Zwijndrecht (België)

**Zwijndrecht**
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Antwerpen
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	20,24 km² (2022); 34,69%; 11,85%; 53,47%
Coördinaten	51° 13' NB, 4° 20' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	19.580 (01/01/2024) ; 49,03% ; 50,97% ; 967,16 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 21,07%; 57,22%; 21,71%
Buitenlanders	10,49% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	André Van de Vyver (Groen)
Bestuur	Groen, CD&V, Vooruit
Zetels; Groen; N-VA; CD&V; Vlaams Belang; Vooruit; Onafhankelijken	25; 8; 9; 3; 1; 2 ; 2
Economie
Gemiddeld inkomen	21.634 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	6,18% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 2070; 2070	Deelgemeente; Zwijndrecht; Burcht
Zonenummer	03
NIS-code	11056
Politiezone	Zwijndrecht
Hulpverleningszone	Antwerpen
Website	www.zwijndrecht.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Antwerpen; in de provincie Antwerpen
Portaal	België

Zwijndrecht is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen, en ligt in het Waasland. De gemeente telt ruim 19.000 inwoners. Zwijndrecht ligt aan de Schelde, op de linkeroever van de rivier, tegen de provincie Oost-Vlaanderen. Zwijndrecht behoort tot het kieskanton Antwerpen en tot het vijfde gerechtelijk kanton Antwerpen.

Op 1 januari 2025 zal Zwijndrecht fusioneren met buurgemeenten Beveren en Kruibeke tot de gemeente met werknaam Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht.^[1] Dit betekent ook dat Zwijndrecht vanaf dan deel wordt van de provincie Oost-Vlaanderen.

Toponymie^[2]

Het toponiem Zwijndrecht bestaat uit twee woorddelen, namelijk zwijn en -drecht.

-Drecht, een woorddeel dat vaak in plaatsnamen wordt aangetroffen, is een woord van West-Nederfrankische herkomst en heeft de betekenis stroming, drift (der rivier - zie Ossendrecht, Woensdrecht, ...).
zwijn verwijst niet zoals men zou vermoeden naar varken, maar is vermoedelijk een verbuiging van het eveneens West-Nederfrankische woord Swin (zie ook Zwin) met de betekenis geul of kreek.

Zwijndrecht kan dan ook verklaard worden als een stromingsgeul.

Geografie

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Zwijndrecht	15,75	11.634	739	11056A
2	Burcht	4,49	7.520	1.675	11056B

Kernen

De huidige gemeente Zwijndrecht ontstond op 1 januari 1977 door de fusie van de kerngemeente Zwijndrecht met de toen opgeheven gemeente Burcht. Zwijndrecht en Burcht maken pas sinds 31 maart 1923 deel uit van de provincie Antwerpen. Daarvoor was de Schelde de grens en behoorden beide toenmalige gemeenten tot de provincie Oost-Vlaanderen. De overdracht kwam er in ruil voor de belofte dat Oost-Vlaanderen via een tunnel onder de Schelde met Antwerpen verbonden zou worden; dat werden de Sint-Annatunnel en de Waaslandtunnel. In hetzelfde jaar werden ook de voormalige Borgerweertpolder met de Sint-Annaparochie op het Vlaams Hoofd (Sint-Anneke) van Zwijndrecht losgemaakt en het geheel onder de naam Linkeroever bij de stad Antwerpen gevoegd. Op kerkelijk gebied behoort Zwijndrecht nog steeds bij het bisdom Gent. Daarmee onderscheidt Zwijndrecht zich op kerkelijk gebied van de Antwerpse Linkeroever, die uit één parochie bestaat (Sint-Anna-ten-Drieën) en integraal tot het bisdom Antwerpen behoort.

