Gebruiker:BeeBringer/Ondernemingsplan
Een ondernemingsplan, ook wel businessplan of bedrijfsplan genoemd, is een beschrijving en een onderbouwing van de plannen van een bepaald bedrijf dat soms nog moet worden opgericht. Het ondernemingsplan betreft de ontwikkeling en de gewenste resultaten van dat bedrijf over een bepaalde periode.
Overzicht
bewerkenDefinitie
bewerkenMeestal wordt een ondernemingsplan geassocieerd met het oprichten van een nieuwe onderneming of het overnemen daarvan. In de praktijk blijken juist gevestigde ondernemers vaak een plan te schrijven dat aangeeft waar hun onderneming binnen een bepaalde periode zal staan. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, wordt een ondernemingsplan dus niet alleen gebruikt door starters maar ook door ervaren organisaties[1] (zie voorbeelden).
Volgens de definitie van Bruyland[2] geeft een ondernemingsplan daarom een volledige beschrijving van de onderneming en van de manier waarop deze onderneming omgaat, en in haar toekomst denkt om te gaan, met de eisen en de voorwaarden die de omgeving aan haar stelt. Hij beperkt dus de definitie niet tot nog op te richten bedrijven. In een ondernemingsplan moeten, volgens Bruyland, in ieder geval de volgende vragen duidelijk beantwoord worden: Wat wil ik? Wat kan ik? Wat ga ik doen. Het Agentschap Ondernemen, het aanspreekpunt van de Vlaamse overheid voor ondernemers, benadrukt het uiteindelijke doel van het ondernemingsplan, namelijk het achterhalen van de haalbaarheid van de onderneming. In haar definitie[3] vindt men de onderdelen van het ondernemingsplan terug. Dit zijn: de activiteiten, het product, de markt, de mensen en de financiering.
Functie
bewerkenDe bedrijfskunde onderscheidt de volgende mogelijke functies van een ondernemingsplan: het kan als visitekaartje dienen, een beleidsinstrument zijn, een denkoefening en/of een hulpmiddel bij financiering[4]. Speciale ondernemingsplannen zijn het strategisch plan en het crisisplan. Een ondernemingsplan, waarin de strategische ontwikkeling van de onderneming centraal staat wordt ook wel een strategisch plan[5] genoemd. Als een ondernemingsplan dient om een voortzetting van een bedrijf na een faillissement te onderbouwen, wordt ook wel gesproken van een crisisplan of overlevingsplan[6].
Geschiedenis
bewerkenDe geschiedenis van het ondernemingsplan hangt nauw samen met de geschiedenis van de ondernemer of onderneming. Het ondernemerschap is zo oud als de mens zelf. Ondernemingen konden al worden gevonden in Mesopotamie en het Neo-Babylon[7]. Ze kwamen overal in de wereld voor; van Japan, China en koloniaal India tot de recente middeleeuwse ontwikkelingen in Europa en de VS. Ook ondernemingen op grote schaal ontstonden al vrij vroeg in de geschiedenis van de moderne mens.
Een relatief recente pijler in deze geschiedenis is bijvoorbeeld de VOC, die als eerste onderneming aandelen uitgaf. De oprichtingsakte, het staatsprivilege (octrooi) en de vrijbrief met vergaande soevereiniteitsrechten kunnen worden gezien als een ondernemingsplan dat was bedoeld om toekomstige aandeelhouders ertoe over te halen de VOC te financieren. De eerste industriële revolutie die ontstond in Engeland kan ook als een mijlpaal worden gezien. Als eerste land op het continent gevolgd door België. Nederland volgde veel later. Een andere pijler in de Nederlandse geschiedenis van het ondernemingsplan is Willem Albert Scholten. Hij was de eerste Nederlandse ondernemer die een industriële multinational wist op te richten en voor deze plannen financiers wist te overtuigen[8].
Een van de eerste ondernemerswedstrijden in de wereld, die het indienen een ondernemingsplan als model had, werd begonnen door de Moot Corp. in 1984[9]. Dit model werd daarna snel populair in de Amerikaanse academische wereld. In 1989 werden de ondernemerswedstrijden uitgevoerd op alle voorname Amerikaanse universiteiten[10].
