uit de uiteenzetting hierboven heb ik heel wat bijgeleerd (ze is dus waardevol voor de lezer), en die informatie mist men inderdaad aan het einde. Een samenvatting volstaat. Datu _overleg 22 jan 2013 19:20 (CET)

Ik heb dit stuk helemaal gelezen en zal me nog op het toevoegen van een afsluitend hoofdstuk werpen. Vergeef me als het even tijd kost.  Wikiklaas  overleg  25 jan 2013 02:29 (CET)

In de inleiding staat de zin: "Baanbrekende bijdragen aan de theorie zijn geleverd door Isaac Newton (1687) en Pierre-Simon Laplace (1776). William Thomson (Lord Kelvin) (1867) en Arthur Thomas Doodson (1921) deden pionierswerk met betrekking tot het voorspellen van de getijden."

Zou je die wat kunnen aanpassen? Door de opsomming lees je heel gemakkelijk over de punt tussen Laplace en Lord Kelvin, waardoor een verwarrend effect ontstaat. Amphicoelias _(overleg) 19 jan 2013 13:24 (CET)

 Uitgevoerd door middel van het plaatsen van enkele verbindende woorden.  Wikiklaas  overleg  20 jan 2013 15:28 (CET)

Over de opmerking van Zanaq bij de tegenstem:

Bij ons wordt de (huidige) theorie in het artikel getijde (waterbeweging) behandeld. Ik vind die bespreking daar overigens nog onvolledig maar dat heeft weinig met het artikel over de geschiedenis ervan te maken. Alleen de Engelse Wikipedia heeft een apart artikel over de getijdentheorie (Theory of tides) waarin ook een deel van de geschiedenis wordt behandeld (de andere interwiki's betreffen beginnetjes). Het artikel "geschiedenis van de getijdentheorie" gaat juist bij uitstek over de geschiedenis van de totstandkoming en wie op welke momenten wat bijdroeg. Ik ben benieuwd op welke manier je het noemen van het woord "getijdentheorie" mist als het hele artikel alleen daarover gaat, en wat je suggestie is om daar iets aan te verbeteren c.q. hoe jij het graag zou zien.  Wikiklaas  overleg  22 jan 2013 17:02 (CET)

Het hele artikel gaat erover maar het wordt nauwelijks met name genoemd. Dat vind ik wat vreemd. Vergelijk bijvoorbeeld hoe vaak het woord "wetenschap" voorkomt in wetenschapsgeschiedenis. Maak dan in elk geval van getijdentheorie een redirect. Vertellen wat er mis is, is altijd makkelijker dan vertellen hoe het wel moet. De eerste zin zou ook de definitie moeten zijn. De tweede alinea wijdt te veel off-topic uit. Ik zou het woord onze ook niet willen gebruiken buiten artikelen over wiskunde en logica. — Zanaq (?) 22 jan 2013 19:18 (CET)

De eerste zin luidde in eerste instantie (en bij beoordeling door de jury) dat de geschiedenis van de getijdentheorie de geschiedenis is van de totstandkoming van de theorie die een verklaring geeft voor het ontstaan van de getijden, en voorspellingen mogelijk maakt over de tijdstippen en de hoogten daarvan. Dat was wel een definitie maar tegelijk ook een enorme open deur omdat de titel hier zichzelf verklaart. Het woord geschiedenis hoef je niet te definiëren. Ik vond het erg gekunsteld. Wie dat las dacht al snel: "moet dat nou?" Ik heb een poging gedaan er twee zinnen van te maken die wél inhoud hebben. Het enige wat uitgelegd moet worden is wat getij is. Dat kan niet in een paar woorden, dus staat er nu een link. De toevoeging dat het een onderdeel is van de wetenschapsgeschiedenis leek me verhelderend maar ik sta open voor andere suggesties.

Wat overal in het artikel ter sprake komt is dat mensen eerst probeerden de verschijnselen van het getij te beschrijven, er vervolgens een verklaring voor probeerden te geven om tot slot aan de hand daarvan voorspellingen over het getij te doen. Het theoretisch bouwwerk dat de getijden verklaart en voorspellingen mogelijk maakt is de getijdentheorie. Ik zal eens nagaan of dat in de inleiding op een helderdere manier tot uiting kan worden gebracht.  Wikiklaas  overleg  22 jan 2013 22:20 (CET)

Ikzelf zou het artikel dus liever beginnen met de open deur. En wat getijden zijn hoeft dit artikel niet uit te leggen, de link is voldoende. — Zanaq (?) 24 jan 2013 14:00 (CET)

Ik stond op het punt in de inleiding te gaan verwerken wat de getijdentheorie precies inhoudt (het bouwwerk zoals ik dat hierboven schetste) en kwam er vervolgens achter dat het al in zin twee van de inleiding staat. Ik verkies deze opening in twee zinnen boven de in één zin geformuleerde open deur, dus ik ga het niet zelf veranderen. Ik heb bovendien het idee dat we op dat punt in de discussie hierboven wel consensus bereikt hebben, verbeter me als ik dat verkeerd zie.  Wikiklaas  overleg  25 jan 2013 02:29 (CET)