De parochie Beveren-Zwijndrecht valt onder het bisdom Gent, en is onderdeel van het Dekenaat Waasland.^[3]

Buurgemeenten

Bezienswaardigheden

Atmosfeer van Winke Besard voor het project: Kunst in de straat

De Defensieve Dijk is een dijk die als een onderdeel van de verdedigingsgordel rond Antwerpen werd gebouwd
Het Fort Sint-Marie
Het Fort van Zwijndrecht, uit 1870
De grenspaal tussen Burcht en Kruibeke, uit 1923
De Heilige-Kruisverheffingskerk: Michaël Cop was hier pastoor op het einde van de 18e eeuw. Hij werd naar Frans-Guyana gedeporteerd en overleed in 1799 bij de Kleine Antillen.
Het Oorlogsmonument Burcht
Het Oorlogsmonument Zwijndrecht
De oude pastorij (Burcht)
Het Station Zwijndrecht
Het Tassijnshuis, uit de 18e eeuw
De zonnewijzer in het Wolfsbergpark, uit 1637

Tussen 1991 en 2012 kocht de gemeente, in samenwerking met de Cultuurraad, een twintigtal kunstwerken aan voor het project: Kunst in de straat. De werken staan opgesteld in de openbare ruimte.

Natuur en landschap

Zwijndrecht ligt aan de Schelde op een hoogte van 2 tot 3 meter. Door de sterke verstedelijking, waaronder veel infrastructuur en industrie, is het oorspronkelijke polderlandschap goeddeels verdwenen. Natuurgebieden zijn het Vlietbos, de Blokkersdijk en de Vlakte van Zwijndrecht. Ook de Defensieve Dijk, met het fort Halve Maan, is een boeiend gebied.

Demografie

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december
1930: Afsplitsing van stuk grondgebied aan de stad Antwerpen

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[4]	Evolutie: 1992=index 100
1992	18.201	100,0
1993	18.145	99,7
1994	18.054	99,2
1995	17.983	98,8
1996	17.973	98,7
1997	18.005	98,9
1998	17.887	98,3
1999	17.842	98,0
2000	17.801	97,8
2001	17.744	97,5
2002	17.743	97,5
2003	17.914	98,4
2004	18.000	98,9
2005	18.104	99,5
2006	18.231	100,2
2007	18.352	100,8
2008	18.420	101,2
2009	18.480	101,5
2010	18.573	102,0
2011	18.656	102,5
2012	18.643	102,4
2013	18.794	103,3
2014	18.952	104,1
2015	18.936	104,0
2016	18.957	104,2
2017	18.985	104,3
2018	19.002	104,4
2019	19.056	104,7
2020	19.154	105,2
2021	19.263	105,8
2022	19.243	105,7
2023	19.547	107,4
2024	19.580	107,6

Politiek

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024

8

2

3

9

1

2

8 2 3 9 1 2

De 25 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ Groen: 8

■ Vooruit: 2

■ CD&V: 3

■ N-VA: 9

■ VB: 1

■ Onafh.: 2

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

1801-1808: F. Smet
1808-1810: Jacques Frans Tassyns
1810-1819: Joseph Marie Alexandre Annez^[5]
1819-1830: Frans Jozef Verstockt
1830-1855: Frans Jacob Smet
1855- 1872: Jean-Baptiste van Goey^[5]
1872- ?: Frans Jacob Smet

Tijdspanne		Burgemeester
	1953 - 1983	Adrien Van Roeyen (CVP)
	1983 - 1985	Robert Duflou (CVP)
	1986 - 1988	René Schrauwen (CVP)
	1989 - 1994	Oktaaf Meyntjens (VU)
	1995 - 2012	Willy Minnebo (Agalev / Groen)
	2012 - 2024	André Van de Vyver (Groen)

Legislatuur 1995 – 2000

In de aanloop van de verkiezingen van 1994 besloten de tweede grootste partijen (en tevens coalitiepartners tijdens de vorige legislatuur), met name de Volksunie en de CVP - in kartel naar de verkiezingen te gaan. Dit kon evenwel niet rekenen op de steun van een belangrijke factie binnen de Volksunie. Hierdoor ontstond de scheurlijst VolUit. De verkiezingen draaide dramatisch uit voor het kartel (onder de naam GEM), dat zijn meerderheid van 15 zetels verloor (−27,30% ten opzichte van het gezamenlijk resultaat van 1988, oftewel −7 zetels). VolUit kon van het verlies echter slechts gedeeltelijk profiteren en strandde op 8,03% (2 zetels).^[6]