Onderdelen
bewerkenOpbouw
bewerkenDe structuur van het ondernemingsplan bestaat vaak uit de volgende onderdelen:[11]
| Ondernemer | Onderneming | Markt | Organisatie | Financiëen |
|---|---|---|---|---|
| Gegevens | Doelen | Concurrentie | Rechtsvorm | Omzetprognose |
| Eigenschappen en vaardigheden[12] | Product of dienst | Marketing | Benodigde vergunningen | Rentabiliteitsdrempel |
| Haalbaarheidsonderzoek | Promotie | Personeel[13] | Investeringsbegroting | |
| Prijsstelling | Plaats | Financiering | ||
| Benodigde kennis[14] | Exploitatiebegroting |
P's
bewerkenBij het schrijven van een ondernemingsplan heeft men het in marketingtermen vaak over het bespreken van de zogenaamde P's. Dit zijn aspecten die ergens in de opbouw aan bod dienen te komen.[15]
- Persoon
- Een van de P's staat voor persoon of personeel. Indien het ondernemingsplan de start van een bedrijf beschrijft, worden vaak de persoonlijke gegevens van de startende ondernemer zoals NAW-gegevens, burgerlijke staat, nationaliteit, rekeningnummers, rrn (België) of bsn (Nederland) en CV genoemd. Ook eventuele bestaande inkomsten, schulden en verzekeringen, arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov), rechtsbijstandverzekering en een aansprakelijkheidsverzekering, van de ondernemer/onderneming vallen hieronder. Belangrijk bij de start van een bedrijf is het kiezen van een ondernemingsvorm, zoals de eenmanszaak, VOF, BV, CV, NV of maatschap en een onderbouwing voor deze keuze. Bij een bestaande onderneming zal alleen een onderbouwing worden gegeven wanneer er sprake is van een verandering van rechtsvorm. Onder de P van persoon valt ook de P van personeel. Deze P duidt dan op het gehele HRM beleid. Zoals wie is mijn personeel, welke kennis nemen ze mee, welke taken zijn over het personeel verdeeld en wat verdienen ze?
- Product
- Het product vormt de basis van de onderneming. In het ondernemingsplan wordt het product daarom zo precies mogelijk beschreven. Het antwoord, op welk voordeel het product oplevert en hoe dit wordt bereikt, is gevraagd. Daarbij dient de schrijver van het plan duidelijk te maken wat de innovatie is die het product biedt. En hoe deze innovatie is beschermd tegen het kopiëren door anderen (zoals een octrooi). Deze uitleg dient betrokkenen te overtuigen van het bestaansrecht van het product. Vaak doet men daartoe ook een sterkte-zwakteanalyse van de onderneming of het product om de haalbaarheid vast te stellen.
- Prijs
- Het fundament van de onderneming zijn de financiën[16]. Prognoses over de te behalen omzet, die primair afhangen van de prijs van het product en het aantal verkochte producten, vallen hieronder. Bij welke prijs en afzet wordt er voldoende omzet gegenereerd om de kosten te dekken (break-even point)? Welke kosten zijn nodig om de start te kunnen maken? Hoe wordt het een en ander gefinancierd (krediet of spaargeld). De solvabiliteit is hierbij van belang. Wat zal op grond van de omzetprognose en de investeringsbegroting, de nettowinst in het verloop van de tijd bedragen? Hoe verlopen de beschikbare geldelijke middelen in de tijd (liquiditeitsbegroting)? Met andere woorden, is er op elk moment voldoende geld in de kas?
- Plaats
- Een andere P die in een ondernemingsplan naar voren komt is de plaats. Is de onderneming gevestigd in de eigen woning of is er sprake van een bedrijfspand? Hoe is de onderneming bereikbaar: per auto of openbaar vervoer? Bij het bespreken van de omgeving van de onderneming kan worden ingegaan op geografische bijzonderheden zoals de demografische factoren.
- Promotie
- De P van promotie vergelijkt de punten uit de interne organisatie van met de concurrentie. Waarom de klant het product verkiest boven die van een concurrent, is voor het bepalen van het bestaansrecht een cruciale vraag. Men kan dit onderbouwen door bijvoorbeeld de USP's te noemen. Ook is de prijs en kwaliteit verhouding in vergelijk met de concurrentie een belangrijk gegeven. Een onderzoek naar de markt valt eveneens hieronder. De marketingmix is hier een belangrijk analysemiddel. In het marketingplan[17] kan men mede op grond hiervan aangeven op welke manier klanten worden bereikt; bijvoorbeeld door gebruik te maken van advertenties, het aanmelden bij zoekmachines, het gebruiken van folders, mailings of tv-spotjes.
Modellen
bewerken| Middel | Toepassing | |
|---|---|---|
| Bontje-model[18] | Doe het zelf methode voor ondernemers in het MKB om in stappen een ondernemingsplan te schrijven | |
| Business Box[19] | Een online hulpmiddel om in tien stappen tot een ondernemingsplan te komen | |
| Durham-model[20] | Richt zich met name op de eigenaar in het MKB vanuit een projectmatige blik | |
| EBRAR vragenlijst[21] | Een vragenlijst om een ondernemingsplan te schrijven of te beoordelen gebaseerd op 10 wetenschappelijke principes. | |
| INK-model[22] | Een gangbaar diagnose model voor het Nederlandse MKB | |
| Interactieve Strategisch Management[23] | Op gestructureerde wijze ontwikkelen van een ondernemingsplan door agrariërs | |
| LHV Rekenmodel Ondernemingsplan[24] | De huisarts krijgt met dit model informatie over hoe zijn praktijk heeft gedraaid en kan zodoende een beter plan maken voor de toekomst. | |
Kritieken
bewerkenRedenen
bewerkenEen ondernemingsplan wordt aangeraden door deskundigen om de haalbaarheid van het bedrijf te vergroten. Het is principe zelfs verplicht indien er een krediet nodig is van een bank, of wanneer men in aanmerking wil komen voor een uitkering op grond van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz.) Dit geldt alleen als men vanuit een bijstandsuitkering een onderneming wil starten of na afloop van een Startperiode vanuit een WW-uitkering. In sommige gevallen kan het ondernemingsplan ook bedoeld zijn om het vertrouwen te winnen van andere partijen, zoals leveranciers of verzekeraars.
Andere redenen om een plan te schrijven zijn[25] het in kaart brengen van de eigen ideeën, hulp bij het managen van de onderneming, het achteraf kunnen vaststellen van de mate van succes, het bestaansrecht van de onderneming aantonen[26] of hulp bij het aanvragen van een financiering.
Overwegingen
bewerkenDe voordelen die het hebben van een ondernemingsplan oplevert[27][28] en die daardoor een ondernemer kunnen motiveren een dergelijk plan op te stellen zijn:
- het effectiever kunnen aanwenden van schaarse middelen door de sterke en zwakke punten van de onderneming te analyseren.
- het nemen van rationele beslissingen op basis van concrete gegevens.
- het effectief kunnen beoordelen of men de gewenste doelstellingen daadwerkelijk heeft gehaald en daarmee kunnen vaststellen of de gekozen strategie werkt.
- het beter kunnen uitdragen, zowel intern en als extern, van wat men wil bereiken en waar men voor staat.
Ondanks deze voordelen begint een ondernemer in circa de helft van de gevallen zonder een ondernemingsplan[29][30]. Als reden wordt vaak genoemd dat omstandigheden dusdanig snel wijzigen dat een strak plan de onderneming remt[31]. Voor ondernemers speelt ook de tijd die het opstellen van een ondernemingsplan vraagt. Bij bedrijven in wording bepalen zodoende vaak negatieve institutionele factoren, zoals dwang en nabootsgedrag, of men overgaat tot het maken van een ondernemingsplan[32].
Ondernemers die willen groeien zijn meer geneigd tot het schrijven van een ondernemingsplan dan ondernemers die dat niet willen[33]. Ondernemers die wel een ondernemingsplan hebben opgesteld beschouwen zichzelf als succesvoller in vergelijking met degenen die dat niet hebben gedaan[34]. Onderzoek heeft nog niet met harde cijfers bevestigd of deze beleving terecht was. Sterker nog, een onderzoek[35] onder de CEO's van de 500 snelst groeiende bedrijven in de VS toonde aan dat slechts 40 procent een ondernemingsplan had geschreven en slechts 12 procent een marktonderzoek had uitgevoerd.