Agalev en de KP van Willy Minnebo besloten dan weer de handen in elkaar te slaan en trokken met een gezamenlijke lijst naar de verkiezingen. Winnaars deze verkiezingen waren het Vlaams Blok (dat voor de eerste maal opkwam) met 11,59% (3 zetels), VLD (dat de vorige verkiezingen niet was opgekomen) met 9,85% (2 zetels), Agalev 15,45% (+3,58%, 4 zetels) en de groene scheurlijst GA met 4,7% (echter onvoldoende voor een zitje in de gemeenteraad). ROSSEM, W.O.W. en WIT konden niet overtuigen en strandden elk net onder de 2%. De SP ten slotte moest een klein verlies incasseren van 0,7% en strandde op 19,34%.

Er werd een coalitie gesloten tussen Agalev, SP, VLD en Voluit met voormalig KP-er Willy Minnebo als burgemeester. Minnebo werd zo de eerste groene burgemeester van Vlaanderen.^[7]

Legislatuur 2013 – 2018

Burgemeester is André Van de Vyver (Groen). Hij leidt een coalitie bestaande uit Groen en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 13 op 25 zetels.

Legislatuur 2018 - 2024

De gemeenteraadsverkiezingen van 2018 maakten van N-VA met 0,6% verschil de grootste partij van Zwijndrecht. De coalitie Groen-CD&V haalde niet langer een meerderheid en dus besloot Groen om ook met sp.a in zee te gaan. CD&V en N-VA haalden samen evenmin een meerderheid, zodat CD&V besloot in de coalitie te blijven met Groen en sp.a. André Van de Vyver, die de meeste voorkeurstemmen haalde (1.387)^[8], volgde zichzelf op als burgemeester. Groen, Vooruit (sp.a) en CD&V vormden een meerderheid met 13 op 25 zetels.

In oktober 2023 werd een wisselmeerderheid van N-VA, CD&V en VB gevormd om op 26 oktober met 14 op 25 zetels een fusie van Zwijndrecht met Beveren en Kruibeke goed te keuren, dit niettegenstaande het resultaat van een volksraadpleging dat een mogelijke fusie afwees. Twee van de drie VB-raadsleden, die de wisselmeerderheid vormden, werden uitgesloten door hun partij en zetelen als onafhankelijken tot het einde van de legislatuur (december 2024).

Op 22 december werd door de Vlaamse regering beslist dat Zwijndrecht bij deze fusie in 2025 van de provincie Antwerpen naar Oost-Vlaanderen verhuist.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen van 1976 tot en met 2018

Partij of kartel		10-10-1976^[9]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[10]		14-10-2012^[11]		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25
	KPB¹/ KP²	8,14¹	1	8,24¹	1	7,5²	1	-		-		-		-		-
	SP¹/ sp.a²	20,01¹	5	20,02¹	5	20,04¹	5	19,34¹	6	16,22¹	4	14,56²	4	9,62²	2	9,2²	2
	Agalev¹/ Groen!²/ Groen³	-		8,32¹	1	11,87¹	3	15,45¹	4	24,28¹	7	33,59²	10	31,43³	9	28,8³	8
	CVP¹/ GEM²/ CD&V³	43,72¹	12	26,98¹	8	22,44¹	6	25,65²	8	14,84¹	4	15,29³	4	15,53³	4	14,6³	3
	PVV¹/ VLD²/ VLD-VIVANT³/ Open Vld⁴	-		4,65¹	0	-		9,85²	2	12,24²	3	7,91³	1	2,91⁴	0	5,1⁴	0
	VU¹/ VolUit²/ VU&ID³/ N-VA⁴	27,24¹	7	31,78¹	10	30,51¹	9	8,03²	2	10,51³	2	3,42⁴	0	29,66⁴	8	29,4⁴	9
	Vlaams Blok¹/ VB-VLOTT²/ Vlaams Belang³	-		-		-		11,59¹	3	17¹	5	22,57²	6	10,84³	2	12,9³	3
	LDO	-		-		7,65	1	-		-		-		-		-
	Anderen^(*)	0,89	0	-		-		10,1	0	4,91	0	2,65	0	-		-
Totaal stemmen		11614		12003		13203		12670		12664		13556		13177		13318
Opkomst %						94,92		91,94		91,74		93,61		89,78		92,5
Blanco en ongeldig %		3,63		3,6		4,21		4,81		3,35		3,05		2,37		3,1

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid zijn vetjes gedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: PVDA (0,89%) / 1994: GA (4,7%), W.O.W. (1,95%), WIT (1,74%), ROSSEM (1,71%) / 2000: OSCAR (4,91%) / 2006: 2070 (2,65%)
Zie voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2024 en later op Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht.

Structuur

De gemeente Zwijndrecht ligt in het kieskanton Antwerpen, het provinciedistrict Antwerpen, het kiesarrondissement Antwerpen en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Zwijndrecht		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Antwerpen	Antwerpen			Zwijndrecht
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen				Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Zwijndrecht
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Mobiliteit

Fiets

De fietssnelweg F4 verbindt Zwijndrecht met Gent en met Antwerpen Linkeroever en loopt grotendeels naast spoorlijn 59. Er zijn nog delen die moeten afgewerkt worden.

De Fietssnelweg F41 verbindt de haven van Gent met de Waaslandhaven. Ook van deze fietssnelweg moeten er nog delen worden afgewerkt.

De Lange-afstandsfietsroute 'Grensroute' verbindt Zwijndrecht via de Kennedyfietstunnel met Antwerpen en in de andere richting met Beveren.

Openbaar vervoer

Station Zwijndrecht. Type 1895: dit model stationsgebouw is overal in België te vinden.

Herenhuis uit de tweede helft van de 19de eeuw, heden het OCMW

Voormalig huis van Jan Baptist Tassijns, baljuw en griffier van Zwijndrecht en voornaam figuur in de Waaslandse Boerenkrijg

Herenhuis, c. 1906

Zwijndrecht heeft een station aan de spoorlijn 59 tussen Antwerpen en Sint-Niklaas. Dit station Zwijndrecht wordt tijdens de week bediend door 2 treinen per uur in beide richtingen, in het weekend is één trein per uur in beide richtingen

De Antwerpse tramlijn 3 rijdt vanuit Merksem door Antwerpen en Zwijndrecht naar de Park+Ride bij de grens met Melsele (Oost-Vlaanderen).

Wegennet

De gemeente wordt doorsneden door de snelwegen A14/E17 en A11/E34, die ten oosten van Zwijndrecht samenkomen in het begin van de Antwerpse ring R1. De A14/E17 loopt centraal tussen Zwijndrecht en Burcht. Afrit 17 (Zwijndrecht) ontsluit beide plaatsen; net op de westelijke grens van de gemeente ligt afrit 16 (Kruibeke). Door het noorden van de gemeente loopt de A11/E34, met een afrit naar het havengebied in het noorden van de gemeente.