Criteria
bewerkenCriteria waaraan een ondernemingsplan kan worden getoetst zijn[36]: eenvoud, concreetheid, haalbaarheid en volledigheid. Volgens Sahlman[37] zijn er vier factoren die onderling samenhangen en bepalend zijn voor de onderneming. Deze vier factoren zijn: mensen[38], kansen, context, risico en beloning. Ze verdienen eveneens elk hun plek. Vanuit het criterium van kredietwaardigheid bekeken, kan men stellen dat dit is bereikt als in het ondernemingsplan de behoeften van de ondernemers overeenkomen met de verwachtingen en criteria van de investeerders of financiers[39].
De wettelijke bepalingen omtrent de start van een onderneming zijn vastgelegd in de vestigingswet, die voorschrijft welke vergunningen of diploma's ondernemers die een bepaald soort bedrijf willen starten moeten bezitten. De vestigingswetgeving bestaat uit een verzameling wettelijke bepalingen, waarvan de basis in Nederland wordt gevormd door de Vestigingswet bedrijven 1954. België kent zijn eigen bepalingen, zie de Belgische Vestigingswet. Bij het beoordelen van de gang van zaken van een onderneming, bijvoorbeeld na een faillissement, kan de rechter het ondernemingsplan[40], of het ontbreken daarvan[41][42], laten meewegen in zijn uitspraak.
Ondersteuning en onderwijs
bewerkenVerschillende partijen kunnen bij het opstellen van een ondernemingsplan vooraf ondersteuning bieden, zoals partners, advocaten, accountants , controllers, consultants, banken, Kamer van Koophandel en overheden.[43][44] Op een gegeven moment zullen de financierende of subsidiërende instanties het plan toetsen op haalbaarheid.[45]. Hierbij kunnen ze al dan niet op verzoek advies geven, waarmee het plan kan worden aangevuld of gewijzigd.
Ondernemingsplannen worden in het onderwijs gebruikt om bepaalde concepten duidelijk te maken, bijvoorbeeld bij economische studies. Studenten die overwegen een eigen bedrijf te beginnen worden door onderwijsinstellingen vaak geholpen bij het schrijven van een ondernemingsplan en het uitvoeren daarvan middels startsubsidies[46]. In de academische wereld valt het verschil tussen een onderzoeksvoorstel voor het aanspreken van gelden van buiten en een ondernemingsplan bovendien steeds meer weg[47]. In het ondernemend onderwijs worden vereenvoudigde ondernemingsplannen[48] gebruikt om onderwijsprojecten of leerbedrijven vorm te geven. Wikiversity heeft een Lunar Boom Town-project, waar studenten van alle leeftijden kunnen samenwerken met het ontwerpen of verbeteren van ondernemingsplannen.[49]
Voorbeelden
bewerkenDe meeste ondernemers die voor de eerste keer een ondernemingsplan opstellen doen dit aan de hand van een voorbeeld.[50]. Voorbeelden van ondernemingsplannen, door verschillende typen bedrijven opgesteld, zijn:
| Organisatie | Plan | |
|---|---|---|
| Kunstencentrum Groep | Ondernemingsplan Kunstencentrum Groep 2009-2012[51] | |
| Nederlands Psychoanalytisch Instituut | Ondernemingsplan 2006 – 2010: Nieuwe tijden, nieuwe wegen[52] | |
| Rijkswaterstaat | Ondernemingsplan; een nieuw perspectief voor Rijkswaterstaat[53] | |
| SLS Wonen | Ondernemingsplan 2008-2012[54] | |
| Stichting Kunstfort Vijfhuizen | Ondernemingsplan 'FORTISSIMO!' 2009-2012[55] | |
| Studentenhuisvester DUWO | Ondernemingsplan 2006–2010[56] | |
Zie ook
bewerkenLiteratuur
bewerken- Houwer, Chris A. (2004). De bouwstenen voor een strategisch ondernemingsplan: verbetering van resultaat en aansturing. ISBN 9013019609. Kluwer
- Mulders, J., van Alphen, K. en de Keizer, R. (1991). Ondernemingsplan: op weg naar een eigen bedrijf. ISBN 9061208866. Elmar
- Hulskemper, P. (1997). Ondernemingsplan. ISBN 9031324167. Bohn Stafleu Van Loghum
- ↑ Close, J.P. (2007). Succesgids voor ondernemers: meer kans van slagen voor startende en ervaren ondernemers. Pearson Education. ISBN 9043014109.
- ↑ Bruyland, M. (2001). Spin-offs als valorisatiemechanisme van universitair onderzoek: een managementmodel. Katholieke Universiteit Leuven.
- ↑ Agentschap Ondernemen (2005). Ondernemingsplan. Vlaamse Overheid.
- ↑ De Muynck, H. (2007). Inleiding tot de bedrijfskunde. Lannoo Uitgeverij. ISBN 902096206X.
- ↑ Roels, F. (2003). Handboek adviseur: vraagbaak voor ondernemerschap. Kluwer. ISBN 901301092X.
- ↑ Blom, R.J. (2004). Omgaan met ... faillissement, surseance en schuldsanering. Kluwer. ISBN 901301674X.
- ↑ Landes, D.S., Mokyr, J. en Baumol, W.J. (2010). The Invention of Enterprise: Entrepreneurship from Ancient Mesopotamia to Modern Times. Princeton University Press. ISBN 0691143706.
- ↑ Knaap, D.A. (2004). 'Voor geld is altijd wel een plaats te vinden' : de firma W.A. Scholten (1841-1892) : de eerste Nederlandse industriële multinational. Rijksuniversiteit van Groningen.
- ↑ Randall, T en Brawley, D.E. (2009). MOOT Corp Or Bust! Do Business Plan Competitions Make A Difference? An Empirical Analysis. Southern Journal of Entrepreneurship.
- ↑ Honig, B. (2004). Entrepreneurship education: Toward a model of contingency-based business planning. Academy of Management Learning & Education.
- ↑ Kamer van Koopphandel. Een ondernemingsplan maken.
- ↑ Brinkman, E. (2000). Onderzoek naar de succes- en faalfactoren van startende ondernemers. Rijksuniversiteit Groningen.
- ↑ Evers, G.H.M. en Verhoeven, C.J. (1999). Human resources planning: een integrale benadering van personeelsplanning. Kluwer. ISBN 9026730004.
- ↑ Koerselman, W. (december 2004). Scenarioplanning een instrument in de kennisstrategie. Intellectueel Kapitaal, derde jaargang, nummer 5/6.
- ↑ http://www.leren.nl/cursus/ondernemen/ondernemingsplan/marketingmix.html
- ↑ Boer, P. de (2009). Basisboek bedrijfseconomie. Noordhoff Uitgevers B.V.. ISBN 9001702430.
- ↑ MacDonald, M., Morris, P. en Eunen, E. van (2000). Het marketingplan in beeld: een beeldige gids voor managers. Kluwer. ISBN 9014071957.
- ↑ Bontje, J.C.B. (1993). Ondernemersboek. Samsom, Alphen a/d Rijn.
- ↑ Business Box (2010). Je ondernemingsplan in 10 stappen. Zonneveld Marks.
- ↑ Gibb, A.A. (1992). Study of the growth of small firms. Durham University.
- ↑ Hindle, K. en Mainprize, B. (2006). Entrepreneurial Business Plan Assessment Regime. The Journal of Private Equity.
- ↑ Instituut Nederlandse Kwaliteit (2000). INK-managementmodel. Ministerie van Economische Zaken.
- ↑ Agrocenter (2010). Interactieve Strategisch Management. Wageningen UR.
- ↑ Huisartsen Informatie Systeem (2010). LHV Rekenmodel Ondernemingsplan. De Landelijke Huisartsen Vereniging.
- ↑ Kunst, J. (2005). Belang van het ondernemingsplan; Overwegingen bij het maken van het plan.
- ↑ Fallek, M. (1998). The importance of a business plan for making a bank loan application. Business Credit.
- ↑ Zwart, P.S. (1991). Het ondernemingsplan in het MKB, een hoeksteen van de bedrijfsvoering. Stenfert Kroese BV, Leiden.
- ↑ Baker, W.H., Addams, H.L. en Davis, B. (1993). Business planning in successful small firms. Long Range Planning.
- ↑ Wever, E. (1992). Ondernemen in techniek, analyse en beleid van succesvolle bedrijven. SMO-informatief 92-5, Den Haag.