Milieu

In mei 2021 werden bij grondwerken voor de aanleg van de Oosterweelverbinding in de bodem grote hoeveelheden van de toxische stof PFOS gevonden.^[12]

Sport

Volgende sportverenigingen zijn actief in Zwijndrecht:

Voetbal

Gevechtssporten

Overige

Bekende personen

Jan Baptist Tassijns (1751-1799), baljuw, meier en griffier van de heerlijkheden Zwijndrecht en Burcht
Donatus D'Haese (1861-1935), leerkracht, schrijver en politicus
John Tulpinck (1863-1954), fotograaf
Alfred Ost (1884-1945), kunstschilder
Paul D'Haese (1897-1971), leerkracht en ontwerper van de schrijfmethode D'haese
Emiel van Hemeldonck (1897-1981), auteur
Maria De Vleeschouwer-Verbraeken (1913-1995), auteur
Leo Tindemans (1922-2014), politicus
Lucien Claes (1923-1994), worstelaar
Robert Clara (1923-2000), kinderarts, hoogleraar en rector aan de Universiteit Antwerpen
Oktaaf Meyntjens (1923-2010), politicus
André Truyman (1932-2022), priester, journalist, publicist en programmamaker
Lieve (Godelieve) Moenssens (1939-1968), auteur
Etienne Cap (1942), Belgisch trompettist
Gino De Keersmaeker (1970), paralympisch atleet
Kobe Ilsen (1981), televisiepresentator en reportagemaker
Xander De Rycke^[13] (1987), stand-upcomedian

Trivia

De bijnaam van de inwoners is machuten.^[14]

Partnersteden

Idstein (Duitsland)
Zwijndrecht (Nederland), sinds 2004

Nabijgelegen kernen

Burcht, Kallo, Linkeroever, Melsele

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ zwijndrecht.be. Geraadpleegd op 17 oktober 2024.
↑ Gearchiveerde kopie. Gearchiveerd op 19 december 2009. Geraadpleegd op 17 februari 2011.
↑ https://www.kerknet.be/organisatie/parochie-beveren-zwijndrecht
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ ^a ^b https://books.google.nl/books?id=bSczibcFjhoC&pg=RA5-PA18&dq=swyndrecht+pastoor+kerk&hl=nl&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwi9urrs5Y6CAxWMxQIHHXoQDmIQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=swyndrecht%20pastoor%20kerk&f=false
↑ Kandidaten VU-strekking weer samen naar Zwijndrechtse kiezers; Gazet van Antwerpen; 5 september 2000
↑ Hoe het groeide; Groen Zwijndrecht
↑ Vlaanderen kiest - resultaten 2018
↑ 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
↑ Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006
↑ www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012
↑ Verontrustende resultaten PFOS-vervuiling in Zwijndrecht: "Tot 26 keer overschrijding van de norm". vrtnws.be (1 juni 2021). Gearchiveerd op 12 juni 2021. Geraadpleegd op 12 juni 2021.
↑ “Alles maakt me hier kwaad”: Xander De Rycke legt uit waarom hij Gent verliet.
↑ Belgische Spotnamen op volksverhalen.be

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Zwijndrecht op Wikimedia Commons.

[1] zwijndrecht.be. Geraadpleegd op 17 oktober 2024.

[2] Gearchiveerde kopie. Gearchiveerd op 19 december 2009. Geraadpleegd op 17 februari 2011.

[3] ttps://www.kerknet.be/organisatie/parochie-beveren-zwijndrecht

[4] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[Gbooks-swyndrecht-5] ttps://books.google.nl/books?id=bSczibcFjhoC&pg=RA5-PA18&dq=swyndrecht+pastoor+kerk&hl=nl&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwi9urrs5Y6CAxWMxQIHHXoQDmIQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=swyndrecht%20pastoor%20kerk&f=false

[6] Kandidaten VU-strekking weer samen naar Zwijndrechtse kiezers; Gazet van Antwerpen; 5 september 2000

[7] Hoe het groeide; Groen Zwijndrecht

[8] Vlaanderen kiest - resultaten 2018

[9] 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[10] Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006

[11] www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012

[12] Verontrustende resultaten PFOS-vervuiling in Zwijndrecht: "Tot 26 keer overschrijding van de norm". vrtnws.be (1 juni 2021). Gearchiveerd op 12 juni 2021. Geraadpleegd op 12 juni 2021.

[13] “Alles maakt me hier kwaad”: Xander De Rycke legt uit waarom hij Gent verliet.

[14] Belgische Spotnamen op volksverhalen.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]