- ↑ Risseeuw, P.A., and E. Masurel (1994). The Role of Planning in Small Firms: Empirical Evidence from a Service Industry. Small Business Economics 6.
- ↑ Mintzberg, H. (2000). The rise and fall of strategic planning. Pearson Education. ISBN 0273650378.
- ↑ Honig, B. en Karlsson, T. (2004). Institutional forces and the written business plan. Journal of Management vol. 30 no. 1 29-48.
- ↑ Hulshoff, H., Kerste, R. en Snel, D. (februari 2001). Jonge ondernemingen in 2000. EIM, programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, Zoetermeer. ISBN 90-371-0807-5.
- ↑ Gumpert, D.E. (1996). How to Really Create a Successful Business Plan. Inc. Publishing; 3e editie. ISBN 1880394235.
- ↑ Bartlett, S. (15 oktober 2002). Seat of the Pants. Inc.
- ↑ Berry, T. (2000). Hurdle: The book on business planning. Palo Alto Software..
- ↑ Sahlman, W.A. (1997). How to write a great businessplan. Harvard Business Review.
- ↑ Collins, J. (2001). Good to Great: Why Some Companies Make the Leap ... and Others Don’t. Random House, Londen.
- ↑ Hindle, K. (1997). An Enhanced Paradigm of Entrepreneurial Business Planning: Development, Case Applications and General Implications. Swinburne University of Technology, Melbourne, Australië.
- ↑ Rechtbank Utrecht (12-12-2007). Uitspraak LJN: BB9709; aansprakelijkheid van de bestuurders en commissarissen voor de schade die Ceteco heeft geleden. rechtspraak.nl.
- ↑ Rechtbank Arnhem (13-03-2006). Uitspraak LJN: AV6549; afwijzing toepassing schuldsanering. rechtspraak.nl.
- ↑ Gerechtshof 's-Hertogenbosch (11-05-2005). Uitspraak LJN: AU3018; Onverantwoord ondernemerschap leidt tot afwijzing van het verzoek tot toepassing van de schuldsaneringsregeling. rechtspraak.nl.
- ↑ Houben, G. en Van Looy, W. (1995). Het ondernemingsplan: een praktijkhandboek: principes en gevalstudies. Acco, Leuven/Amersfoort.
- ↑ Kamer van Koopphandel. Seminars voor startende ondernemers.
- ↑ Verstegen, J., Vermeulen, P., de Lauwere, C., de Buck, A. en van der Meulen, H. (Juni 2003). Het beoordelen van ondernemingsplannen ten behoeve van het Borgstellingsfonds-plus. LEI, PPO en IMAG in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Den Haag.
- ↑ Looijenga, J.H. (14 september 2000). Van student tot ondernemer. RuG Katernen nr. 11.
- ↑ Derksen, Dr. J.T.P. (18 januari 2000). De ondernemende onderzoeker - paradox of pleonasme?. Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Katholieke Universiteit Nijmegen.
- ↑ Sorgdrager, W. (2006). Cursus Ondernemen; Ondernemingsplan. Leren.nl.
- ↑ http://en.wikiversity.org/wiki/Lunar_Boom_Town
- ↑ Tiffany, P. en Peterson, S.D (2003). Ondernemingsplannen voor dummies. Pearson Education. ISBN 9043008516.
- ↑ Kunstencentrum Groep (2009). Ondernemingsplan Kunstencentrum Groep 2009-2012. Het Grafisch Huis.
- ↑ Nederlands Psychoanalytisch Instituut (2006). Ondernemingsplan 2006 – 2010: Nieuwe tijden, nieuwe wegen. PlantijnCasparie, Den Haag.
- ↑ Rijkswaterstaat (2004). Ondernemingsplan; een nieuw perspectief voor Rijkswaterstaat. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
- ↑ SLS Wonen (2008). Ondernemingsplan 2008-2012. Stichting SLS Wonen.
- ↑ Stichting Kunstfort Vijfhuizen (2008). Ondernemingsplan 'FORTISSIMO!' 2009-2012. Lenoirschuring.
- ↑ DUWO (2006). DUWO in perspectief; Ondernemingsplan 2006–2010. Grafia, Delft.